Bước lùi trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu

Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ (EPA) dưới thời Tổng thống Joe Biden đã siết chặt tiêu chuẩn bụi mịn xuống mức 9 microgam/m3, nhằm ngăn ngừa hàng trăm nghìn ca mắc các triệu chứng hen suyễn và tử vong sớm. Tuy nhiên, trong hồ sơ gửi tòa án ngày 24-11-2025, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã ủng hộ 24 bang do Kentucky dẫn đầu cùng hiệp hội ngành công nghiệp, yêu cầu đảo ngược quy định trên. Một ngày sau, EPA đề xuất kéo dài thời hạn yêu cầu một số nhà máy nhiệt điện ngừng vận hành lò đốt than với lý do “bảo đảm độ ổn định của lưới điện quốc gia”.

EPA cho biết, quy định năm 2024 có thể khiến người dân “tốn hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ USD” và khẳng định sẽ đánh giá khoa học đầy đủ theo Đạo luật Không khí sạch. Từ tháng 3-2025, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã đưa bụi mịn vào danh sách các quy định cần bãi bỏ. Mặc dù 91% nhà máy điện than ở Mỹ đã đáp ứng các tiêu chuẩn PM2.5 khắt khe hơn do EPA đề xuất, nhưng việc lùi thời hạn áp dụng sẽ khiến những nhà máy than gây ô nhiễm nặng nhất hưởng lợi lớn, trong đó có Nhà máy Colstrip tại bang Montana.

Năm 2009, EPA đã dán nhãn carbon dioxide và các khí nhà kính là mối nguy hiểm đối với sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, những thách thức pháp lý từ các nhóm lợi ích nhiên liệu hóa thạch đã trì hoãn việc hoàn thiện quy định kiểm soát ô nhiễm khí nhà kính. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Tổng thống Donald Trump đã bắt đầu quá trình rút khỏi Thỏa thuận Paris năm 2015. Chính quyền Mỹ lập luận, các nhà máy điện của nước này chỉ chịu trách nhiệm với 3% lượng khí nhà kính đang làm nóng hành tinh và con số này đang giảm dần. Do đó, việc giảm thêm sẽ không mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe cộng đồng.

Ngay từ đầu, ngành công nghiệp than đá Mỹ đã phản đối việc hạn chế ô nhiễm không khí từ các nhà máy điện, trong bối cảnh ngành công nghiệp này đối mặt với nhu cầu giảm sút. Theo Cục Thống kê Lao động Mỹ, số lượng việc làm trong ngành khai thác than đã giảm mạnh từ gần 70.000 vào năm 2015 xuống còn 41.000 hiện nay. Vào tháng 4-2025, Tổng thống Donald Trump đã ký các sắc lệnh nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp than đang gặp khó khăn và cung cấp năng lượng cho các trung tâm dữ liệu bằng cách cho phép các nhà máy than cũ tiếp tục hoạt động, miễn trừ các hạn mức ô nhiễm liên bang trong hai năm và tăng cường khai thác than trên đất công.

Nhiều nhóm hoạt động bảo vệ môi trường đã lên án việc thay đổi các tiêu chuẩn bụi than. "Động thái của EPA là một nỗ lực nhằm né tránh các nghĩa vụ pháp lý, đặc biệt là liên quan đến một trong những hành động quan trọng nhất mà cơ quan này đã thực hiện trong những năm gần đây để bảo vệ sức khỏe cộng đồng", Hayden Hashimoto, một luật sư của Lực lượng Đặc nhiệm không khí sạch, phát biểu. Trong khi đó, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc điều hành Hiệp hội Phổi Harold Wimmer bày tỏ bức xúc: "Việc hạ thấp các tiêu chuẩn hiện nay là không thể biện minh được từ quan điểm sức khỏe cộng đồng và là sự phản bội sứ mệnh của EPA".

Động thái của EPA đánh dấu một sự đảo ngược mạnh mẽ so với các chính sách của Tổng thống tiền nhiệm Joe Biden nhằm giảm thiểu ô nhiễm từ các nhà máy điện, đưa nước Mỹ tiến gần hơn đến mục tiêu chính trong thỏa thuận khí hậu Paris - xóa bỏ hoàn toàn khí nhà kính vào năm 2050. Các nhà khoa học cho rằng, đó là điều cần thiết để hạn chế mức tăng 1,5 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp và tránh những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu. Do vậy, các đề xuất của chính quyền Tổng thống Donald Trump khiến nhiều người lo ngại, Mỹ ngày càng xa rời mục tiêu đó.