Thể chế thuận lợi là “chìa khóa” để Petrovietnam bứt phá

TS Phan Ngọc Trung trao đổi với phóng viên Tạp chí Năng lượng Mới

PV: Từ Kết luận 76-KL/TW ngày 24-4-2024 của Bộ Chính trị đến việc sửa đổi một loạt các luật, văn bản dưới luật, cũng như việc Chính phủ giao cho Petrovietnam thực hiện Dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận 2 đã thể hiện niềm tin, sự kỳ vọng rất lớn của Đảng, Nhà nước đối với hoạt động của Tập đoàn. Là người có nhiều năm công tác trong ngành, ông có chia sẻ gì về điều này?

TS Phan Ngọc Trung: Cảm nhận cá nhân thấy rằng, đây là sự ghi nhận của Đảng, Nhà nước đối với những kết quả, thành tựu, đóng góp của Petrovietnam đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Những kết quả, thành tựu đó đã giúp Petrovietnam có đầy đủ nguồn lực, tiềm lực để có thể tự tin đảm đương thêm các trọng trách, sứ mệnh mới, giữ vai trò đầu tàu, nòng cốt trong thực hiện các mục tiêu tăng trưởng của đất nước.

Ở đây phải nhấn mạnh trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới, niềm tin và sự kỳ vọng của Đảng, Nhà nước vào Petrovietnam lớn hơn rất nhiều. Đó không chỉ là vấn đề đóng góp cho ngân sách, bảo đảm các cân đối vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng… mà ở cả vai trò tiên phong, dẫn dắt các ngành, lĩnh vực liên quan của nền kinh tế khác phát triển, hội nhập quốc tế, tham gia sâu vào các chuỗi giá trị toàn cầu.

Thứ nữa, đó còn là sự ghi nhận về năng lực quản trị, nền tảng tri thức, khoa học công nghệ, đặc biệt là nền tảng văn hóa dầu khí với các giá trị cốt lõi “Khát vọng - Trí tuệ - Chuyên nghiệp - Nghĩa tình” mà Petrovietnam đã tích lũy trong suốt chiều dài lịch sử 50 năm xây dựng và phát triển. Điều này đã giúp Petrovietnam có khả năng tiếp cận, nắm bắt và thích ứng nhanh với những thành tựu về quản trị, khoa học công nghệ hiện đại hay các lĩnh vực mới đòi hỏi công nghệ cao. Đây chính là điểm khác biệt riêng có tạo nên “sức mạnh nội lực” giúp Petrovietnam trong mọi hoàn cảnh luôn hoàn thành và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước giao phó.

Tìm kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí vẫn được xác định là cốt lõi, giữ vai trò nền tảng, dẫn dắt các lĩnh vực khác

PV: Vậy theo ông, đâu là những thành tựu nổi bật nhất của Petrovietnam sau 50 năm xây dựng và phát triển?

TS Phan Ngọc Trung: Đầu tiên phải khẳng định chính niềm tin của Đảng, Nhà nước và nhân dân đã tạo tiền đề, động lực quan trọng giúp các thế hệ người lao động dầu khí không ngừng nỗ lực, không ngừng vượt lên, vượt khó khăn, thử thách để xây dựng Petrovietnam lớn mạnh như ngày hôm nay.

Từ dự cảm thiên tài của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngành Dầu khí Việt Nam ra đời ngay sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất. Trong muôn vàn khó khăn, thiếu thốn do đất nước bị bao vây, cấm vận, bằng ý chí, nghị lực phi thường, những người làm dầu khí đã đi từ “không đến có”. Petrovietnam đã xây dựng được chuỗi hệ thống công nghiệp dầu khí hoàn chỉnh, đồng bộ từ tìm kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí đến phát triển công nghiệp khí - điện - chế biến và công nghiệp dịch vụ dầu khí; hình thành nên đội ngũ gần 60.000 người lao động có năng lực chuyên môn cao, cùng tinh thần trách nhiệm, tính kỷ luật, sự chuyên nghiệp, sáng tạo, nắm bắt để làm chủ khoa học công nghệ hiện đại, phức tạp của ngành và dần vươn ra quốc tế.

