Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin vừa thống nhất tiến hành một cuộc hội đàm ở Alaska (Mỹ) vào ngày 15-8 tới để thảo luận thỏa thuận chấm dứt xung đột tại Ukraine.
Đây là lần đầu tiên hai nhà lãnh đạo gặp gỡ trực tiếp kể từ khi Tổng thống Donald Trump tái đắc cử vào cuối năm 2024 và cũng là hội nghị thượng đỉnh cấp cao đầu tiên giữa Mỹ và Nga được tổ chức trên lãnh thổ Mỹ kể từ năm 1988.
Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh xung đột giữa Nga và Ukraine đang dần bước sang năm thứ tư với hệ lụy gây ra cho khu vực và thế giới ngày càng sâu rộng, trong khi nhiều nỗ lực ngoại giao rơi vào bế tắc.
Nhiều con số thống kê cho thấy, xung đột kéo dài hơn 3 năm khiến Nga và Ukraine đều phải trả giá đắt. Theo ước tính của Liên hợp quốc, đã có hơn 11.700 dân thường tử vong và hơn 24.600 người khác bị thương, cùng hàng trăm nghìn binh sĩ Nga, Ukraine tử trận. Hàng triệu người tị nạn chưa thể hồi hương và 17 triệu người Ukraine cần viện trợ nhân đạo.
Về kinh tế, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Ukraine sụt giảm 35% so với trước chiến tranh, 90% doanh nghiệp nhỏ đóng cửa, thiệt hại cơ sở hạ tầng vượt 500 tỷ USD. Trong khi đó, Nga là quốc gia bị trừng phạt nặng nề nhất trên thế giới. 50 quốc gia đã ban hành hơn 20.000 lệnh trừng phạt nhằm vào Mátxcơva, gây ra những thiệt hại kinh tế lớn. Hiện tại, khoảng 340 tỷ USD dự trữ của Ngân hàng Trung ương Nga đã bị đóng băng. Ngành năng lượng mất khoảng 78,5 tỷ USD thu nhập xuất khẩu so với trước năm 2022. Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) mới đây dự đoán, tăng trưởng kinh tế của Nga sẽ chậm lại, giảm xuống còn 1,4% vào năm 2025 và 1,2% vào năm 2026.
Cuộc xung đột còn tác động tới toàn thế giới khi gây gián đoạn chuỗi cung ứng, đẩy giá lương thực và năng lượng tăng cao, ảnh hưởng nặng nề tới đời sống của nhiều người, nhất là dân nghèo. Như Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres cảnh báo: "Hậu quả của cuộc chiến này sẽ ám ảnh nhân loại nhiều thập kỷ, nhắc nhở chúng ta về cái giá khủng khiếp khi ngoại giao thất bại".
Cuộc gặp giữa các nhà lãnh đạo hai cường quốc hàng đầu thế giới Donald Trump và Vladimir Putin được đánh giá sẽ mở ra khả năng chấm dứt chiến tranh thông qua đối thoại trực tiếp trong bối cảnh thế giới đang mong muốn một lối thoát cho cuộc xung đột kéo dài. Theo thông báo của trợ lý Tổng thống Nga - ông Yuri Ushakov, hai Tổng thống sẽ tập trung thảo luận các phương án nhằm đạt được giải pháp hòa bình lâu dài cho cuộc khủng hoảng ở Ukraine. Chi tiết các điều kiện tổ chức cuộc gặp sẽ được trao đổi kỹ lưỡng trong những ngày tới.
Tuy nhiên, nhiều nhà bình luận nhận định, hai bên sẽ không dễ dàng đạt được một lập trường chung. Các chuyên gia từ Atlantic Council cảnh báo rằng, đàm phán hòa bình mà không có sự hiện diện của Ukraine và các đồng minh châu Âu có thể tạo ra một thỏa thuận thiếu nền tảng bền vững.
Thời điểm hiện tại, quan điểm của Nga và Ukraine vẫn đang tồn tại nhiều khác biệt. Các điều kiện mà Mátxcơva đưa ra bao gồm, Kiev phải từ bỏ hoàn toàn chủ quyền đối với các vùng lãnh thổ mà Nga đang kiểm soát, như bán đảo Crimea và 4 khu vực Nga đã sáp nhập; Ukraine từ bỏ con đường gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Nước Nga từ lâu đã coi xung đột tại Ukraine là một cuộc chiến ủy nhiệm của NATO, đồng thời nhiều lần lên án việc hỗ trợ quân sự từ phương Tây cho Kiev. Điện Kremlin cho rằng, việc NATO mở rộng về phía Đông và tham vọng gia nhập khối quân sự này của Ukraine là những nguyên nhân then chốt gây ra xung đột. Nga chỉ nhân nhượng một điểm, đó là việc Ukraine có thể gia nhập EU, nhưng không phải ngay lập tức và phương Tây không thể lợi dụng lãnh thổ Ukraine để chống phá các lợi ích của Nga.
Trong khi Ukraine yêu cầu phục hồi toàn vẹn lãnh thổ, gia nhập NATO và nhận được sự bảo đảm về an ninh. Ngay trong ngày 9-8, bình luận về cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Nga tại Alaska sắp tới, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố, nước này sẵn sàng cho các giải pháp thực sự có thể mang lại hòa bình, tuy nhiên, bất kỳ giải pháp nào mà không có Kiev tham dự sẽ là giải pháp chống lại hòa bình. Ông cũng khẳng định, Ukraine không thể vi phạm hiến pháp về các vấn đề lãnh thổ.
Dư luận quốc tế cho rằng, sự kỳ vọng về một giải pháp đột phá toàn diện cho tình hình tại Ukraine trong cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Mỹ sắp tới là không thực tế. Song, bất kỳ bước tiến nào, dù nhỏ, trong việc ngăn chặn xung đột leo thang và thiết lập lại kênh giao tiếp cấp cao đều có giá trị to lớn, nhằm hướng tới việc xóa bỏ những rào cản để tìm ra điểm chung mang tới những chuyển biến tích cực trong thời gian tới.
