Nỗ lực không ngừng vượt lên hoàn cảnh khó khăn, GS Omar M. Yaghi đã thành công trong việc phát minh ra loại vật liệu có thể làm thay đổi thế giới.
GS Omar M. Yaghi (SN 1965) là chủ nhân giải đặc biệt cho “Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới” của VinFuture năm đầu tiên. “Tôi rất cảm kích, vinh dự khi được nhận giải thưởng này. Xin cảm ơn Quỹ VinFuture và các thành viên Hội đồng giải thưởng đã trao cho tôi vinh dự này. Tôi cho rằng giải thưởng cũng như quỹ là ý tưởng rất tuyệt vời với thông điệp rất mạnh mẽ, thể hiện tầm nhìn và sự hào phóng của sáng lập viên cũng như Việt Nam với mong muốn có được một thế giới tốt đẹp hơn”, ông nói.
Tuổi thơ gian khó
GS Omar M. Yaghi sinh ra ở Amman, Jordan – một nước nhỏ ở vùng Trung Đông, trong gia đình tị nạn 10 người anh chị em, gốc Palestine. Đông anh em, diện tích căn nhà khá nhỏ nên cả nhà phải sống chung với đàn bò. Chính hoàn cảnh này đã rèn luyện cho ông sự kiên nhẫn và nghị lực vươn lên trong cuộc sống.
“Tôi tự lập từ khi rất nhỏ. Tôi luôn bảo ba mẹ đừng quan tâm đến kết quả học tập của mình. Tôi biết mình phải làm gì và làm như thế nào”, GS Omar M. Yaghi chia sẻ.
 |
| GS Omar M. Yaghi. |
Năm 10 tuổi, trong một lần đến thư viện và nhìn thấy hình ảnh mô hình phân tử, ông rất ấn tượng vẻ đẹp của mô hình. Nhiều năm sau, khi tìm hiểu về hoá học và vật liệu, ông mới nhận ra rằng, hình ảnh mô hình phân tử nhìn thấy vào năm 10 tuổi chính là khởi điểm đưa ông đến với hoá học và vật liệu.
Năm 15 tuổi, ông sang Mỹ định cư theo sự khuyến khích của người cha. Ông bắt đầu từ các lớp học tại trường Cao đẳng Cộng đồng Hudson Valley và sau đó sang trường Đại học ở Albany, SUNY để hoàn thành chương trình đại học
Ông bắt đầu học cao học tại Đại học Illinois, Urbana-Champaign và nhận bằng tiến sĩ vào năm 1990 dưới sự hướng dẫn của Walter G. Klemperer. Ông là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ của Quỹ Khoa học Quốc gia tại Đại học Harvard (1990–1992) cùng với Giáo sư Richard H. Holm.
Những năm trở lại đâu, ông và nhóm nghiên cứu của mình đã tạo ra vật liệu rất nhỏ, với 1 gram to bằng khoảng 1 đồng xu có thể che phủ toàn bộ một sân bóng đá, chính là vật liệu khung cơ khí (Metal-Organic Frameworks hay MOFs). Bằng mắt trần thì không thể nhìn nhưng khi phân tích bằng phân tử thì nó liên kết rất mạnh mẽ, ta có thể trải chúng ra - diện tích bằng sân bóng.
Khi phân tích ở góc độ phân tử, có thể thấy vật liệu rất nhiều lỗ rỗng và liên kết mạnh mẽ để trải vật liệu ra một bề mặt rất rộng. Từ lỗ rỗng này có thể chuyển đổi khí phát thải carbon, lọc nước, lọc không khí, xúc tác và cảm biến. Ở những khu vực sa mạc với độ ẩm thấp vật liệu khung cơ kim có thể lập trình để lấy được nước trong không khí. Khi nhìn vào vật liệu ở cấp độ phân tử, sẽ thấy lỗ rỗng của phân tử sẽ có tích tụ, từ đó dùng để làm nước.