Không chỉ khẳng định vị thế là ngành kinh tế - kỹ thuật quan trọng, Petrovietnam còn giữ vai trò trụ cột, góp phần bảo đảm 5 chữ “An” quan trọng của đất nước, đó là: An ninh năng lượng; An ninh lương thực; An ninh kinh tế; An ninh chủ quyền quốc gia trên biển và tham gia thực hiện An sinh xã hội. Petrovietnam đã trở thành nòng cốt, đi đầu trong việc hình thành các khu công nghiệp tập trung tại Bà Rịa - Vũng Tàu, Đồng Nai - Hiệp Phước, Cà Mau, Dung Quất - Quảng Ngãi, Vũng Áng - Hà Tĩnh, Nghi Sơn - Thanh Hóa... Sự đầu tư đồng bộ này đã làm thay đổi căn bản cơ cấu kinh tế, mang lại nguồn thu lớn cho ngân sách quốc gia, chủ lực đáp ứng yêu cầu về năng lượng, phân bón của cả nước. Các dự án như Nhà máy Lọc dầu Dung Quất, Cụm Khí - Điện - Đạm Cà Mau… vẫn đang hoạt động hết sức hiệu quả, đóng góp to lớn cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước nói chung và từng vùng, địa phương nơi có dự án vận hành. Những dự án, công trình mang tầm cỡ khu vực là minh chứng rõ nét cho trình độ, năng lực của cán bộ, kỹ sư dầu khí Việt Nam, là tiền đề quan trọng để Petrovietnam đẩy mạnh việc xuất khẩu công nghiệp dịch vụ dầu khí ra nước ngoài.

Petrovietnam luôn ý thức kết quả hoạt động của Tập đoàn có ảnh hưởng trực tiếp, quan trọng đến việc thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Vậy nên, tôi tin rằng trong bất kỳ hoàn cảnh nào, dù khó khăn, thách thức đến đâu, tập thể lãnh đạo, người lao động dầu khí luôn giữ vững niềm tin, bình tĩnh vượt khó, chủ động xây dựng và tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm thực hiện tốt nhất các chỉ tiêu, nhiệm vụ được cấp trên giao phó.

Các thế hệ người lao động dầu khí không ngừng nỗ lực, vượt qua khó khăn, thử thách để xây dựng Petrovietnam lớn mạnh

PV: Trong không gian phát triển mới, theo ông, vấn đề đặt ra đối với Petrovietnam hiện nay là gì?

TS Phan Ngọc Trung: Như tôi đã nói ở trên, với kinh nghiệm đúc kết qua các thời kỳ cùng thế và lực hiện có, Petrovietnam hoàn toàn có thể đảm nhận, bổ sung thêm các nhiệm vụ, sứ mệnh mới, đặc biệt trong việc triển khai thực hiện các dự án năng lượng trọng điểm quốc gia. Tuy nhiên, để Petrovietnam có thể hoàn thành và hoàn thành tốt các nhiệm vụ, sứ mệnh đó, bên cạnh các yếu tố tự thân như năng lực quản trị, nguồn lực công nghệ, tài chính, con người…, vấn đề hoàn thiện thể chế đồng bộ, thuận lợi là vô cùng quan trọng.

Chúng ta cần phải nhất quán quan điểm đã giao việc là phải kèm theo cơ chế phù hợp. Như làm điện hạt nhân chẳng hạn, nếu không có cơ chế, không có hành lang pháp lý sẽ không ai dám làm và cũng không thể làm được. Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, khi những vấn đề liên quan đến pháp lý đang trở nên chặt chẽ hơn thì vấn đề này càng trở lên quan trọng, không chỉ với Petrovietnam mà với cả các ngành, lĩnh vực khác của nền kinh tế.

