Nếu tuyến đường nào cũng có "mắt thần" camera AI, tài xế sẽ hết dám khôn lỏi kiểu ngó quanh không thấy CSGT là mặc sức vượt đèn đỏ, lấn làn, đánh võng...
Có một phản xạ giao thông của bộ phận không nhỏ tài xế Việt Nam khi thấy đèn vàng, đèn đỏ bật lên ở ngã tư phía trước: Xe vẫn tiến, còn người phóng mắt thật nhanh quan sát, không phải để đảm bảo an toàn mà là đảm bảo không bị phạt nếu họ vi phạm. Nếu không thấy CSGT làm nhiệm vụ, họ sẽ vít ga vượt qua ngã tư.
Tương tự, các hành vi vi phạm luật giao thông khác vẫn diễn ra khắp các nẻo đường khi tài xế cho rằng mình sẽ không bị bắt quả tang.
Những năm gần đây, camera ngày càng được đưa vào giám sát giao thông nhiều hơn, ngoài việc liếc mắt tìm CSGT, tài xế còn ngó xem có máy quay nào được gắn gần đó hay không. Tuy nhiên, năng lực ghi nhận hình ảnh của camera thường có hạn nên những người chạy xe vô ý thức vẫn tìm cách "qua mặt" chúng.
Mới đây, camera ứng dụng trí tuệ nhân tạo (camera AI) bắt đầu được lắp đặt ở một số đường cao tốc và nội thành như cao tốc Nội Bài - Lào Cai, các giao lộ lớn ở TP.HCM, hai tuyến phố ở Hà Nội là Phạm Văn Bạch (phường Cầu Giấy) và đường Lê Văn Lương (phường Thanh Xuân). Sau khi những bằng chứng cụ thể về năng lực vượt trội của thiết bị này trong việc phát hiện vi phạm được công bố, hành vi của tài xế thay đổi một trời một vực.
Khi camera AI được lắp đặt trên phố Phạm Văn Bạch, người dân chấp hành tín hiệu đèn nghiêm túc hơn. (Ảnh: Nam Nguyễn)
Chiều 24/9, cơ quan chức năng công bố kết quả giám sát ở tuyến phố Phạm Văn Bạch trong 12 tiếng đầu tiên của ngày hôm đó: Gần 1800 trường hợp vi phạm được phát hiện, gồm 343 trường hợp chạy xe máy không đội mũ bảo hiểm, 1.452 trường hợp vượt đèn đỏ (1.339 xe máy; 113 ô tô); 3 trường hợp xe máy đi ngược chiều.
Thông tin trên được chia sẻ rầm rộ trên khắp các nền tảng khiến nhiều tài xế giật mình, dẫn đến con số "đẹp" hơn hẳn trong báo cáo sau đó: Trong vòng 24 tiếng từ 12h ngày 3/10 đến 12h ngày 4/10, cũng tại tuyến phố trên, camera AI trên chỉ còn phát hiện hiện 386 người đi xe máy không đội mũ bảo hiểm và 13 trường hợp vượt đèn đỏ.
Rõ ràng, công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) có năng lực thay đổi hoàn toàn văn hóa giao thông, đẩy mạnh ý thức tự giác chấp hành luật. Sắp tới, nếu công cụ giám sát thông minh này được triển khai ở mọi tuyến đường, tuyến phố, thói quen "nhìn quanh xem có CSGT không để vượt" sẽ biến mất. Biết đến sự hiện diện của những "mắt thần" không bao giờ mệt mỏi, không cần thay ca này, tài xế sẽ răm rắp đi đúng làn, đúng tốc độ, đúng hiệu lệnh...
Năm ngoái, Nghị định 168/2024/NĐ-CP tạo ra bước ngoặt về ý thức tài xế khi mức phạt nhiều lỗi vi phạm gia tăng gấp mấy lần, bộ mặt giao thông thay đổi hẳn. Tuy nhiên, sau một thời gian, cơ quan chức năng ghi nhận tình trạng nhờn luật, đó là do tài xế cho rằng chế tài tuy nặng nhưng không phải lúc nào mắc lỗi cũng bị phát hiện, khả năng "thoát" vẫn rất cao. CSGT không thể có mặt mọi lúc, mọi nơi, camera giám sát thì năng lực có hạn...
Khi camera AI được lắp đặt rộng rãi, nó sẽ cùng với Nghị định 168 trở thành "cặp đôi hoàn hảo" đưa các tài xế vô ý thức vào khuôn khổ. Sẽ không ai dám cố tình mắc lỗi khi biết rõ rằng hễ vi phạm là chắc chắn bị phát hiện, mà hễ bị phát hiện là chắc chắn sẽ mất số tiền lớn và bị giữ giấy phép lái xe.
Các quốc gia đi trước cũng có nhiều nghiên cứu, khảo sát cho thấy sức mạnh của hệ thống giám sát bằng camera AI. Ở Anh, theo báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải, các đoạn đường được lắp camera kiểm soát tốc độ ghi nhận giảm tới 68% số ca tử vong và chấn thương nghiêm trọng liên quan đến tai nạn giao thông.
Còn ở Mỹ, camera AI giúp giảm khoảng 12% số vụ tai nạn gây tử vong tại các vị trí được giám sát. Mức độ tai nạn nghiêm trọng trên các tuyến đường không có camera cao gấp từ 1,5 đến 2,1 lần so với đường có camera. Các vi phạm về tốc độ được giảm cực mạnh.
Nhìn xa hơn, mạng lưới camera AI không đơn thuần là công cụ phát hiện và xử phạt. Nó thu thập dữ liệu và phân tích theo thời gian thực, hình thành nền tảng cho hệ thống giao thông thông minh. Dữ liệu về mật độ xe cộ, tốc độ trung bình, thời gian dừng chờ tại nút giao hay các điểm nóng tai nạn có thể giúp cơ quan quản lý tối ưu chu kỳ đèn tín hiệu, điều chỉnh phân luồng. Từ dữ liệu thu thập được, các khuyến cáo cũng được đưa ra kịp thời đến người tham gia giao thông.
