Nếu chiến sự giữa Nga-Ukraine kéo dài, thị trường hàng không Việt Nam-Nga chắc chắn bị ảnh hưởng, hoạt động khai thác trực tiếp của các hãng hàng không trên các đường bay giữa hai nước gặp nhiều khó khăn.
Lãnh đạo Cục Hàng không Việt Nam cho biết sẽ luôn theo sát các diễn biến về tình hình xung đột, sẵn sàng hỗ trợ các hãng hàng không Việt Nam trong quá trình khai thác trở lại các chuyến bay quốc tế nói chung cũng như tới thị trường Nga nói riêng khi điều kiện cho phép.
Khó khăn chồng chất
Trong báo cáo mới nhất gửi Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đánh giá tác động của căng thẳng Nga - Ukraine với lĩnh vực hàng không, Phó Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam Đinh Việt Sơn cho biết: Chiến sự kéo theo việc EU, Mỹ, Anh, Canada đóng cửa bầu trời với Nga, bao gồm cả việc cất/hạ cánh và bay qua không phận các nước này và Nga cũng có các động thái tương tự với các quốc gia này. Việc này gây ảnh hưởng trực tiếp lên hành khách, các hãng hàng không và làm tăng chi phí bay, thậm chí của cả các hãng hàng không không tham gia cấm vận do máy bay phải thay đổi lộ trình khai thác, phát sinh các vấn đề bảo hiểm, thanh toán, dự phòng rủi ro...
Hãng Vietnam Airlines phải tạm dừng khai thác đường bay tới Nga.
Hiện tại, Việt Nam có Vietnam Airlines đang khai thác đường bay đi/đến Nga; Vietnam Airlines và Bamboo Airways đang khai thác các đường bay đi châu Âu và Hoa Kỳ, có sử dụng các đường bay không lưu quá cảnh qua Nga. Theo ông Sơn, việc cấm các hãng hàng không khai thác các đường bay không lưu qua Nga, hoạt động khai thác của 2 hãng bị tác động lớn. Cụ thể, các chuyến bay đi/đến châu Âu phải thay đổi đường bay tránh Nga qua Trung Quốc, Kazakhstan hoặc qua Bắc Phi.Thời gian bay dự kiến tăng thêm từ 60 phút/chuyến bay đến 120 phút/chuyến bay, kéo theo chi phí phát sinh từ khoảng 10.600 USD/chuyến bay đến 21.200 USD/chuyến bay. Vietnam Airlines đang khai thác 6 chuyến bay/tuần giữa Việt Nam và châu Âu, như vậy chi phí phát sinh khoảng từ 70.000 USD - 130.000 USD/tuần, Bamboo Airways khai thác 3 chuyến/tuần giữa Việt Nam và châu Âu, chi phí phát sinh từ 35.000 USD - 65.000 USD/tuần. Các chuyến bay đi/đến Mỹ phải điều chỉnh đường bay tránh không phận Nga kéo dài thời gian bay từ 20-30 phút/chuyến bay tùy từng giai đoạn khai thác. Vietnam Airlines đang khai thác 4 chuyến bay/tuần đi Mỹ, dự kiến chi phí phát sinh khoảng 20.000 USD-40.000 USD/tuần tùy từng giai đoạn. Ông Sơn cũng đề cập đến các khó khăn như việc hãng hàng không không sử dụng được sân bay dự bị trong lãnh thổ Nga; sự thiếu hụt nguồn cung từ Nga và Ukraine cũng làm tăng giá nhiên liệu, làm tăng thêm gánh nặng chi phí cho các hãng hàng không.
