Tung đòn thuế quan mạnh tay, ông Trump muốn chấn hưng ngành sản xuất Mỹ?

"Trong nhiều năm, chúng ta đã bị gần như mọi quốc gia trên thế giới qua mặt", Tổng thống Doanld Trump viết trên mạng xã hội Truth, đề cập đến sự phụ thuộc nặng nề của Mỹ vào hàng nhập khẩu và mức thâm hụt thương mại hàng hóa 1,2 nghìn tỷ USD trong năm 2024.

“Nhưng thời kỳ đó đã kết thúc”, ông nhấn mạnh.

Hôm 9/4, Tổng thống Donald Trump tuyên bố tạm dừng áp dụng mức thuế quan cao hơn đối với hầu hết các quốc gia trong 90 ngày mà ông đã công bố vào tuần trước, trong khi vẫn duy trì mức thuế cơ bản 10% trên toàn diện. Tuy nhiên, Trung Quốc là trường hợp ngoại lệ khi chính quyền Mỹ tăng thuế đối ứng với nước này lên 145%, cao chưa từng có trong lịch sử.

Trước đó, ông Trump áp đặt mức thuế 25% đối với thép và nhôm; 20% đối với hàng hóa từ Trung Quốc; và lên đến 25% đối với hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico không thuộc thỏa thuận thương mại năm 2020.

Ông Trump liên tiếp tung ra các đòn thuế quan. (Ảnh: USA Today)

Trong nhiệm kỳ thứ hai, ông tiếp tục leo thang cuộc chiến thương mại, công bố mức thuế 25% đối với tất cả các loại xe nhập khẩu, có hiệu lực từ 5/4, và thuế đối với phụ tùng ô tô, dự kiến áp dụng một tháng sau đó. Các mức thuế này được cho là sẽ làm tăng giá một chiếc ô tô mới thêm vài nghìn USD hoặc hơn.

Ngoài ra, còn có các mức thuế trả đũa toàn diện khác nhằm phản ánh đúng mức thuế mà các quốc gia khác đang áp lên hàng hóa Mỹ.

Ngành sản xuất quay trở lại Mỹ?

Trước tuyên bố áp thuế của Trump, một số nhà sản xuất lớn cho biết sẽ đặt nhà máy hoặc dây chuyền sản xuất mới tại Mỹ, bao gồm Hyundai, Honda và Apple.

Tuy nhiên, các chuyên gia thương mại và kinh tế cho rằng khó có khả năng một phần đáng kể các nhà sản xuất có nhà máy ở nước ngoài sẽ chuyển chuỗi cung ứng đã được thiết lập của họ về Mỹ chỉ vì những mức thuế áp dụng theo kiểu "lúc có, lúc không" với thời gian không chắc chắn trong bối cảnh kinh tế biến động. Những công ty quyết định làm vậy sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt lao động lành nghề nghiêm trọng.

Ngay cả khi một số lượng lớn công ty chuyển đến Mỹ, số việc làm được tạo ra cũng sẽ tương đối ít và có thể bị mất đi nhiều hơn nếu nền kinh tế rơi vào suy thoái, theo nhận định của các nhà kinh tế.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, các nghiên cứu chỉ ra rằng thuế quan của ông đã khiến nhiều ngành công nghiệp phải trả thuế cao hơn, dẫn đến mất nhiều việc làm hơn so với số việc làm được tạo ra trong các ngành được bảo hộ.

“Chiến lược này sẽ không thành công trong việc khôi phục ngành sản xuất của Mỹ", Michael Strain, Giám đốc nghiên cứu chính sách kinh tế tại Viện Doanh nghiệp Mỹ (AEI), một tổ chức nghiên cứu bảo thủ, nhận xét.

Thông điệp mâu thuẫn

Tuy nhiên, một vấn đề trong chiến lược của ông Trump là những thông điệp mâu thuẫn. Ông muốn thuế quan thúc đẩy sự phục hồi sản xuất nhưng lại nói rằng sẽ bỏ thuế trả đũa nếu các nước khác hạ mức thuế của họ, Strain lưu ý.

Dù vậy, một số công ty vẫn đang ủng hộ chính sách này.

Hyundai tuần trước đã công bố kế hoạch xây dựng một nhà máy thép trị giá 5,8 tỷ USD tại Louisiana để cung cấp cho các nhà máy ô tô của hãng tại Alabama và Georgia.

Honda cho biết sẽ sản xuất mẫu Civic hybrid thế hệ tiếp theo tại Indiana thay vì Mexico để tránh thuế quan đối với một trong những mẫu xe bán chạy nhất của hãng, theo Reuters.

