Việc thống nhất một bộ sách giáo khoa toàn quốc giúp học sinh học thuận lợi, giảm chi phí cho gia đình và bảo đảm công bằng.
Chủ trương thống nhất một bộ sách giáo khoa trên toàn quốc theo Nghị quyết số 71-NQ/TƯ của Bộ Chính trị đang nhận được sự đồng thuận từ chuyên gia, giáo viên, phụ huynh và học sinh.
Việc học sẽ thuận lợi hơn khi học sinh cả nước tiếp cận chung một nội dung, bớt khó khăn khi chuyển trường. Chính sách này còn góp phần giảm gánh nặng chi phí và thúc đẩy nền giáo dục công bằng, hiện đại.
Chuyển trường không còn lo “lệch sách”
Hằng năm, không ít học sinh phải chuyển trường do điều kiện gia đình, công việc của cha mẹ hoặc lý do cá nhân. Những thay đổi tưởng như nhỏ ấy lại kéo theo một vấn đề lớn: Học sinh phải làm quen với bộ sách giáo khoa mới, vì mỗi trường có thể dạy một bộ sách khác nhau.
Đây là thực tế đã diễn ra vài năm nay, từ khi mô hình “một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa” được triển khai.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Tâm lý giáo dục Việt Nam, việc mỗi trường chọn một bộ sách tạo ra sự phân tán, thiếu đồng bộ, khiến học sinh gặp khó khăn khi tiếp tục học tập tại nơi mới. Có em còn phải học lại một số nội dung, hoặc bị hụt mất kiến thức do nội dung giữa các bộ sách khác nhau.
Em Nguyễn Thị Minh Thư, học sinh lớp 8 tại một trường trung học cơ sở ở Hà Nội, kể lại trải nghiệm của mình khi chuyển từ địa phương khác ra học giữa năm: “Nhiều bài em chưa học thì bạn trong lớp đã được học rồi. Em phải mượn bạn vở cũ để học thêm.”
Không chỉ học sinh, phụ huynh cũng gặp khó khi con chuyển trường. Chị Lê Thị Mai, phụ huynh học sinh lớp 11 chia sẻ: “Trường cũ con tôi học sách này, nhưng khi chuyển sang trường mới lại dạy sách khác. Tôi không biết nội dung nào giống, nội dung nào khác nên khó giúp con học thêm ở nhà.”
Theo các chuyên gia, nhà giáo, chủ trương thống nhất một bộ sách giáo khoa toàn quốc theo Nghị quyết số 71-NQ/TƯ của Bộ Chính trị được đánh giá là bước điều chỉnh đúng lúc, hợp lý và cần thiết. Khi mọi học sinh học chung một bộ sách, việc chuyển trường, chuyển lớp sẽ không còn là rào cản về nội dung học tập.
Việc dùng một bộ sách cũng giúp giáo viên và học sinh trên cả nước có một “mặt bằng chung” về nội dung, thuận lợi hơn trong tổ chức dạy học, kiểm tra, đánh giá. Giáo viên không phải điều chỉnh giáo án khi thay đổi đầu sách; học sinh có thể tham khảo tài liệu, luyện tập qua mạng dễ dàng hơn vì nội dung thống nhất.
Tuy vậy, nhiều ý kiến cho rằng, cần nhìn nhận đúng vai trò của sách giáo khoa trong nhà trường. Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, sách giáo khoa chỉ nên là tài liệu tham khảo. Vấn đề cốt lõi là chương trình học, là phương pháp dạy - học. Một bộ sách thống nhất không có nghĩa là máy móc, mà là thiết lập một nền tảng chung để phát triển linh hoạt.
Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm cũng nhấn mạnh, việc thống nhất một bộ sách giáo khoa không đồng nghĩa với phủ nhận mô hình “một chương trình, nhiều bộ sách” đang triển khai. Ngược lại, đây là bước kế thừa có chọn lọc, loại bỏ những bất cập, giữ lại những điểm phù hợp để điều chỉnh cho sát thực tiễn hơn.
Một bộ sách thống nhất, nhiều cách học mở
Cùng với việc xây dựng một bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc, các chuyên gia giáo dục đồng tình rằng cần phát triển mạnh mẽ sách giáo khoa số nhằm mở rộng phương thức học tập, giúp học sinh tiếp cận tri thức một cách linh hoạt và hiệu quả hơn.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Tùng Lâm, trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng, việc học không nên bị giới hạn bởi sách in truyền thống. Sách giáo khoa số có thể cập nhật nội dung nhanh chóng, tích hợp đa phương tiện như video, mô phỏng thí nghiệm, hình ảnh 3D, giúp học sinh hứng thú và dễ dàng hiểu bài học hơn. Với một thiết bị kết nối internet, học sinh ở mọi miền đất nước đều có cơ hội tiếp cận kho tri thức như nhau, góp phần thu hẹp khoảng cách giáo dục giữa thành thị và vùng sâu, vùng xa.
Các giáo viên cũng đánh giá cao lợi ích của sách giáo khoa số, bởi nó không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn tạo điều kiện để học sinh học mọi lúc, mọi nơi. Tuy nhiên, việc tập huấn kỹ càng cho giáo viên, nhất là những người chưa quen với công nghệ, là điều cần thiết để phát huy tối đa hiệu quả của bộ sách mới này.
Sách giáo khoa số mở ra khả năng học tập đa dạng, đáp ứng nhu cầu và năng lực khác nhau của từng học sinh. Những em có năng lực khá, giỏi có thể dễ dàng tiếp cận tài liệu nâng cao ngay trong cùng một nền tảng, thay vì bị giới hạn bởi số trang của sách giấy truyền thống. Đây cũng là công cụ hữu ích giúp rèn luyện kỹ năng học tập chủ động, tư duy phản biện và khả năng tiếp nhận thông tin chọn lọc - những phẩm chất quan trọng của công dân số trong tương lai.
Tuy nhiên, để thực hiện hiệu quả chủ trương này, bên cạnh phát triển nội dung, cần đồng bộ về hạ tầng công nghệ và có chính sách hỗ trợ thiết bị cho học sinh, đặc biệt ở vùng khó khăn. Cùng với đó, đội ngũ giáo viên cần được tập huấn đầy đủ để sử dụng thành thạo các nền tảng số trong giảng dạy.
Bên cạnh yếu tố công nghệ, các chuyên gia cũng nhấn mạnh sự cần thiết của một lộ trình triển khai hợp lý khi chuyển đổi từ nhiều bộ sách hiện hành sang một bộ sách thống nhất.
Chủ trương cung cấp sách giáo khoa miễn phí cho học sinh từ nay đến năm 2030 như tinh thần Nghị quyết được đánh giá là chính sách nhân văn, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho các gia đình, nhất là ở vùng nông thôn và miền núi.
Tuy nhiên, như chia sẻ của phụ huynh Nguyễn Văn Phong (xã Mỹ Đức): “Trước đây, con tôi dùng lại sách của anh chị nên biết giữ gìn. Giờ nếu được phát miễn phí mỗi năm, tôi lo các cháu không còn ý thức bảo quản.” Nhiều ý kiến đề xuất các trường nên tổ chức ký cam kết, thu hồi sách còn dùng được để tái sử dụng, góp phần giảm lãng phí.
Chủ trương thống nhất một bộ sách giáo khoa kết hợp với phát triển sách giáo khoa số cùng lộ trình triển khai hợp lý được kỳ vọng sẽ tạo nên một nền tảng học tập đồng bộ, hiện đại, công bằng và nhân văn cho học sinh toàn quốc.
