Virus corona có thể lây lan thế nào trên máy bay?

Hành khách trở về từ Vũ Hán được kiểm tra thân nhiệt bằng máy quét nhiệt ở sân bay Narita hôm 23/1/2020. Ảnh: AP.

Khi dịch bệnh bùng phát, lẽ tất nhiên chúng ta cần cẩn trọng khi lên máy bay. Tình hình thậm chí càng đáng báo động hơn khi hai loại virus nguy hiểm xuất hiện cùng lúc. Người dân trên thế giới đang bị đe dọa bởi virus corona mới khởi phát ở Trung Quốc và lan rộng ra gần 15 quốc gia khác, bao gồm Mỹ. Thời gian này cũng trùng với mùa cúm thường, căn bệnh tính đến nay đã gây ra 8.200 ca tử vong trên khắp nước Mỹ.  

Dù nhiều sân bay lớn bắt đầu kiểm tra hành khách qua cửa để đề phòng virus corona, động thái này có thể chưa đủ làm yên lòng những người cần đi máy bay. Chúng ta có thể tránh lây nhiễm từ một người hắt hơi khi xếp hàng, nhưng khi đã ngồi yên trong cabin với đai an toàn thắt chặt, chúng ta buộc phải phó mặc cho số phận.

Tuy vẫn còn nhiều điều cần tìm hiểu về dịch viêm phổi Vũ Hán, các nhà khoa học có hiểu biết nhất định về những virus corona tương tự và các bệnh hô hấp khác như cúm mùa.

Bệnh hô hấp nói chung lây lan như thế nào?

Nếu từng dùng tay che miệng khi hắt hơi hoặc tránh một đồng nghiệp ho khan liên tục, có thể bạn đã biết sơ qua về cách thức lây lan của bệnh hô hấp. Khi một người nhiễm bệnh ho hoặc hắt hơi, họ bắn ra những giọt nước bọt, dịch nhầy hoặc chất lỏng cơ thể khác. Nếu tiếp xúc với một giọt trong số đó, bạn cũng có nguy cơ nhiễm bệnh.

Các giọt nước bọt hoặc dịch nhầy li ti không bị bị ảnh hưởng bởi luồng không khí trong không gian mà rơi xuống gần nơi chúng bắn ra. Theo Emily Landon, giám đốc quản lý kháng khuẩn và kiểm soát truyền nhiễm ở Đại học Y Chicago, hướng dẫn phòng cúm của bệnh viện trường nêu rõ chúng ta có thể bị lây khi đứng gần người bệnh trong phạm vi 2 mét từ 10 phút trở lên.

Bệnh hô hấp cũng có thể lan truyền qua các bề mặt mà giọt chất lỏng rơi xuống như ghế máy bay hoặc bàn để khay ăn. Thời gian chúng tồn tại tùy thuộc vào bản chất của giọt chất chất lỏng và bề mặt tiếp xúc, chẳng hạn đó là nước bọt hay dịch nhầy, đặc hay rỗng. Các loại virus có sự khác biệt đáng kể về thời gian bám trên bề mặt, từ vài giờ tới hàng tháng.

Giới nghiên cứu cũng tìm thấy bằng chứng virus có thể truyền trong không khí qua những hạt khô siêu nhỏ gọi là aerosol. Nhưng theo Arnold Monto, giáo sư dịch tễ học và y tế cộng đồng ở Đại học Michigan, đó không phải là cơ chế lây lan chủ yếu của virus. Virus thường ưa môi trường độ ẩm cao và nhiều loài sẽ suy yếu nếu gặp phải điều kiện khô trong thời gian dài.

Lưu ý khi đi máy bay

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chúng ta có thể tiếp xúc với người nhiễm bệnh trong phạm vi hai hàng ghế. Nhưng mọi người thường không ngồi yên một chỗ trong suốt chuyến bay, đặc biệt là chuyến bay kéo dài vài tiếng. Họ thường vào nhà vệ sinh, duỗi chân và chạm vào đồ vật ở khoang chứa hành lý trên đầu. Thực tế, trong đợt bùng phát năm 2003 của Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS) do virus corona, một hành khách đi chuyến bay từ Hong Kong tới Bắc Kinh đã lây nhiễm cho những người ngồi xa hơn hai hàng ghế. Tạp chí Y khoa nhấn mạnh tiêu chí của WHO "sẽ bỏ sót 45% số bệnh nhân nhiễm SARS".

Xuất phát từ trường hợp trên, một nhóm nhà nghiên cứu y tế cộng đồng tiến hành tìm hiểu việc di chuyển ngẫu nhiên quanh khoang máy bay có thể thay đổi khả năng nhiễm bệnh của hành khách như thế nào. Tỷ lệ tử vong là số người chết so với số ca nhiễm bệnh. Dù được xem như tai họa toàn cầu, dịch cúm mùa có tỷ lệ tử vong tương đối nhỏ, ở mức khoảng 0,1%. Năm 2018 và 2019, cúm mùa ảnh hưởng tới 35,5 triệu người ở Mỹ, khiến 490.000 người phải nhập viện và 34.200 người tử vong.

Tỷ lệ tử vong cũng giúp lý giải tại sao các cơ quan y tế cộng đồng phải cảnh báo khi xuất hiện những đợt bùng phát virus corona. Dịch SARS có tỷ lệ tử vong 10%, cao gấp 100 lần so với cúm mùa. Tỷ lệ tử vong do virus nCoV hiện nay là gần 3%, tương đương với đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918. Nếu dịch SARS hoặc dịch viêm phổi Vũ Hán lây lan tới hàng triệu người, số lượng tử vong sẽ rất lớn. Khác với cúm mùa, chúng ta dễ bị đe dọa bởi virus nCoV do chưa ai từng nhiễm loại virus này trước đây và chưa có phương pháp đặc trị như vắcxin.

An Khang (Theo National Geographic)

Viêm phổi Vũ Hán lan đến Tây Tạng, Trung Đông

Cách ly 39 người nghi nhiễm viêm phổi Vũ Hán

Thế giới chia sẻ nỗ lực với Trung Quốc ngăn dịch virus Corona

Tổng cục Du lịch yêu cầu tạm dừng đón khách từ vùng có dịch Corona