Tác giả đề xuất bỏ ‘Chí Phèo’ khỏi  SGK góp ý chương trình giáo dục phổ thông mới

Anh Nguyễn Sóng Hiền, hiện là nghiên cứu sinh ngành giáo dục, ĐH Newcastle (Australia) - người đề xuất bỏ tác phẩm “Chí Phèo” khỏi chương trình sách giáo khoa Ngữ văn lớp 11 đã đưa ra một số chia sẻ, góp ý về chương trình phổ thông mới.

Để chương trình GDPT mới hoàn thiện

Về cơ bản, cá nhân tôi hết sức ủng hộ định hướng đổi mới chương trình giao dục phổ thông. Tuy nhiên, với việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông hiện nay, bên cạnh những nỗ lực đáng ghi nhận của hội đồng chủ biên, chúng ta cần làm rõ một số vấn đề, hy vọng chương trình giáo dục phổ thông mới có thể hoàn thiện và thực thi hiệu quả hơn.

Thứ nhất, việc xây dựng chương trình hiện nay cần có một cơ sở khoa học. Điều này thể hiện rõ ở quan điểm xây dựng chương trình chỉ dựa trên cơ sở “quan điểm của Đảng và Nhà nước về đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục”, “tiếp thu thành tựu về nghiên cứu khoa học giáo dục, kinh nghiệm xây dựng chương trình theo mô hình phát triển năng lực của nền giáo dục tiên tiến… và kế thừa chương trình giáo dục phổ thông hiện hành”.

Như vậy, chúng ta dường như thiếu cơ sở dữ liệu nghiên cứu và đánh giá bối cảnh giáo dục Việt Nam cũng như những mặt ưu và hạn chế của chương trình giáo dục phổ thông hiện nay.

Cụ thể chưa có nghiên cứu và đánh giá đầy đủ chương trình giáo dục ở cấp tiểu học như thế nào? Trung học cơ sở ra sao hay THPT có những hạn chế gì?

Chúng ta dường như cũng chưa đưa ra được cơ sở khoa học để lý giải tại sao chúng ta lại lựa chọn hướng tiếp cận năng lực và cũng chưa minh định rõ hướng tiếp cận năng lực trong bối cảnh giáo dục Việt Nam là gì?

Liệu hướng tiếp cận năng lực có phù hợp với bối cảnh kinh tế, văn hóa, xã hội và giáo dục Việt nam hiện nay? Tại sao tiếp cận năng lực lại bao gồm 5 phẩm chất?

Thứ 2, chương trình giáo dục phổ thông hiện nay nên cần có một tầm nhìn rõ ràng về con người Việt Nam của thế kỷ 21 và nên định hình rõ một triết lý giáo dục trong bối cảnh mới làm nền tảng để xây dựng chương trình có tầm nhìn xa hơn.

Thứ 3, các khái niệm đưa ra trong chương trình phổ thông nên được giải thích rõ, cụ thể và chi tiết hơn. Việc đưa ra 5 phẩm chất yêu cầu để phát triển học sinh bao gồm yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm cho thấy điều đó.

Yêu nước là phạm trù khá rộng tuy nhiên liệu chăng chúng ta chỉ giới hạn trong ba phạm vi khá rộng như ở cấp tiểu học bao gồm: yêu thiên nhiên, yêu quê hương, kính trọng biết ơn người lao động và có công với đất nước liệu có đánh giá đầy đủ về phẩm chất yêu nước của các em?

Và làm thế nào để chúng ta có thể đánh giá một em học sinh tiểu học yêu đất nước với những tiêu chí chung chung và khá mơ hồ như vậy? Các giáo viên sẽ dựa trên công cụ đánh giá nào để có thể biết được một học sinh tiểu học yêu nước hay không yêu nước?

Thực tế, với dân tộc Việt Nam, yêu nước không chỉ đơn thuần là một phẩm chất mà đó là truyền thống của dân tộc được chứng minh và khẳng định xuyên suốt chiều dài bốn ngàn năm lịch sử.

Nên đưa 5 phẩm chất vào giáo dục công dân

Việc đưa 5 phẩm chất vào gộp chung với 10 năng lực cốt lõi, Ban soạn thảo dường như đang lúng túng trong hướng tiếp cận trong xây dựng chương trình giáo dục phổ thông.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng, phẩm chất là đạo đức, còn năng lực là tài năng và hướng tiếp cận của chúng ta dựa trên hai tiêu chí khá quen thuộc từ trước tới nay là “Đức” và “Tài”.

Nếu vậy, với định hướng này chúng ta có đáp ứng được yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt Nam như Nghị quyết 29 Hội nghị ban chấp hành trung ương lần thứ XI hướng tới phục vụ mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế hay không?

5 phẩm chất này liệu có đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và các phẩm chất công dân của thế kỷ 21 - kỷ nguyên của cách mạng công nghệ thông tin, hội nhập quốc tế.

Việc định hướng 5 phẩm chất này, chính ban soạn thảo cũng cho thấy họ đang lặp lại cách tiệp cận của chương trình giáo dục phổ thông cũ và đánh đố giáo viên trong quá trình đánh giá học sinh.

Nếu tiếp cận dựa trên 5 phẩm chất này, chúng ta sẽ đánh giá ở các em như thế nào trong các môn học như Toán, Lý, Hóa, Sinh?

Liệu có nên đưa 5 phẩm chất này vào nội dung giảng dạy giáo dục công, như vậy có thể sẽ hợp lý hơn?

Chọn 6 tác phẩm bắt buộc trong chương trình Ngữ Văn có hợp lý?

