Đã đến lúc pháp luật quy một phần trách nhiệm cho bạn nhậu của tài xế gây tai nạn chết người vì đã không ngăn hành vi lái xe khi có cồn trong cơ thể.
Khi bày tỏ sự đau xót trước tai nạn thảm khốc cướp đi sinh mạng 3 mẹ con tại Đồng Nai tối 20/9, không ít cư dân mạng đặt câu hỏi: Liệu những người nhậu cùng tài xế lái chiếc xe tử thần ấy có thấy áy náy, cắn rứt khi để bạn mình đang xay xỉn vẫn bước lên ô tô và cầm lấy vô lăng; anh ta lái xe về một mình trong tình trạng say xỉn như vậy, người xung quanh không ai ngăn cản sao?...
Không rõ các bạn nhậu của tài xế Nguyễn Đức Thanh Nam hôm ấy liệu có biết hay chứng kiến anh ta lên xe; nếu biết mà không cản, họ chắc chắn có lỗi. Nếu có người cương quyết kéo anh ta ra khỏi buồng lái thì đại tang đã không xảy ra ở gia đình vô tội nọ.
Tài xế say xỉn gây chết người bị truy cứu trách nhiệm hình sự và nhận án thích đáng là điều đương nhiên. Điều gây nhức nhối là cái hậu quả 3 người chết, 1 người vướng vòng lao lý có thể đã không xảy ra; vô số vụ tai nạn giao thông thảm khốc xảy ra từ xưa đến nay cũng vậy. Khi tài xế vì men rượu mà không còn tỉnh táo, dẫn đến hành động bốc đồng nguy hiểm, tính trách nhiệm của những người xung quanh có thể ngăn chặn thảm họa.
Hiện trường vụ tai nạn thảm khốc tại Đồng Nai vào tối 20/9.
Đây chính là một khía cạnh cần tập trung tác động trong các giải pháp giảm tai nạn giao thông và số tử vong. Cụ thể, pháp luật cần quy trách nhiệm cho cả những người biết hoặc chứng kiến nhưng không ngăn cản người uống rượu bia lên xe cầm lái. Tuy không trực tiếp gây tai nạn, nhưng họ không hoàn toàn vô can.
Trên thế giới, quy định xử lý hình sự những bạn nhậu vô trách nhiệm không hiếm lạ, thậm chí đã có từ lâu. Đơn cử như ở Nhật Bản, người nhậu cùng bị phạt tiền lên đến 1 triệu yên (khoảng 180 triệu đồng) và có thể bị phạt tù đến 5 năm nếu không can ngăn hành vi lái xe khi say rượu.
Tại Trung Quốc, pháp luật cũng quy định về những ai không can thiệp khi bạn nhậu say xỉn lái xe thì phải chịu chung trách nhiệm. Án lệ mới nhất là vụ việc xảy ra tháng 8/2024 tại tỉnh Hồ Bắc, người say rượu lái xe gây tai nạn phải bồi thường 85% chi phí, còn bạn nhậu phải chịu 15% chi phí.
Tại Mỹ và Canada cũng có các quy định nghiêm minh về trường hợp bạn nhậu thờ ơ như vậy. Thậm chí ở nhiều bang, chủ tiệc để người say xỉn lái xe về khiến tai nạn xảy ra sẽ phải chịu trách nhiệm tương đương tài xế này.
Nếu các quy định tương tự được áp dụng ở Việt Nam, tôi tin chắc số ca tai nạn do tài xế uống say sẽ giảm mạnh, nhờ đó sẽ cứu được rất nhiều người khỏi cái chết tức tưởi, oan ức.
Lâu nay, khi xảy ra chuyện uống say gây tai nạn nghiêm trọng, chắc sẽ có không ít người thấy tội lỗi, tự sám hối trong lòng rằng: “Giá như mình ngăn anh ấy/ cô ấy thì đâu đến nỗi”. Nhưng ăn năn nghĩa là chuyện đã rồi, không thể cứu vãn.
Ngăn cản người say lái xe không chỉ là chuyện lương tâm, mà phải là trách nhiệm. Pháp luật cần có quy định rõ ràng về trách nhiệm này và chế tài kèm theo để mỗi người đều biết rằng, họ phải ngăn cản, đây là điều bắt buộc chứ không tùy thuộc vào lòng tốt.
Rất nhiều bạn nhậu ích kỷ, vô trách nhiệm không hề thấy mình có lỗi khi tạo điều kiện cho người vừa uống rượu cùng mâm với mình gây họa. Nếu pháp luật quy định họ phải bồi thường một phần cho nạn nhân và thậm chí nhận án hình sự, họ sẽ kéo anh bạn say xỉn ra khỏi xe để bảo vệ chính mình.
Ai cũng rõ lái xe khi đã dung nạp chất cồn là phạm pháp và có thể dẫn đến tai nạn thảm khốc, cái người ta thiếu khi để mặc bạn nhậu lái xe chính là trách nhiệm, đạo đức. Cần lấp chỗ khuyết này bằng quy định pháp luật, để không ai được phép mặc kệ hành vi trái pháp luật, không được thờ ơ với mạng người.
Theo thống kê của Cục Cảnh sát giao thông giai đoạn 2022 - 2024, cứ 5 vụ tai nạn giao thông thì 1 vụ liên quan đến hành vi lái xe sau khi sử dụng rượu bia. Con số này cho thấy phần liên quan rất lớn của các bạn nhậu. Nếu bị pháp luật ràng buộc trách nhiệm thì khi nghe tin người vừa uống rượu với mình tông chết người, họ sẽ không thể chỉ bày tỏ sự thông cảm như thể vô can, mà phải lo sợ cho chính mình.
Quy định ấy sẽ góp phần thay đổi văn hóa nhậu đến một tầng sâu hơn nữa: Uống có trách nhiệm, không chỉ là trách nhiệm với bản thân, mà còn là trách nhiệm với những người xung quanh.