Tổng thống Mỹ nỗ lực phục hồi ngành sản xuất tại Mỹ. (Ảnh: Reuters)

Apple cũng cho biết họ sẽ tuyển thêm 20.000 nhân viên và sản xuất máy chủ AI tại Mỹ nhằm tìm kiếm sự miễn giảm thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, theo Bloomberg.

Các công ty khác như Volvo Cars, Audi của Volkswagen và Mercedes-Benz cũng đã tuyên bố sẽ chuyển một phần sản xuất sang Mỹ trong năm nay.

Tuy nhiên, một số CEO vẫn tỏ ra dè dặt khi đưa ra quyết định kinh doanh dài hạn dựa trên một chính sách có thể chỉ tồn tại trong ngắn hạn.

“Nếu các mức thuế này trở thành vĩnh viễn, thì sẽ có rất nhiều yếu tố cần cân nhắc, như đặt nhà máy ở đâu, có nên di dời không, v.v.”, Giám đốc tài chính của General Motors, Paul Jacobson, nói với các nhà đầu tư vào tháng trước.

“Đây là những câu hỏi mà hiện tại chưa có câu trả lời. Khi thị trường đang tính đến tác động lớn của thuế quan và lợi nhuận bị mất, hãy thử tưởng tượng một thế giới mà chúng ta đầu tư hàng tỷ USD vào cơ sở hạ tầng, rồi chính sách này kết thúc. Chúng ta không thể cứ xoay chuyển doanh nghiệp qua lại liên tục như vậy”, ông nói thêm.

Nhiều hoài nghi

Ít nhất một số hãng xe sẽ tăng cường sản xuất tại Mỹ và mua thép, nhôm từ các nhà cung cấp trong nước để tránh thuế quan, theo Panos Kouvelis, giáo sư về chuỗi cung ứng, vận hành và công nghệ tại Đại học Washington ở St. Louis.

Một số hãng xe có thể điều chỉnh dễ dàng hơn vì họ có dư thừa công suất và chuỗi cung ứng xe điện vẫn đang trong giai đoạn hình thành, giúp việc tái cấu trúc trở nên thuận lợi hơn.

Tuy nhiên, hầu hết các hãng xe có thể sẽ chần chừ và theo dõi cách các mức thuế này thay đổi trong thời gian dài nhất có thể, theo Robert Lawrence, giáo sư về thương mại quốc tế và đầu tư tại Trường Harvard Kennedy.

Bên cạnh ngành ô tô, nhiều ngành sản xuất khác thực chất cũng đang có cái nhìn dè chừng với vấn đề quay trở lại Mỹ.

EVCO, một công ty sản xuất linh kiện nhựa có trụ sở tại Wisconsin, đã phải chịu mức thuế cao đối với các sản phẩm khuôn mẫu của họ dùng cho tàu thuyền, xe địa hình và các thiết bị thể thao ngoài trời được sản xuất tại Trung Quốc, theo Anna Bartz, Phó chủ tịch truyền thông của công ty.

Tuy nhiên, ngay cả khi tính đến thuế quan, việc chuyển sản xuất về Mỹ cũng rất khó khăn, theo bà Bartz. Chi phí lao động tại Mỹ cao hơn đáng kể so với Trung Quốc. Ngoài ra, công ty sẽ phải mất từ 12 đến 15 triệu USD và khoảng một năm để xây dựng một nhà máy mới tại Mỹ, cộng thêm một năm nữa để chứng nhận một số thiết bị sản xuất.

“Thật ngây thơ khi nghĩ rằng việc di dời sản xuất đơn giản như vậy – rằng chúng ta có thể đặt nhà máy ở bất cứ đâu,” bà Bartz nói.

Ngược lại, EVCO sản xuất thiết bị y tế tại Mỹ vì sản phẩm này đòi hỏi độ chính xác cao và xứng đáng với mức lương cao của lao động Mỹ, theo Richard Duval, Phó chủ tịch phụ trách hoạt động tại Mỹ của EVCO.

Nhiều công ty đang cân nhắc chuyển sản xuất sang Mỹ, Canada hoặc Mexico thay vì chỉ riêng Mỹ, theo Dave Evans, CEO của công ty tư vấn chuỗi cung ứng Fictiv.

Các nhà kinh tế và chuyên gia thương mại vẫn hoài nghi về hiệu quả dài hạn của chính sách thuế quan của Trump. Trong khi một số công ty đang thực hiện các bước đi để thích nghi với thuế quan, phần lớn các doanh nghiệp vẫn chưa sẵn sàng cam kết đầu tư lớn cho một chính sách có thể thay đổi nhanh chóng.

Cuối cùng, câu hỏi đặt ra vẫn là liệu chiến lược này có thể thực sự khôi phục ngành sản xuất Mỹ hay không - hay chỉ đơn giản là gây ra thêm bất ổn kinh tế và chi phí tăng cao cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng?