Chuyên gia cảnh báo những hệ lụy từ hiện tượng 'Rỗng não AI'

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang bùng nổ và phát triển rất nhanh. Song hành phát triển về số lượng ứng dụng AI thì những mặt trái của việc lạm dụng và phụ thuộc thái quá vào AI cũng dần hình thành. Tại hội thảo Aptech talk với chủ đề “Rỗng não AI: Hiện tượng - Hệ lụy - Giải pháp 3T” diễn ra sáng 29/11, tại Hà Nội, các chuyên gia đã nhắc tới thuật ngữ “AI brainlessness” - hiện tượng suy giảm nhận thức do AI (hay còn gọi là “Rỗng não AI”).

Toàn cảnh hội thảo “Rỗng não AI: Hiện tượng - Hệ lụy - Giải pháp 3T”. (Ảnh: MH)

Hiện tượng “AI brainlessness”

Theo Tiến sĩ Rakhee Das đến từ Đại học Amity thuộc Tập đoàn Giáo dục Quốc tế Amity, hiện tượng “Rỗng não AI” xuất hiện khi sinh viên sử dụng AI mà không học nền tảng. Điều đó dẫn đến tư duy phản biện giảm xuống, kiến thức cơ bản yếu đi, kỹ năng giải quyết vấn đề biến mất. “Nếu điều này tiếp tục, lực lượng lao động tương lai sẽ không còn khả năng suy nghĩ - chỉ còn sao chép và dán.”, Tiến sĩ Rakhee Das khẳng định.

Ông Chu Tuấn Anh, Giám đốc Hệ thống Đào tạo Lập trình viên Quốc tế Aptech, đưa ra một ví dụ cụ thể cho việc quá phụ thuộc vào AI dẫn đến việc con người yếu đi tư duy phán đoán. Ông kể một câu chuyện xuất phát từ thực tế trải nghiệm của mình cách đây gần 1 tháng. Khi đó, đường phố Hà Nội ngập lụt, ông phải chỉ đường cho một tài xế taxi công nghệ vì lái xe không thể biết những cung đường khác có thể tránh ngập do phụ thuộc hoàn toàn vào Google Maps.

Ông Chu Tuấn Anh cho rằng, hiện tượng phụ thuộc vào Google Maps của các tài xế xe công nghệ hiện nay là phổ biến. Nhiều người mất đi năng lực tư duy phán đoán hướng đường, vị trí địa lý, lâu dần dẫn tới tình trạng mất đi phản xạ và lúng túng xử lý trong nhiều tình huống. Đây chỉ là một ví dụ rất nhỏ và thực tế để thấy rõ hiện tượng suy giảm nhận thức do AI gây ra.

Còn Tiến sĩ Rakhee Das chia sẻ một trường hợp tại một trường học, đó là giáo viên phát hiện học sinh dùng AI để làm bài tập về nhà. Khi được hỏi các câu hỏi đơn giản trên lớp, các em không thể giải thích điều gì. Tư duy của các em trở nên yếu đi vì AI làm hết phần việc. Điều này đang xảy ra ở nhiều nơi, trong đó có cả Việt Nam.

Hệ lụy từ “Rỗng não AI”

Chuyên gia cũng chỉ rõ một số dấu hiện ban đầu cho thấy con người có thể bị suy giảm nhận thức do AI như nhân viên quảng cáo không viết được content, lập trình viên không viết được đoạn code ngắn, không nhớ được việc mình làm…Và “Rỗng não AI” được chia thành 3 cấp độ gồm: Lười tư duy (Copy Paste mà không hiểu không nhớ được việc vừa làm); mất kỹ năng (không làm được nếu không có AI); mù nhận thức (không thể phân biệt đúng/sai, thật/giả).

Tại hội thảo, các chuyên gia chỉ ra những hệ lụy đối với cá nhân và với quốc gia khi lực lượng lao động quá phụ thuộc vào AI mà mất dần đi khả năng tư duy. Đối với những cá nhân không phát triển kỹ năng tư duy độc lập có thể bị thay thế bởi AI hoặc những người dùng AI một cách hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, cá nhân bị suy giảm nhận thức do AI còn có nguy cơ trầm cảm, mất tự tin, lâu dần sẽ mất đi bản sắc về giá trị bản thân và mục đích sống.

Ông Chu Tuấn Anh, Giám đốc Hệ thống Đào tạo Lập trình viên Quốc tế Aptech, chia sẻ tại hội thảo. (Ảnh: MH)

Còn hệ lụy đối với quốc gia là lực lượng lao động thiếu kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo, dẫn đến năng suất lao động tụt hạng, ảnh hưởng đến khả năng đổi mới và phát triển. “Trong 3-5 năm tới, một thế hệ "biết dùng AI nhưng không biết làm gì" sẽ xuất hiện, khiến quốc gia mất đi lợi thế cạnh tranh với những nước vẫn giữ được tư duy gốc và khả năng sáng tạo độc lập.”, ông Chu Tuấn Anh nhấn mạnh.

Tại hội thảo, các chuyên gia đã đưa ra giải pháp 3T để giúp người dùng sử dụng AI có trách nhiệm và hiệu quả. Theo đó, 3T là viết tắt của 3 từ: Think First (tự làm ít nhất 3 phút trước khi hỏi AI); Tool, not Tutor (coi AI là công cụ chứ không phải người Thầy) và Teach-back (hãy dạy lại cho người khác hoặc tự giải thích thành tiếng). Theo chuyên gia, đây là những cách buộc bạn phải sắp xếp lại suy nghĩ và lấp đầy những khoảng trống kiến thức. Quá trình này giúp "bật lại 100%" khả năng ghi nhớ và hiểu biết của não bộ.