Với công nghệ hiện tại, không có lý do gì để duy trì cảnh nhếch nhác ở khu soi chiếu sân bay, khi hành khách phải chật vật tháo thắt lưng rồi chen nhau đeo lại.
Đề xuất mới đây của ông Đặng Hồng Anh, Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam về việc bỏ quy định cởi giày, tháo thắt lưng khi kiểm tra an ninh sân bay chắc chắn nhận được sự ủng hộ 100% của những người từng di chuyển bằng đường hàng không.
Đối với hành khách, đi qua cửa kiểm tra an ninh là thủ tục gây cảm giác phiền hà và ngán ngại nhất, chủ yếu do khâu tháo ra – đeo, mặc vào phần lớn các phụ kiện trên người, từ mũ, kính, đồng hồ, áo khoác và đặc biệt là giày và thắt lưng.
Vì thế, khu vực này luôn chứng kiến cảnh tượng khá nhếch nhác với những thao tác lẽ ra chỉ được thực hiện ở không gian riêng tư, và sự ùn tắc có khi khá nghiêm trọng do mỗi người đều mất khá nhiều thời gian cho thủ tục này.
So với phụ nữ, đàn ông thường chiếm chỗ ở khu soi chiếu lâu gấp mấy lần do phải chật vật tháo thắt lưng rồi đeo vào, xỏ lại đôi giày da vốn không đơn giản như giày dép của chị em. Không chỉ tốn thời gian, sự chật vật, kém chỉn chu lúc này chắc chắn là hình ảnh mà các quý ông không muốn người khác nhìn thấy nhất.
Hành khách rồng rắn xếp hàng chờ qua cửa an ninh tại khu soi chiếu sân bay Tân Sơn Nhất. (Ảnh: Thy Huệ)
Sự bất tiện của khâu kiểm tra an ninh khiến nhiều người đặt câu hỏi: Vì sao đã có máy soi chiếu rồi mà vẫn phải tháo giày, tháo thắt lưng?
Sự kiện dẫn đến thủ tục này xảy ra 23 năm trước. Tháng 12/2001, một hành khách người Anh là Richard Reid giấu thuốc nổ trong giày khi lên chuyến bay American Airlines từ Paris (Pháp) sang Miami (Mỹ). Mặc dù bị phát hiện và ngăn chặn kịp thời, vụ việc này trở thành cú hích khiến Cơ quan An ninh Giao thông Mỹ (TSA) khuyến cáo các sân bay lớn yêu cầu hành khách cởi giày khi kiểm tra an ninh.
Đến năm 2006, sau khi âm mưu khủng bố bằng chất nổ lỏng ở Anh bị phát hiện, mối lo ngại về khả năng giấu chất nổ trong giày bùng phát trở lại, TSA chính thức đưa việc tháo giày vào danh mục quy trình bắt buộc toàn nước Mỹ.
Lúc đó, công nghệ soi chiếu còn hạn chế, không thể quét xuyên qua lớp đế giày dày hoặc vật liệu phi kim loại. Để đảm bảo an ninh trong điều kiện máy móc chưa theo kịp, giải pháp đơn giản nhất là yêu cầu mọi hành khách tháo giày để soi riêng. Việc này cũng nằm trong xu hướng “chuẩn hóa toàn quốc” của TSA khi bắt đầu xây dựng các Quy trình vận hành tiêu chuẩn cho hệ thống kiểm tra an ninh sân bay Mỹ từ năm 2006.
Còn quy định cởi áo khoác và thắt lưng trước khi qua cửa kiểm tra kim loại và soi chiếu hành lý xách tay được TSA đưa ra từ tháng 9/2004. Nguyên nhân là thiết bị quét toàn thân thời điểm đó có thể “đọc” nhầm tín hiệu từ thắt lưng hay áo khoác quá rộng dẫn đến thông tin sai lệch, phải kiểm tra bổ sung.
Luật Hàng không Dân dụng Việt Nam có hiệu lực từ ngày 1/1/2007 cũng yêu cầu các cảng vụ hàng không phát triển chương trình an ninh hàng không cụ thể, bao gồm quy trình kiểm tra hành khách theo tiêu chuẩn quốc tế.
