Chuyên gia cảnh báo nguy cơ thiếu điện là rất lớn, bởi 10 năm nay không có dự án điện lớn nào được triển khai, trong khi hơn 170 dự án điện tái tạo vẫn đang vướng mắc. 'Vòng kim cô' giá điện vẫn treo trên đầu ngành điện.
Nguy cơ thiếu điện rất cao
Tại tọa đàm "Tìm lối mở cho điện sạch - Gỡ nút thắt chính sách" do Báo Xây dựng tổ chức ngày 8/10, ông Hà Đăng Sơn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Tăng trưởng Xanh, cho rằng Việt Nam đang đối mặt thách thức lớn khi phải tăng gấp đôi công suất điện trong 5 năm tới, tính từ cuối năm 2025 trở đi.
Ông nêu thực trạng, 10 năm nay, gần như không có dự án điện lớn nào được triển khai, tạo ra độ trễ nghiêm trọng cho giai đoạn tới. Hầu hết dự án, kể cả đầu tư công, vẫn chưa được kích hoạt hoặc chỉ mới bắt đầu. Hơn 170 dự án điện tái tạo vẫn đang gặp vướng mắc. Đặc biệt, cơ chế chính sách chưa hoàn thiện, khó thu hút nguồn lực tư nhân, trong khi nhu cầu vốn và công suất lại rất cao.
Do đó, áp lực đảm bảo đủ điện cho phát triển kinh tế ngày càng cấp bách, cả về quy mô lẫn tiến độ.
Theo ông, dù tổ máy số 2 Thủy điện Hòa Bình mở rộng sắp hoàn thành, bổ sung thêm 400 MW, nhưng con số này vẫn quá nhỏ so với nhu cầu thực tế. "Năm 2026, phụ tải đỉnh có thể tăng đột biến, dẫn đến nguy cơ mất điện cục bộ nếu các điểm nghẽn về đầu tư không được xử lý kịp thời", ông Sơn cảnh báo.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Chủ tịch Hiệp hội năng lượng Việt Nam, lưu ý cần phải lường trước quy mô về cung ứng điện từ nay đến năm 2030 vì nguy cơ thiếu điện là rất cao.
Theo ông Tuấn, chỉ trong 8 tháng đầu năm và một phần tháng 9, sản lượng điện toàn quốc đã đạt khoảng 288 tỷ kWh, dự kiến cả năm 307 tỷ kWh điện thương phẩm, phản ánh nhu cầu tăng trưởng mạnh mẽ của nền kinh tế.
“Chúng ta đang đặt kỳ vọng lớn vào điện cho công nghiệp, giao thông xanh, dữ liệu, trí tuệ nhân tạo... Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, điện thương phẩm năm 2030 sẽ đạt 500-557 tỷ kWh. Với quy mô như vậy, nhu cầu vốn đầu tư là cực lớn, trong khi ngân sách nhà nước có hạn”, ông Tuấn nhấn mạnh.
Vì vậy, muốn thực hiện được mục tiêu này, phải huy động mạnh mẽ nguồn lực xã hội hóa, mà điều đó chỉ khả thi khi có cơ chế thực sự thông thoáng, ổn định và nhất quán.
Tháo ‘vòng kim cô’ giá điện
Là doanh nghiệp đầu tư, ông Đặng Quốc Bảo - Phó Tổng giám đốc Trung Nam Group, chứng kiến dòng vốn 15-20 tỷ USD đổ vào năng lượng tái tạo trong giai đoạn 2020-2021, nhưng sau đó ba năm gần như “đóng băng”.
“Có thể nói, những nỗ lực cả ngành đã cố gắng gây dựng bị ngừng lại khiến chúng tôi có phần hụt hẫng, tiếc nuối. Do đó, chúng tôi mong giai đoạn tới, Nhà nước sẽ có các chính sách ổn định, thật sự bền vững để các nhà đầu tư có niềm tin", ông Bảo nói.
Ông Nguyễn Duy Giang, Phó Tổng giám đốc PV Power, cũng chỉ rõ, các nhà đầu tư điện đang chịu nhiều áp lực do thủ tục kéo dài và cơ chế chồng chéo.
Vị này dẫn chứng, doanh nghiệp của ông từng mất khoảng 3-4 năm làm thủ tục về chủ trương đầu tư, sau đó lại mất khoảng 3-4 năm thi công nhà máy. Đến khi dự án xong thì thị trường đã đổi khác.
Thế nên, cần bỏ quy định chủ trương đầu tư đối với các dự án đã nằm trong quy hoạch, đồng thời điều chỉnh cơ chế đấu thầu - hiện do địa phương tổ chức nhưng lại chịu giám sát từ Bộ Công Thương, gây ra tình trạng “đá nhau” về thẩm quyền, ông kiến nghị.
Giá điện chính là "vòng kim cô" khiến cả EVN và các nhà đầu tư gặp khó khăn. Ảnh: Nam Khánh" data-lg-id="ca476e12-aecf-492a-8b64-d41830b306fd" data-adbro-processed="true" />So với Nghị quyết 55, ông Hà Đăng Sơn đánh giá Nghị quyết 70 là bước đột phá lớn, có cách tiếp cận mới và thực tế hơn đối với ngành điện, làm rõ hơn tính thị trường và yếu tố giá điện.
“Nghị quyết 70 đã nhìn nhận lại những khó khăn, thách thức của ngành điện, đưa những quy định vào cuộc sống một cách gần gũi, giúp khơi thông về cơ chế, có thể đưa ra các cơ chế đặc thù rõ ràng hơn cho dự án”, ông nói.
Nhiều cơ quan, tổ chức như Bộ Công Thương, EVN và các nhà đầu tư vẫn đang gặp khó, mà “vòng kim cô” ở đây chính là giá điện. Nghị quyết 70 đặt ra yêu cầu mạnh mẽ về cải tổ giá điện, xây dựng cơ chế tạo điều kiện cho đầu tư tư nhân.
Ngoài ra, các địa phương cần nâng cao tính chủ động và năng lực thực thi. Dù Trung ương đã có nhiều nỗ lực, nhưng nếu cấp địa phương thiếu năng lực triển khai thì các chính sách vẫn khó đi vào thực tế.
Cuối cùng là trách nhiệm xã hội. Theo ông Sơn, cần tách biệt rõ phần trách nhiệm an sinh xã hội của EVN, thậm chí có thể xây dựng cơ chế đấu thầu riêng để thực hiện nghĩa vụ này. Nguồn quỹ có thể được trích từ lợi nhuận EVN và đóng góp của khu vực tư nhân.
Khi cải thiện được tình hình tài chính của EVN - bên mua điện chủ lực, việc đàm phán và thu hút đầu tư từ khu vực tư nhân cũng sẽ thuận lợi hơn.
Ở góc độ quản lý, ông Trần Hoài Trang, Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương), cho biết chúng ta đã sửa đổi một loạt luật như Luật Đầu tư, Luật Đấu thầu và các văn bản dưới luật. Quan điểm là “vướng ở đâu gỡ ngay ở đó”.
“Việc ban hành Nghị quyết 70 cũng kéo theo một loạt thay đổi, nhưng vẫn còn vướng ở tiến độ đầu tư, đàm phán hợp đồng mua bán điện, giá điện... Cần lấy thêm ý kiến của doanh nghiệp về lựa chọn nhà đầu tư và phương án đấu thầu. Bộ đã trình Chính phủ hai phương án về đấu thầu”, ông Trang cho hay.
https://vietnamnet.vn/vong-kim-co-gia-dien-loat-du-an-dung-hinh-truoc-noi-lo-thieu-dien-2450650.html
