Qua kiểm toán chuyên đề về quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng tại các đô thị giai đoạn 2017-2020 tại 18 tỉnh/thành phố, đoàn công tác phát hiện từ khâu lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh đồ án Quy hoạch đô thị (QHĐT) đều có sai sót; ban hành quyết định quy hoạch chồng chéo đến các công trình; dự án xây dựng khi chưa được cấp phép hoặc xây dựng không đúng so với giấy phép xây dựng (GPXD). Thậm chí, đoàn kiểm toán còn phát hiện hầu hết các địa phương chưa tổ chức kiểm tra hành vi vi phạm trật tự xây dựng kịp thời.
Văn bản quản lý quy hoạch đô thị còn chậm, chồng chéo
Theo thông tin từ kết quả kiểm toán, sau khi rà soát tại ba thành phố như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ và các tỉnh như Yên Bái, Khánh Hoà, Đồng Tháp, Lạng Sơn, đoàn công tác nhận việc ban hành văn bản quy hoạch ở các tỉnh kể trên còn bất cập, chưa kịp thời, đầy đủ. Cần Thơ còn có tình trạng ban hành quyết định phê duyệt quy hoạch chồng chéo. Tỉnh Bình Định, An Giang, Vĩnh Long có các văn bản quản lý QHĐT không phù hợp. Tỉnh Lạng Sơn, Tuyên Quang chưa cập nhật đầy đủ số liệu các đồ án quy hoạch trên địa bàn toàn tỉnh. Ngoài ra, việc cấp phép xây dựng và quản lý sau cấp phép trên cơ sở văn bản hết hiệu lực hoặc không phù hợp còn diễn ra tại TP Hồ Chí Minh. Tỉnh Yên Bái chậm ban hành quy định về cấp GPXD. Tỉnh Khánh Hoà chưa kịp thời tham mưu ban hành mức thu tiền bảo vệ, phát triển đất trồng lúa.
Bên cạnh đó, thông qua kiểm tra công tác lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh đồ án QHĐT tại 18 tỉnh/thành phố gồm tỉnh Yên Bái, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Khánh Hòa, Kiên Giang, An Giang, Đồng Tháp, Vĩnh Long, TP Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ, KTNN đã chỉ rõ: Đồ án quy hoạch chung tại Khánh Hoà, An Giang, Đồng Tháp chưa phù hợp, thống nhất, việc lập, thẩm định, phê duyệt còn chậm. Đồ án quy hoạch phân khu tại 7 tỉnh như TP Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, Cần Thơ; tỉnh Bắc Ninh, Tuyên Quang, Bình Định, An Giang chưa đảm bảo, xác định các thành phần sử dụng đất còn thiếu. Đồ án quy hoạch chi tiết thuộc tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Thái Nguyên, Khánh Hòa, Vĩnh Long; Bình Định; TP Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ, TP Hồ Chí Minh chưa phù hợp với quy hoạch chung, quy hoạch vùng, quy hoạch phân khu về mục đích sử dụng đất.
Ngoài ra, nhiều tỉnh, thành còn chưa tuân thủ yêu cầu đánh giá môi trường chiến lược; chưa đảm bảo quy định. Bố trí chưa đủ quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội xảy ra ở các tỉnh Bình Định, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Yên Bái, Thái Nguyên, Kiên Giang, Khánh Hòa, TP Hồ Chí Minh.. Thậm chí có tỉnh như Quảng Nam chưa đảm bảo 20% diện tích đất ở để phát triển nhà ở xã hội hoặc chuyển đất phát triển nhà ở xã hội thành đất nhà ở thương mại; tỉnh Thái Nguyên, Khánh Hoà đã không dành 20% tổng diện tích đất ở trong các đồ án quy hoạch chi tiết để xây dựng nhà ở xã hội. Việc thẩm định, phê duyệt điều chỉnh đồ án, điều chỉnh quy hoạch chung, quy hoạch phân khu chưa có ý kiến cơ quan có thẩm quyền; chưa tổ chức xin ý kiến cộng đồng dân cư hoặc cơ quan, tổ chức có liên quan.
Sử dụng đất và quy hoạch phân khu thiếu đồng bộ
Cũng trong kiểm toán chuyên đề giai đoạn 2017-2020, KTNN cho biết, nhiều tỉnh còn tình trạng lập, điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất và quy hoạch sử dụng đất chưa đảm bảo quy hoạch, kế hoạch. Cụ thể, tại TP Hồ Chí Minh, quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch phân khu thiếu đồng bộ khiến tình trạng tổ chức, cá nhân được chuyển mục đích sử dụng đất từ đất nông nghiệp sang đất ở, đất sản xuất, kinh doanh nhưng lại không đủ điều kiện cấp phép xây dựng do mục đích sử dụng đất không phù hợp với chức năng sử dụng đất trong quy hoạch.
Tại Vĩnh Long, việc chuyển đổi đất trồng lúa sang đất phi nông nghiệp lớn hơn diện tích theo văn bản chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ. Tại TP Cần Thơ, hồ sơ thuê đất, giao đất chưa phù hợp với QHCT 1/500, chưa phù hợp quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2015-2020. Còn ở TP Đà Nẵng lại xảy ra tình trạng dự án đã giao đất thi công hạ tầng khu dân cư nhưng Sở TN&MT chưa tham mưu ban hành quyết định giao đất.
Ở Quảng Ngãi, việc thẩm định về nhu cầu và điều kiện giao đất có diện tích giao đất lớn hơn kế hoạch sử dụng đất được duyệt. Tại Kiên Giang, chưa có quyết định thu hồi đất, giao đất của các cấp thẩm quyền nhưng nhà đầu tư đã triển khai thực hiện đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật…
Ngoài các vi phạm nói trên, KTNN còn nêu rõ, tại nhiều tỉnh việc cấp GPXD chưa đảm bảo quy định hoặc quy chuẩn Việt Nam và quy chuẩn có liên quan; tổ chức cấp phép xây dựng chưa đảm bảo trình tự, thủ tục, thời gian; hồ sơ cấp phép xây dựng có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất chưa đảm bảo; giấy phép xây dựng được cấp không đảm bảo quy định, điều chỉnh giấy phép xây dựng còn bất cập. Nhiều công trình, dự án xây dựng khi chưa được cấp phép hoặc xây dựng không đúng so với giấy phép xây dựng. Hầu hết địa phương chưa tổ chức kiểm tra hành vi vi phạm trật tự xây dựng kịp thời; áp dụng mức phạt vi phạm chưa phù hợp; chưa quyết định cưỡng chế buộc thực hiện biện pháp khắc phục hậu quả; lập biên bản vi phạm hành chính chậm; kiểm tra chưa triệt để, kiên quyết. Một số dự án chuyển mục đích sử dụng so với giấy phép xây dựng không đúng quy định… Từ kết quả kiểm toán, KTNN đã kiến nghị UBND các tỉnh chỉ đạo các sở, ngành, quận và huyện có liên quan thực hiện nghiêm túc các kết luận, kiến nghị của KTNN nhằm khắc phục các tồn tại, bất cập đã được chỉ ra.