Theo ông, sự sáng tạo của con người không bao giờ giới hạn. Con người luôn có thể đổi mới và sáng tạo. Chúng ta sẽ luôn tìm được ra cách giải quyết mọi khó khăn trên thế giới, chỉ cần không ngừng tìm hiểu và nghiên cứu mọi điều trong cuộc sống.
“Muốn làm khoa học, hãy cứng đầu, kiên cường thậm chí là ngoan cố theo đuổi mục tiêu. Đừng vì những cám dỗ, thú vui ngoài kia làm sao nhãng hay chuyển hướng nghiên cứu. Đủ đam mê nghiên cứu thì bạn sẽ thành công và thay đổi được thế giới”, vị giáo sư chia sẻ lồ khuyên các nhà khoa học trẻ.
Tạo ra vật liệu thay đổi thế giới
Ông Yaghi hiện là nhà hoá học làm việc tại Phòng thí nghiệm quốc gia thuộc Đại học California-Berkeley (Mỹ). Ông cũng là nhà khoa học nổi tiếng thế giới trong lĩnh vực nghiên cứu các cấu trúc có kích thước phân tử và nano cùng ứng dụng của các vật liệu này. Ông là nhà hóa học đứng thứ 2 trong top 100 nhà hóa học hàng đầu thế giới của thập kỷ vừa qua.
Giáo sư Omar M. Yaghi có nhiều đóng góp cho nền khoa học thế giới, đặc biệt là có công rất lớn trong việc đi đầu, phát minh và tổng hợp các vật liệu MOF và ZIF.
 |
| GS Omar M. Yaghi. |
Với công trình tiên phong khám phá ra vật liệu khung cơ - kim (MOFs). MOFs là loại vật liệu mới bao gồm các liên kết hữu cơ tích điện và các ion kim loại, có độ xốp vĩnh viễn, sự ổn định ấn tượng trên diện tích bề mặt lớn. Với kích thước lỗ xốp có thể điều chỉnh tạo thành mạng lưới 3D, cho phép hấp thụ và lưu trữ các phân tử khí và nước, MOFs tạo ra giải pháp thu nhận, lưu trữ, phân tách và kiểm soát thành phần hoá học của nhiều loại khí và phân tử, có khả năng làm sạch môi trường, mang lại bầu không khí, nguồn năng lượng và nguồn nước sạch hơn.
Đặc biệt, máy thu nước MOF của giáo sư Yaghi có tiềm năng cung cấp nước sạch từ không khí. Nếu được ứng dụng thành công, vật liệu mới MOFs sẽ thay đổi cuộc sống của hàng triệu người đang sinh sống tại những nơi khan hiếm nguồn nước sạch, giúp tự chủ về nguồn nước và nâng cao chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Thành tựu của GS Omar M. Yaghi trong việc thiết kế và tổng hợp các vật liệu mới được vinh danh bởi Giải thưởng Hóa học Trạng thái rắn của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ và Công ty Exxon (1998), Huân chương Sacconi của Hiệp hội Hóa học Ý (2004).
Công trình của ông về lưu trữ hydro đã được giải thưởng Chương trình Hydrogen của Bộ Năng lượng Hoa Kỳ (2007) công nhận.
Ông nhận được Huy chương của Hiệp hội Nghiên cứu Vật liệu cho công trình nghiên cứu lý thuyết, thiết kế, tổng hợp và ứng dụng của khung kim loại - hữu cơ và nhận giải thưởng Newcomb Cleveland của Hiệp hội vì sự tiến bộ của Khoa học Hoa Kỳ cho bài báo hay nhất được xuất bản trên Tạp chí Khoa học (2007).
Năm 2016, ông được trao Giải thưởng Học viện TÜBA về Khoa học cơ bản và kỹ thuật vì đã thành lập Hóa học lưới.
Năm 2017, Yaghi được trao Giải thưởng tưởng niệm Spiers từ Hiệp hội Hóa học Hoàng gia, Huân chương Xuất sắc
Hà Cường
4 công trình nghiên cứu xuất sắc được VinFuture vinh danh
Chân dung 3 nhà khoa học thắng giải cao nhất của VinFuture