Quy định cởi giày trước khi qua cửa an ninh được áp dụng tại các sân bay nằm thế giới nhằm loại trừ nguy cơ chất nổ được giấu trong giày. (Ảnh: Istock)
Tóm lại, tháo giày, thắt lưng… là giải pháp tình thế nhằm đảm bảo tối đa an toàn hàng không khi khả năng đáp ứng của công nghệ kiểm soát chưa đạt mức tối ưu. Tuy nhiên hiện nay, công nghệ soi chiếu phát triển vượt bậc, đã đến lúc loại bỏ thủ tục này để không chỉ giảm phiền toái mà còn giảm mức độ lãng phí nguồn lực.
Theo ông Đặng Hồng Anh, mỗi hành khách mất 3 - 4 phút cho việc tháo giày, thắt lưng, đồng hồ hay áo khoác. Tổng thời gian lãng phí trong năm có thể lên tới hơn 7 triệu giờ lao động (dựa trên con số 109 triệu lượt hành khách đi qua hệ thống sân bay năm 2024 mà Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam thống kê).
Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam cho rằng, nếu quy đổi theo mức lương tối thiểu theo giờ hiện nay, nền kinh tế có thể mất gần 150 tỷ đồng mỗi năm chỉ vì những thủ tục chưa được tối ưu. Hiện tại, chúng ta không có lý do gì để duy trì sự lãng phí khủng khiếp về thời gian và chi phí xã hội như vậy.
Trong khi hành khách tại Việt Nam vẫn phải loay hoay tháo giày, gỡ thắt lưng trước cửa an ninh, ở rất nhiều sân bay quốc tế, quy trình này đã được loại bỏ nhờ áp dụng công nghệ soi chiếu hiện đại và tư duy quản trị rủi ro thông minh.
Tại Nhật Bản, các sân bay lớn như Narita hay Haneda không yêu cầu hành khách tháo giày nếu không có dấu hiệu khả nghi. Hệ thống máy quét sóng milimet và công nghệ nhận diện vật thể phi kim loại cho phép giữ nguyên cả giày, thắt lưng và áo khoác trong phần lớn trường hợp.
Sân bay Changi, Singapore cũng không bắt hành khách tháo giày hay thắt lưng. Hệ thống băng chuyền tự động và máy quét CT scanner xử lý hình ảnh hành lý và cơ thể hành khách với độ chính xác cao.
Ở châu Âu, sân bay Schiphol (Hà Lan), Charles de Gaulle (Pháp) hay Frankfurt (Đức) đều có chung nguyên tắc: Hành khách không cần tháo giày, trừ khi có báo động từ máy soi hoặc giày có đế kim loại lớn. Các sân bay này đầu tư mạnh vào hệ thống CT scanner ba chiều và công nghệ phát hiện chất nổ hiện đại, đủ sức đảm bảo an toàn mà không cần những thao tác lạc hậu.
Các sân bay như Heathrow hay Gatwick của Anh cũng cho phép giữ nguyên giày và thắt lưng trong hầu hết trường hợp. Từ năm 2023, nước này còn triển khai hệ thống kiểm tra mới cho phép hành khách không cần bỏ chất lỏng dưới 2 lít ra khỏi hành lý.
Ngay cả tại Mỹ, cái nôi của quy định “cởi giày, tháo thắt lưng vì an ninh”, điều này cũng đã được bãi bỏ.
Đã nhìn thấy hiệu quả thực tế từ nhiều nước tiên phong áp dụng kiểu kiểm soát mới, Việt Nam cũng nên sớm cập nhật, đổi mới.
Không còn cảnh ùn tắc, nhếch nhác ở khu soi chiếu, chúng ta không chỉ tiết kiệm nguồn lực, chi phí mà còn tăng lợi thế cạnh tranh trong hệ thống sân bay quốc tế nhờ trải nghiệm tốt đẹp của du khách nước ngoài, điều có lợi cho cả ngành Hàng không, ngành Du lịch và nền kinh tế nói chung.
