Năm 2007, Nhật Bản, một quốc gia nổi tiếng với tiêu chuẩn vệ sinh và an toàn thực phẩm nghiêm ngặt, đã chứng kiến một trong những bê bối thực phẩm gây chấn động nhất trong lịch sử hiện đại: vụ gian lận của công ty Meat Hope.
Không chỉ đơn thuần là hành vi dán nhãn sai sản phẩm, vụ việc này phơi bày hàng loạt hành vi sai trái có hệ thống trong suốt hơn hai thập kỷ, khiến niềm tin của người tiêu dùng vào ngành thực phẩm nội địa sụp đổ và buộc chính phủ phải cải tổ mạnh mẽ hệ thống giám sát thực phẩm.
Từ biểu tượng thành tai tiếng
Meat Hope Co., Ltd. được thành lập vào năm 1976 tại thành phố Tomakomai, Hokkaido bởi doanh nhân Minoru Tanaka. Công ty hoạt động trong lĩnh vực chế biến và phân phối các sản phẩm thịt, từng được xem là một doanh nghiệp thành công tại địa phương. Tuy nhiên, những gì ẩn giấu đằng sau thương hiệu tưởng chừng đáng tin cậy này lại là một chuỗi hành vi gian dối kéo dài suốt 24 năm.
Cuộc điều tra chính thức được khởi động sau khi ông Kiroku Akahane – cựu giám đốc điều hành của công ty – đứng ra tố cáo các hoạt động bất minh của công ty, trong đó có hành vi trộn các loại thịt khác nhau và gắn nhãn "thịt bò nguyên chất". Điều đáng chú ý là trước khi lên tiếng, ông Akahane đã nỗ lực cải cách nội bộ nhưng không thành và buộc phải cung cấp bằng chứng cho báo chí.
Qua điều tra, Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản xác định Meat Hope đã thực hiện ít nhất 13 hành vi sai phạm nghiêm trọng. Công ty này thay vì sử dụng thịt bò nguyên chất, họ trộn thịt heo, thịt gà, vịt, thỏ, nội tạng và các phụ phẩm khác rồi dán nhãn là “100% thịt bò”.
Meat Hope còn bị phát hiện sử dụng thịt hết hạn sử dụng, thậm chí thịt bị thối rữa, bằng cách thay đổi hạn dùng rồi đưa trở lại thị trường, thêm phụ gia, mỡ, máu và vụn bánh mì để thay đổi màu sắc và kết cấu thịt. Các loại thịt cũng bị gian lận xuất xứ, như dán nhãn thịt gà nhập khẩu từ Brazil thành thịt nội địa.
Đáng chú ý hơn, công ty này đã làm giả kết quả kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm, bao gồm cả sản phẩm cung cấp cho các trường học.
Sự thật này đã gây sốc cho người tiêu dùng Nhật Bản, một đất nước vốn đặt tiêu chuẩn cao về vệ sinh và đạo đức kinh doanh. Thậm chí, các chuỗi bán lẻ lớn như AEON, Mister Donut và nhiều nhà cung cấp thực phẩm cho các trường học đã từng sử dụng sản phẩm từ Meat Hope, khiến ảnh hưởng lan rộng đến cả hệ thống cung ứng thực phẩm trong nước.
Bài học đắt giá cho ngành thực phẩm
Khi vụ việc bị phát hiện, các cơ quan chức năng đã tiến hành khám xét trụ sở và các cơ sở liên quan của Meat Hope. Công ty nhanh chóng bị phá sản vào tháng 7 năm 2007, với khoản nợ lên đến 670 triệu yên. Ông Minoru Tanaka, giám đốc điều hành, bị kết án 4 năm tù giam vì vi phạm Luật Phòng chống Cạnh tranh Không lành mạnh.
Người tố cáo, ông Akahane, được ca ngợi là người có tinh thần dũng cảm, song cũng phải đối mặt với áp lực xã hội, mất việc làm và bị cô lập trong thời gian đầu sau khi công khai vụ việc.
Sự phẫn nộ của người tiêu dùng buộc chính phủ Nhật Bản phải vào cuộc quyết liệt. Vụ bê bối này được coi là một trong những động lực chính dẫn đến việc thành lập Cơ quan Các vấn đề Người tiêu dùng Nhật Bản vào năm 2009, nhằm tăng cường giám sát, xử lý vi phạm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng một cách độc lập và mạnh mẽ hơn.
Vụ Meat Hope không chỉ là một bê bối về đạo đức doanh nghiệp mà còn là lời cảnh tỉnh cho toàn ngành thực phẩm: sự gian dối có thể bị che đậy trong nhiều năm, nhưng hậu quả để lại là không thể lường trước.
Trong bối cảnh các quốc gia ngày càng đề cao truy xuất nguồn gốc và tiêu chuẩn hóa an toàn thực phẩm, vụ việc này tiếp tục được nhắc lại như một ví dụ điển hình về sự cần thiết của hệ thống giám sát minh bạch, vai trò của người tố cáo nội bộ, cũng như sự phản ứng nhanh và dứt khoát của nhà nước trước những vi phạm đe dọa sức khỏe cộng đồng.
