“Tránh ra cho người ta đi chứ”, thanh niên dáng vẻ ngổ ngáo hất hàm, “Đã mặc áo chống nắng còn tránh nắng. Bố con hâm”.
“Tránh ra cho người ta đi chứ”, thanh niên dáng vẻ ngổ ngáo hất hàm, “Đã mặc áo chống nắng còn tránh nắng. Bố con hâm”.
Ở ngã tư, thành phố mới nới lỏng giãn cách, lượng phương tiện tham gia giao thông đã đủ để tạo thành những đoạn ùn ứ nho nhỏ. Một số người sợ nắng, đỗ xe nép vào phần có bóng cây bên đường. Từ đằng sau, một chiếc xe tay ga phóng vèo lên hè, một cặp thanh niên không đội mũ bảo hiểm.
Người phụ nữ bỗng dưng bị mắng, im thít. Chiếc xe tay ga phóng thẳng lên vỉa hè, rồi cứ thế phi qua đèn đỏ, mất dạng.
20 giây chờ đèn đỏ ấy, tôi cảm giác rất dài, rất lâu. Và có lẽ những người đứng xung quanh cũng vậy. Một cảm giác cáu giận, bất lực pha chút xấu hổ lan toả. Chúng tôi đã im lặng trước một sự đàn áp, dù nhỏ thôi, nhưng bản chất chính là như thế.
Có một thực tế, sự xuất hiện của "dân anh chị" (hay còn được gọi dưới những tên kiềng nể khác như "dân xã hội", "dân số má", "dân giang hồ", "đại ca/ đại tẩu"...) đang ngày càng phổ biến và được chấp nhận như một bộ phần cấu thành tất yếu của xã hội. Ai chấp nhận? Dân chứ ai.
Mục Góc nhìn của Vnexpress đã từng có hơn một vài bài viết về sự xuất hiện và hoành hành của các băng đảng hoạt động kiểu xã hội đen, cho vay nặng lãi, đòi nợ thuê, tổ chức cờ bạc cá độ... Những tờ giấy dán khắp các cột điện, bờ tường, hứa hẹn cho vay tiền mặt không cần thế chấp. Những biển quảng cáo dịch vụ đòi nợ đảm bảo thu hồi. Rồi cả một "thế giới giang hồ" xuất hiện trên Youtube, doạ chém doạ giết, chửi bới lẫn nhau, và kiếm tiền bằng dịch vụ... cho số để đánh lô đề.
Đấy chỉ là bề nổi. Những người "am hiểu" vẫn luôn cười nhạt mà rằng: "Giang hồ thực sự, họ không như thế đâu". Ngay trong câu nói ấy, đã tồn tại một sự thần tượng, ngấm ngầm thoả hiệp và thần tượng.
Một cung cách giải quyết xung đột xã hội thường thấy. Một công trình xây dựng có tranh chấp với hàng xóm. Từ khúc mắc nhỏ, chuyển sang cãi vã rồi xô xát, và 1 trong 2 bên gọi "dân xã hội" tới để giải quyết. Chỉ ít phút sau, những thanh niên hung hãn phóng xe máy tới, quây kín hiện trường với thái độ rất manh động. Hàng xóm sẽ chặc lưỡi, "Thôi không xong rồi". Và chỉ vậy. Mấy ai nhìn thấy chuyện "giang hồ" nhấc điện thoại lên gọi vào một đường dây nóng như trách nhiệm mặc định của một công dân thông thường?
Nói chung là như thế. Một thanh niên bị đánh nhập viện, câu chuyện kể lại sẽ mang màu sắc kiếm hiệp hơn là vụ hành hung. Một dây hụi bị vỡ, người ta sẽ quan tâm đến khía cạnh "giang hồ truy sát" hơn là sự khốn cùng của những nạn nhân. Khi còn bé, đám trẻ con đánh nhau thường doạ "Tao sẽ về gọi anh tao cho mày biết tay". Còn bây giờ, cũng chẳng khác là mấy, nhiều người lưu trong điện thoại số của một ai đó - người mà sẵn sàng giải quyết vướng mắc bằng đe doạ hoặc bạo lực. Không phải để "xử" người lương thiện, mà để đối phó với chính những kẻ côn đồ.
Đường Nhuệ - tay anh chị vừa bị bắt ở Thái Bình – trong suốt nhiều năm đã dùng bạo lực để giành những đặc quyền theo kiểu cường hào ác bá thời phong kiến địa chủ. Đe doạ để ép các đối thủ đấu thầu bất động sản phải tự rút lui, đó là cách để vợ chồng Đường Nhuệ trở thành "độc bá". Nhưng những gói thầu bỏ cao hơn giá khởi điểm chỉ... 9 triệu đồng, thì sao có thể nói đó chỉ là tình cờ? Đỉnh điểm của bạo ngược, "băng" Đường Nhuệ còn độc bá cả dịch vụ hoả táng ở Thái Bình, "thu tô" mỗi trường hợp hoả táng 500.000 đồng.
Thế lực nào bảo kê cho "băng" Đường Nhuệ, câu hỏi đó cơ quan điều tra rồi sẽ làm rõ. Nhưng sự thoả hiệp của người dân, đó mới là gốc rễ sự tồn tại dai dẳng của những tay anh chị này.
Không phải đợi đến khi báo chí đưa tin, hình ảnh Nguyễn Xuân Đường - tức Đường "Nhuệ" đã nổi tiếng rần rần trên Youtube từ lâu. Tự nhận là võ sư, Đường "Nhuệ" tham gia vào hầu hết các phim lấy chủ đề xã hội đen ở miền Bắc. Trong những bộ phim tự sản xuất ấy (với kinh phí không hề thấp), các đại ca đại tỉ kiếm tiền bằng các hoạt động bảo kê, và tranh giành quyền lực bằng dao kiếm. Thứ hấp dẫn khán giả của dòng phim này (mà chủ yếu là các thanh thiếu niên), ngoài bạo lực, thì là kiểu tình nghĩa huynh đệ sống chết giang hồ.
Kiểu thần tượng lệch lạc như thế không hề lạ. Dung "Hà", đàn chị xã hội đen lừng lẫy đất Hải Phòng, khi còn sống rất được lòng bà con làng xóm vì cư xử hoà nhã, hay giúp đỡ mọi người. Ông trùm Năm Cam có hàng đống bằng khen vì thành tích trong phong trào quần chúng bảo vệ an ninh trật tự. Ngay chính vợ chồng Đường "Nhuệ", ngày ngày cũng khoe rất nhiều ảnh chụp cùng những người nổi tiếng – như một cách hiệu quả để tô vẽ vỏ bọc tử tế cho bản thân.
Có một suy nghĩ kiểu dân làng Vũ Đại: Nó hung tợn với mọi người, nhưng người hiền lành tử tế thì việc gì.
Ai dung dưỡng cho cái sai? Ai dung dưỡng cho cái gọi là "xã hội đen"?
Mới hôm qua thôi, công an tỉnh Đồng Nai dẹp bằng bảo kê Loan "cá", chuyên thu tiền "xâu" (tiền bảo kê) của các hộ kinh doanh nhỏ lẻ quanh khu vực KCN Thạnh Phú. Để che mắt công an, băng Loan "cá" nói đó là thu tiền rác, và những tiểu thương thấp cổ bé họng cũng nhất loạt nói như vậy khi có ai hỏi thăm.
Theo cách như thế, một xã hội khác song song tồn tại bên dưới xã hội chúng ta đang sống. Và chúng ta thừa nhận nó.
Gia Hiền