Đáng chú ý, theo Cục Hàng không Việt Nam, Vietnam Airlines khai thác máy bay thân rộng A350/B787 đến Nga. Tuy nhiên, gần 80% đội máy bay thân rộng của hãng là các máy bay thuê. Tất cả các hợp đồng thuê máy bay của Việt Nam đều có các quy định chung về nguyên tắc bên thuê không được khai thác đến các nước/vùng đang bị cấm vận, chịu lệnh trừng phạt của Mỹ và EU, nếu việc khai thác này dẫn đến vi phạm của các bên liên quan của hợp đồng đối với lệnh cấm vận, trừng phạt nói trên. Như vậy, khả năng thu xếp được máy bay có thể khai thác được đến Nga của Vietnam Airlines rất khó khăn nếu các chủ máy bay của Vietnam Airlines yêu cầu không khai thác đến Nga trong thời gian có chiến sự. Hiện nay, các đối tác tàu biển, các hãng chở hàng đều hủy các chuyến bay đến Nga, các đối tác thuê chuyến cũng từ chối chuyên chở do lệnh cấm vận của Mỹ và EU. Do đó, việc yêu cầu hỗ trợ kỹ thuật, giao dịch, thuê cơ sở bảo dưỡng của các đối tác tại Nga để khắc phục rất khó khăn, tốn kém…
Thêm nhiều khó khăn, rủi ro liên quan do lệnh trừng phạt của EU, Mỹ
Một rủi ro khác liên quan đến vấn đề bảo hiểm. Cụ thể, tỷ lệ tái bảo hiểm cho đội máy bay của Vietnam Airlines tại các công ty bảo hiểm có quốc tịch Mỹ, Anh và EU ở mức gần 90%. Các công ty bảo hiểm quốc tế này thuộc đối tượng phải tuân thủ lệnh cấm vận Nga hiện nay là không có bất kỳ hoạt động kinh doanh trực tiếp hoặc gián tiếp với Nga. Do đó, bảo hiểm xảy ra trên lãnh thổ Nga, tất cả các đối tượng có quốc tịch Mỹ, Anh, EU đều bị cấm mọi giao dịch, làm việc, giám định máy bay. Theo thông tin của môi giới tái bảo hiểm và căn cứ hợp đồng bảo hiểm hàng không năm 2022 của Vietnam Airlines, hiện nay các công ty bảo hiểm không được phép chi trả bất cứ khoản nào cho các cá nhân liên quan đến bất kỳ công dân/tổ chức mang quốc tịch Nga trong trường hợp có tổn thất/sự cố xảy ra do lệnh trừng phạt của EU, Mỹ. Cũng như vậy, các công ty bảo hiểm này không thể chi trả nếu có tổn thất cho tài sản/nhà cửa của bên thứ ba trong khi bay ra/vào Nga. Việc giải quyết đòi bồi thường cho các chi phí không liên quan tới các cá nhân tổ chức có quốc tịch Nga chỉ có thể được thực hiện sau khi EU, Mỹ gỡ bỏ lệnh cấm vận.
Cuối cùng, các khoản thu về bán vé, cước hàng hóa tại Nga chủ yếu bằng đồng Rub. Trong khi đó, do chiến sự, đồng Rub đang mất giá mạnh (đồng Rub hiện đã mất giá gần 40%) và Vietnam Airlines thực hiện việc chuyển tiền thông qua Ngân hàng HSBC. Trong trường hợp các ngân hàng, người hưởng và các đối tác cung cấp dịch vụ chuyến bay tại Nga thuộc danh sách cấm vận, Vietnam Airlines không thể thực hiện thanh toán từ Việt Nam và do vậy, có khả năng ảnh hưởng đến việc duy trì việc cung ứng sản phẩm dịch vụ tại Nga, dẫn tới ảnh hưởng đến khả năng duy trì khai thác tại Nga.
Với việc chiến sự giữa Nga-Ukraine xảy ra và có nguy cơ kéo dài, thị trường hàng không Việt Nam-Nga bị ảnh hưởng, hoạt động khai thác trực tiếp của các hãng hàng không trên các đường bay giữa hai nước gặp nhiều khó khăn. Vietnam Airlines đã phải thông báo dừng hoạt động khai thác từ 25/3/2022 trên đường bay Hà Nội-Moscow và việc khai thác trở lại trên các đường bay giữa hai nước của các hãng hàng không vẫn còn bỏ ngỏ. Ngay sau khi xảy ra xung đột, các hãng hàng không Việt Nam đã triển khai khẩn cấp các hoạt động phòng ngừa rủi ro như thực hiện việc chuyển tiền về Việt Nam để tránh rủi ro về tỷ giá, cấm vận; làm việc với các công ty bảo hiểm để xác định mức độ rủi ro của vấn đề bảo hiểm các máy bay khi khai thác đến Nga hoặc qua Nga; làm việc với các bên cho thuê máy bay và các bên cho vay về các khả năng sử dụng máy bay đến Nga và bay qua không phận Nga.
Đặng Nhật