Với riêng Petrovietnam, trong không gian phát triển mới, trước những yêu cầu, nhiệm vụ mới, vấn đề thể chế đồng bộ, thuận lợi chính là “chìa khóa” quyết định thành bại trong việc thực hiện các mục tiêu chiến lược mới của Tập đoàn. Bên cạnh việc hoàn chỉnh, đồng bộ các luật, văn bản dưới luật liên quan đến hoạt động của ngành Dầu khí, việc vô cùng cấp thiết trước mắt là cần sớm sửa đổi, bổ sung Nghị định về Điều lệ hoạt động mới phù hợp cho Tập đoàn. Đây chính là cơ sở để Petrovietnam có thể triển khai, cụ thể hóa các mục tiêu tăng trưởng, phát triển của Tập đoàn theo đúng tinh thần Kết luật 76 của Bộ Chính trị. Bởi vì nếu không có đầu tư, không phát triển các dự án mới, nhất là các dự án tìm kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí và các nguồn năng lượng tự nhiên khác (có thể gas hydrate, hydro trắng…), Petrovietnam sẽ không đủ dư địa để tăng trưởng. Hơn nữa, nếu không xác định để sử dụng cho hiệu quả nguồn tài nguyên dầu khí của đất nước vào lúc này thì sẽ quá muộn khi giá trị của nó bị mất dần theo xu thế dịch chuyển năng lượng trên thế giới.

Hay như với hoạt động tìm kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí, dù Petrovietnam đang trong quá trình chuyển dịch với mục tiêu phát triển Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia, song trước mắt đây vẫn là lĩnh vực được xác định là cốt lõi, giữ vai trò nền tảng và hình thành, dẫn dắt các lĩnh vực, trụ cột mới khác của Tập đoàn phát triển. Mặc dù có vị trí, vai trò quan trọng là vậy nhưng rõ ràng hoạt động tìm kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí đang gặp rất nhiều khó khăn, thách thức, trong đó có nguyên nhân phần lớn từ cơ chế, chính sách. Việc chậm trễ trong việc ban hành, hoàn thiện đồng bộ hóa các văn bản pháp luật, chính sách liên quan đến lĩnh vực này khiến một thời gian dài, gần như chúng ta không có hợp đồng dầu khí mới nào được ký kết.

Vậy nên, theo tôi, chúng ta cũng cần phải có sự thay đổi về nhận thức và tư duy quản lý nhà nước đối với tài nguyên dầu khí, từ đó tạo ra môi trường pháp lý và thể chế thuận lợi hơn cho các hoạt động của ngành Dầu khí, nhất là các hoạt động tìm kiếm, thăm dò và khai thác dầu khí phát triển để mau chóng sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên đó trước khi bị giá trị hiện tại mất đi.

Petrovietnam có đóng góp to lớn cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước nói chung và từng vùng, địa phương nơi có các nhà máy vận hành

PV: Như đã đề cập ở trên, tìm kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí hiện vẫn được xác định là cốt lõi, nền tảng để Petrovietnam thực hiện các mục tiêu tăng trưởng, phát triển. Tuy nhiên, kết quả tìm kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí hiện khá khiêm tốn. Có phải là do chúng ta chưa có đủ cơ chế tạo nguồn lực để lĩnh vực này phát triển?

TS Phan Ngọc Trung: Đúng là như vậy. Tìm kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí là lĩnh vực có rủi ro rất cao, thêm vào đó là không gian hoạt động phần nào bị thu hẹp theo thời gian, có khi bỏ ra cả chục, cả trăm triệu USD để thực hiện các giếng khoan thăm dò mà kết quả thu về bằng “0”. Vậy nên trên thế giới, các tập đoàn, công ty dầu khí đều có cơ chế xây dựng và hình thành quỹ tìm kiếm, thăm dò dầu khí. Việc hình thành các quỹ này sẽ bảo đảm hoạt động của lĩnh vực được thực hiện liên tục và đó phải được xem là chi phí. Khoản chi phí nào đó khi tạo ra tài sản (trữ lượng dầu khí có hiệu quả khi khai thác) mới thì mới coi là đầu tư. Còn khi gặp rủi ro, không thành công thì cần phải coi đấy là chi phí.

