Hoạt động trao đổi con tin Israel do Hamas bắt giữ để lấy tù nhân Palestine đã bắt đầu và giờ là lúc khó khăn nhất với nhiều việc cần phải làm.
Kế hoạch 20 điểm của Tổng thống Mỹ Donald Trump về cơ bản là tuyên bố liên quan đến nguyên tắc và mục tiêu, không có điều khoản cụ thể hoặc cơ chế thực hiện nào ngoài việc trao đổi tù nhân, lệnh ngừng bắn mong manh và lời hứa gửi 200 quân Mỹ đến Israel thay vì Gaza, để giám sát lệnh ngừng bắn.
Dòng người Palestine rời khu vực thành phố Gaza. (Ảnh: Getty)
Ông Trump gọi đây là “bình minh lịch sử của Trung Đông mới”, trước khi tới Ai Cập để chủ trì Hội nghị thượng đỉnh Gaza ở Sharm El Sheikh với sự tham gia của hơn 20 nhà lãnh đạo thế giới. Nhưng ai sẽ quản lý Gaza sau khi cuộc xung đột kết thúc và nhiệm vụ của lực lượng ổn định quốc tế là gì vẫn là câu hỏi chưa có lời giải.
Không còn lựa chọn nào tốt, Hamas đặt cược mạo hiểm vào ông Trump và những người bảo lãnh khác rằng Israel sẽ không tái khởi động hành động thù địch sau khi tất cả con tin được thả.
Khởi đầu mới
Mọi thứ bắt đầu không được như mong đợi, dù ông Trump lấy tên mình đặt tên cho kế hoạch hòa bình ở Gaza nhằm đảm bảo uy tín. Cùng với đó, kế hoạch của ông Trump nhận được sự ủng hộ từ các quốc gia Ả Rập và Hồi giáo, họ dường như thận trọng khi tham gia vào tiến trình có thể bị xem là cái cớ để Israel từ chối.
Nhiều người nói rõ với Tổng thống Trump rằng không thể có tiến trình hòa bình nếu Israel không cam kết chấm dứt chiếm đóng đất đai của Palestine và thành lập nhà nước Palestine. Và kế hoạch của ông Trump không đề cập đến điều này.
Suy cho cùng, không ai ở Trung Đông, thế giới Hồi giáo, Israel hay Palestine hoàn toàn ủng hộ đề xuất của ông Trump. Nhưng họ nhận ra đó là lựa chọn duy nhất, vì không ai muốn bị Mỹ bỏ lại phía sau.
Ông Trump cùng lãnh đạo các nước ký tuyên bố về hòa bình ở Gaza. (Ảnh: Reuters)
Về phía Israel, Thủ tướng Benjamin Netanyahu vẫn chưa công khai tuyên bố lệnh ngừng bắn và trao đổi tù binh đồng nghĩa với việc chấm dứt giao tranh. Ngay cả khi chính phủ của ông phê chuẩn thỏa thuận, ông Netanyahu vẫn đe dọa thực hiện yêu cầu của Israel, bao gồm việc giải giáp Hamas.
Nội các của ông Netanyahu cũng chỉ chấp thuận giai đoạn đầu của đề xuất, bao gồm lệnh ngừng bắn và trao đổi tù binh. Trớ trêu thay, sự chấp thuận hạn chế này lại giúp Hamas dễ dàng đàm phán điều khoản khác của kế hoạch, chẳng hạn như yêu cầu lực lượng này phải giải giáp vũ khí ngay lập tức.
Điều đáng lo ngại không kém là việc ông Trump soạn thảo kế hoạch mà không có sự tham gia của những người sẽ phải sống chung với nó, đó là người Palestine.
Nội các An ninh Israel thông qua thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza. (Ảnh: Văn phòng Báo chí Chính phủ Israel)
Thay vào đó, những cơ quan hành chính ở Gaza và những người Palestine sẽ được đặt dưới sự bảo trợ của "Hội đồng Hòa bình" do ông Trump làm Chủ tịch và cựu Thủ tướng Anh Tony Blair giữ vai trò lãnh đạo.
Người Palestine có thể sẵn sàng chấp nhận ông Trump để giữ chân ông, nhưng khó có thể chấp nhận ông Blair, người bị xem là người đại diện cho Israel và đồng lõa trong cuộc tấn công Iraq của Mỹ năm 2003.
Ảo tưởng hoà bình lâu dài?