Về 6 tác phẩm bắt buộc trong chương trình Ngữ văn cho thấy, chúng ta dường như lặp lại cách tiếp cận giáo dục dựa trên nội dung trước đây.

Nếu lấy hướng tiếp cận dựa trên năng lực là chủ đạo trong chương trình tiếng Việt và Ngữ Văn nhằm giúp các em hình thành và phát triển 4 kỹ năng Nghe - Nói - Đọc - Viết thì lựa chọn 6 tác phẩm bắt buộc này đi không đúng hướng.

Thực tế, trong 6 tác phẩm trên, có tới 5 tác phẩm ở thể loại thơ và 1 tác phẩm ở thể loại văn chính luận.

Trong đó, có đến 3 tác phẩm trùng lặp về mặt ý nghĩa đó là bài thơ Thần được xem là của Lý Thường Kiệt, Bình Ngô Đại Cáo của Nguyễn Trãi và Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh. Ba tác phẩm này được xem là ba bản tuyên ngôn độc lập của dân tộc Việt Nam.

Cả 6 tác phẩm này cùng một nội dung là ca ngợi về lòng yêu nước, ngoại trừ tác phẩm Truyện Kiều mà thiếu đi tính giáo dục về thực tiễn cuộc sống cho học sinh.

Thêm vào đó, 6 tác phẩm này không đại diện và phản ánh được tư duy và tư tưởng của người Việt Nam trong thời kỳ hiện đại vì cả 6 tác phẩm đều ra đời trong và trước năm 1945.

6 tác phẩm này cũng không thể hiện được tính đa dạng về thể loại văn bản giúp hình thành phát triển năng lực giao tiếp và 4 kỹ năng: Nghe – Nói - Đọc -Viết.

Hơn nữa, việc xây dựng chương trình tiếng Việt và Ngữ Văn theo định hướng phát triển 4 kỹ năng trên thì liệu chúng ta sẽ đánh giá năng lực của các em dựa trên khung đánh giá nào?

Phải chăng chúng ta sẽ xây dựng dựa trên khung năng lực ngoại ngữ của Châu Âu?

Bên cạnh đó, một câu hỏi đặt ra, tại sao chúng ta chỉ lựa chọn 6 tác phẩm bắt buộc chứ không phải 5 hay 10?

Cơ sở nào để chúng ta chỉ lựa chọn 6 tác phẩm, phải chăng chúng ta chia theo bình quân chủ nghĩa mỗi cấp lớp học 2 tác phẩm?

Có lẽ, Ban biên soạn cần có những lý giải cụ thể để độc giả hiểu rõ về lý do lựa chọn các tác phẩm trên? Nó đáp ứng được những yêu cầu nào về việc phát triển năng lực của mỗi người học?

Việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông mới là một định hướng đúng đắn. Tuy nhiên, chúng ta cần xây dựng dựa trên những cơ sở lý luận khoa học, những nghiên cứu đánh giá có tính hệ thống chứ không đơn thuần cóp nhặt ý tưởng của những nền giáo dục tiến bộ khác.

Vì hướng tiếp cận giáo dục có thể phù hợp với bối cảnh quốc gia này nhưng lại không phù hợp với bối cảnh quốc gia khác.

Đánh giá về tính khả thi

Trước khi ban hành chương trình mới nào, chúng ta cũng cần phải có sự đánh giá đầy đủ về tính khả thi của nó.

Cần chú ý sự khác biệt vùng miền, trình độ dân trí, điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội ở mỗi vùng miền và địa phương, chú ý tới trình độ và năng lực giảng dạy của giáo viên ở mỗi vùng miền, trình độ và năng lực nhận thức của học sinh ở mỗi địa phương.

Miền núi sẽ khác miền xuôi, nông thôn sẽ khác thành thị và quan trọng nhất là điều kiện, cơ sở vật chất ở mỗi trường mỗi địa phương.

Với hướng tiếp cận dựa trên năng lực, lấy người học làm trung tâm thì đòi hỏi lớp học cũng phải có quy mô nhỏ, các thiết bị hỗ trợ dạy học phải đầy đủ.

Hơn hết, những nhà quản lý giáo dục, các giáo viên ở các địa phương và các cơ sở giáo dục phải có nhận thức một cách đầy đủ về hướng tiếp cận giáo dục dựa trên năng lực. Có như vậy, quá trình thực thi mới hy vọng có những chuyển biến tích cực.

Chúng ta đã từng trả giá đắt cho Đề án ngoại ngữ Quốc gia 2020. Đề án này về mặt ý tưởng và lý thuyết thì hết sức thiết thực nhưng sau 10 năm thực hiện chúng ta đã nhận một kết cục khá đau lòng, là thất bại và xa rời thực tế.

Cái mất mát lớn nhất đó là chúng ta không chỉ lãng phí hàng nghìn tỷ đồng ngân sách Quốc gia mà hơn thế nữa chúng ta đã lãng phí rất nhiều thời gian và nguồn lực của xã hội cho đề án này. Một bài học nhãn tiền còn đó.

Chương trình phổ thông mới: Góp ý tâm huyết của người muốn loại \'Chí Phèo\' khỏi SGK Thạc sĩ Nguyễn Sóng Hiền, nghiên cứu sinh tại ĐH Newcastle (Australia) - người từng đề xuất loại bỏ tác phẩm “Chí Phèo” ra khỏi ...

Chuyện lạ lùng: Chí Phèo Bình Chánh giam lỏng hàng chục người Một gia đình đầu hẻm đã dùng gỗ và chậu cây chặn lối đi của chục hộ dân ở xã An Phú Tây, huyện Bình ...