Tuy nhiên, ở đây, tôi muốn đưa ra, đề xuất một cách tiếp cận mới về một quỹ tìm kiếm, thăm dò và khai thác các dạng năng lượng mới ngoài khơi như hydro trắng, gas hydrate, điện gió ngoài khơi… Việc tiến hành tìm kiếm, xác định tiềm năng, trữ lượng của các dạng năng lượng này, bên cạnh tài nguyên dầu khí, sẽ giúp chúng ta có kế hoạch, lộ trình, chiến lược để khai thác, phát triển, cũng như có thể “đóng băng”, chấm dứt các chương trình nghiên cứu, khảo sát liên quan nếu được xác định không có khả năng phát triển.

Với cách tiếp cận như vậy, tôi cho rằng trong quá trình sửa đổi Luật 69/2014/QH13, cũng như hướng tới việc sửa đổi Điều lệ hoạt động của Petrovietnam, cần điều chỉnh, bổ sung để Tập đoàn được phép trích lập Quỹ tìm kiếm, thăm dò tài nguyên năng lượng trong thềm lục địa ngoài khơi và quỹ này không chỉ nhằm vào đối tượng là dầu khí mà cả các dạng năng lượng khác. Đây cũng chính là cơ sở quan trọng để Petrovietnam có thể sớm hiện thực quan điểm, mục tiêu phát triển các dạng năng lượng mới, năng lượng tái tạo ngoài khơi theo tinh thần Kết luận 76 của Bộ Chính trị. Cùng với đó, cần đẩy mạnh phân cấp phân quyền cho doanh nghiệp chủ động thực hiện công tác điều tra cơ bản, tìm kiếm thăm dò; song song với việc có hình thức quản lý phù hợp bảo đảm hiệu quả của dự án, tránh lãng phí, chồng chéo và thất thoát.

PV: Năm 2025, Petrovietnam sẽ kỷ niệm 50 năm ngày thành lập. Là người có hơn 30 năm gắn bó với ngành Dầu khí, ông có chia sẻ gì về dấu mốc đặc biệt này?

TS Phan Ngọc Trung: Tôi có “may mắn” được đào tạo đúng chuyên môn và được gắn bó với ngành Dầu khí, với Petrovietnam trong suốt quá trình công tác của mình, được chứng kiến những giai đoạn thăng trầm từ lúc là Tổng công ty cho tới khi là Tập đoàn. Với những thành tựu, đóng góp như đã đề cập ở trên, có thể nói đến nay, ngành Dầu khí mà nòng cốt là Petrovietnam đã “tài sản hóa”, biến tài nguyên dầu khí thành nguồn lực quốc gia phục vụ các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Tập thể cán bộ, người lao động đã từng công tác, làm việc tại Petrovietnam, trong đó có tôi, rất đỗi tự hào về những kết quả, thành tựu và đóng góp mà Tập đoàn đã làm được cho đất nước.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, tôi tin tưởng và kỳ vọng, với nền tảng vững vàng, bản lĩnh, trí tuệ đã được thử thách qua khó khăn, đặc biệt trong những năm gần đây, Petrovietnam sẽ tiếp tục phát triển, tạo nên những kỳ tích mới trong tăng trưởng, đóng góp quan trọng cùng đất nước bước vào kỷ nguyên mới, xây dựng một Việt Nam lớn mạnh, hùng cường!

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!

https://petrovietnam.petrotimes.vn/the-che-thuan-loi-la-chia-khoa-de-petrovietnam-but-pha-726133.html