Nếu ông Trump xem lệnh ngừng bắn là bệ phóng cho giải pháp lâu nay vẫn còn mơ hồ trong cuộc xung đột Israel - Palestine thì ông có thể sẽ phải thất vọng. Đề xuất của ông không đề cập đến Bờ Tây - có thể là do sự can thiệp của ông Netanyahu - nơi xung đột giữa người Israel và người Palestine vẫn tiếp diễn.
Tương tự, công thức của Tổng thống Trump có nguy cơ khiến người Palestine xa lánh, khi dư luận đang chuyển hướng sang ủng hộ giải pháp hai nhà nước. Người Palestine "muốn bất cứ điều gì có thể ngăn chặn đổ máu".
Gần 2000 tù nhân Palestine được Israel trả tự do.
Ông Zayne Abudaka, chuyên gia thăm dò dư luận tại Ramallah cho rằng đa số người Palestine ủng hộ biện pháp hòa bình để đạt mục tiêu của họ. Bao gồm: tẩy chay, thoái vốn và trừng phạt Israel, biểu tình, đàm phán.
“Kháng cự vũ trang không phải là không được ưa chuộng, chỉ là nó không nằm trong ba lựa chọn hàng đầu”, ông Abudaka nói.
Nhiều cuộc thăm dò cũng cho thấy phần lớn người Israel muốn chấm dứt xung dột, nhưng không phản đối hành động chiếm đóng của Israel hoặc mục tiêu của ông Netanyahu, bao gồm cả việc giảm dân số ở Gaza.
Dấu hiệu mạnh mẽ nhất cho thấy Israel có thể dập tắt giấc mơ về "nền hòa bình lâu dài" ở Trung Đông của ông Trump, chính là việc nước này từ chối thả Marwan Barghouti - thành viên cấp cao của phong trào Fatah.
Quyết định này đưa ra nhằm mục đích duy trì sự chia rẽ và yếu thế của người Palestine trong cuộc đàm phán tương lai. Ông Barghouti là lãnh đạo của Al-Fatah, trụ cột của chính quyền Palestine được quốc tế công nhận có trụ sở tại Bờ Tây và là một trong những người Palestine có ảnh hưởng nhất trong nhà tù Israel.
Người thân của con tin được thả vui mừng. (Ảnh: Reuters)
Ông Barghouti được nhiều người xem là nhân vật có khả năng đoàn kết Palestine. Trong các cuộc thăm dò dư luận, ông luôn nổi lên là nhà lãnh đạo Palestine được yêu mến nhất, người mà người dân Palestine sẵn sàng bỏ phiếu trong cuộc bầu cử tổng thống, hơn cả Tổng thống Chính quyền Palestine Mahmoud Abbas và nhiều nhà lãnh đạo Hamas.
Người dân Gaza vẫn chưa an toàn
Hamas có lý do chính đáng để thừa nhận họ không tham gia vào chính quyền hậu chiến ở Gaza. Uy tín của Hamas chạm đáy ở Gaza, dù họ vẫn nhận được sự ủng hộ ở Bờ Tây.
Sự chia rẽ trong Gaza và bóng ma xung đột nội bộ trở nên nổi bật hơn sau vụ sát hại Saleh Al Jafarawi, 28 tuổi, một nhân vật gây tranh cãi trên mạng xã hội và là nhà báo bị cáo buộc có liên hệ với Hamas.
Khi bị sát hại, ông Al Jafarawi mặc áo chống đạn, cho thấy ông là một nhà báo và qua đời trong cuộc đụng độ giữa Hamas cùng gia tộc Doghmush hùng mạnh. Hamas và Doghmush từ lâu đã bất hòa và tiếp tục làn sóng bạo lực ở Gaza kể từ khi lệnh ngừng bắn Israel - Hamas có hiệu lực.
Theo báo cáo, Israel cố gắng nhưng không thành công trong việc thuyết phục Doghmush tham gia vào chính quyền Gaza. Hiện tại, người dân Gaza tạm thời thoát khỏi bạo lực và được tiếp cận nhiều hơn với hàng viện trợ nhân đạo. Tuy nhiên, điều họ không biết là liệu lệnh ngừng bắn chỉ là tạm thời hay sẽ chấm dứt hoàn toàn hai năm khốn khổ của họ.
Tiến sĩ James M Dorsey, Nghiên cứu viên cao cấp tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S Rajaratnam thuộc Đại học Công nghệ Nanyang nhấn mạnh dù lệnh ngừng bắn và những kế hoạch hòa bình được ký kết có thể thành hiện thực, nhưng người dân Gaza vẫn chưa được an toàn.
