Báo cáo tại Hội nghị toàn quốc về sắp xếp đơn vị hành chính diễn ra ngày 31/7 vừa qua dưới sự chủ trì của Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch UBND TPHà Nội Trần Sỹ Thanh cho biết, trong giai đoạn 2023 - 2025, TP có quận Hoàn Kiếm và 176 đơn vị hành chính cấp xã thuộc diện phải sắp xếp. Thông tin này lập tức thu hút sự quan tâm lớn của dư luận với nhiều ý kiến trái chiều.
Mới đây, ông Nguyễn Hữu Thành, Phó Vụ trưởng Vụ Chính quyền địa phương, Bộ Nội vụ giải thích, tiêu chí để sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, xã được nêu rõ tại Nghị quyết 1211 và Nghị quyết số 35 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quận phải có diện tích tối thiểu 35km2, dân số 150.000 người. Ông Thành cho biết, TP Hà Nội mới báo cáo về mặt rà soát và chưa có quyết định về thông tin quận Hoàn Kiếm và 176 đơn vị hành chính cấp xã thuộc diện phải sắp xếp.
"Về quy trình, Hà Nội phải xây dựng phương án tổng thể, sau khi được duyệt mới làm từng phương án cụ thể. Xét về tiêu chí sắp xếp, ngoài tiêu chí về quy mô dân số, diện tích tự nhiên còn có yếu tố đặc thù. Ví dụ như đơn vị hành chính ổn định từ năm 1945, liên quan đến văn hóa, lịch sử truyền thống, dân tộc sẽ được nghiên cứu xem xét", ông Thành lý giải.
Hiện nay, qua rà soát mới đánh giá quận Hoàn Kiếm theo tiêu chí dân số, diện tích tự nhiên. Ngoài ra còn yếu tố đặc thù, được nêu cụ thể trong Nghị quyết số 35/2023/UBTVQH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030, sẽ làm căn cứ để quyết định có sáp nhập hay không. Vì vậy, thông tin quận Hoàn Kiếm thuộc diện phải sáp nhập, theo ông Thành, mới chỉ nằm ở rà soát, sau đó TP Hà Nội còn phải xây dựng phương án cụ thể. Sau khi Hà Nội có phương án tổng thể sẽ gửi qua Bộ Nội vụ để xem xét nghiên cứu, rồi tiếp tục xây dựng phương án cụ thể.
Mặc dù theo kết quả rà soát sơ bộ, quận Hoàn Kiếm thuộc diện phải sắp xếp do chưa đáp ứng yêu cầu tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và quy mô dân số (quận Hoàn Kiếm có diện tích tự nhiên là 5,347km2 (quy định đối với quận là 35km2), quy mô dân số là 212.921 người (quy định đối với quận là 150.000 người), tuy nhiên, quận lại có các yếu tố thuộc các trường hợp không bắt buộc sắp xếp đơn vị hành chính.
Theo KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam, việc sáp nhập, nhất là đơn vị hành chính như quận Hoàn Kiếm ngoài việc dựa trên diện tích và dân số, cũng phải tính đến các yếu tố lịch sử, văn hóa, tâm linh. Đây là việc khó, phức tạp, nhạy cảm, nên không thể máy móc, cứng nhắc.
Theo ông Nghiêm, từ năm 1954, quận Hoàn Kiếm đã ổn định, là địa bàn rất đặc thù về lịch sử và văn hóa, do đó không nên đặt vấn đề sáp nhập quận mà nên giữ nguyên như hiện tại. Ông Nghiêm bày tỏ quan điểm: "Mọi quy định đều do con người nghĩ ra, nên việc áp dụng phải hợp lý và khả thi, không nên cứng nhắc. Đặc biệt, phải tôn trọng lịch sử".
TS Phạm Quang Long, Phó Chủ tịch Hội Khoa học hành chính Việt Nam băn khoăn: "Đối chiếu Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quận Hoàn Kiếm đạt 100% tiêu chuẩn về dân số nhưng chỉ đạt 15% về diện tích nên thuộc diện phải sáp nhập nhưng quận Hoàn Kiếm sẽ sáp nhập với quận nào? Khi sáp nhập có còn tên Hoàn Kiếm hay sẽ là một cái tên khác. Tôi cho rằng, đơn vị hành chính được xác lập không chỉ thuần túy dựa trên cơ sở 2 tiêu chí là dân số và diện tích mà còn phụ thuộc vào lịch sử, văn hóa, phong tục, vị trí địa lý…".
Đồng quan điểm với KTS Đào Ngọc Nghiêm, ông Long cho rằng, Hoàn Kiếm là quận trung tâm văn hóa, chính trị, kinh tế của Thủ đô với 190 di tích lịch sử văn hóa, di tích nổi tiếng như quần thể Hồ Gươm - đền Ngọc Sơn - đền Bà Kiệu, chùa Quán Sứ, chùa Báo Ân, tháp Báo Thiên, cửa Ô Quan Chưởng, Nhà hát Lớn Hà Nội, Nhà tù Hỏa Lò, Quảng trường 19/8, Bưu điện Hà Nội…
"Bất cứ cái tên nào cũng khiến nhiều người khắc khoải nếu phải xa Hà Nội. Không chỉ đơn thuần là một địa danh, một di tích bình thường, đó là tình yêu đã đi vào thơ ca, văn chương, âm nhạc, hội họa, trở thành niềm tin và hy vọng, thành cảm hứng của biết bao thế hệ", TS Long nói. Ông Long nhấn mạnh, xét dưới góc độ phong thủy, tâm linh thì chắc chắn quận Hoàn Kiếm là trường hợp đặc biệt, có nhiều yếu tố đặc thù, không nên sáp nhập. Nếu có thì chỉ sáp nhập một số phường của quận liền kề vào.
