Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam Nguyễn Tiến Thỏa đã có những chia sẻ xung quanh câu chuyện kiến nghị khoản lỗ hơn 44.000 tỷ đồng của EVN được tính vào giá bán điện bình quân.
Việc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) kiến nghị Bộ trưởng Công Thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép tính khoản lỗ lũy kế 44.792 tỷ đồng vào giá bán lẻ điện bình quân làm dấy lên nhiều ý kiến trái chiều.
Liên quan đến vấn đề này, VietNamNet đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính).
- Theo ông, đề xuất cho phép Tập đoàn Điện lực Việt Nam đưa khoản lỗ lũy kế 44.792 tỷ đồng vào giá điện bình quân liệu có phù hợp?
Ông Nguyễn Tiến Thỏa: Tôi luôn có quan điểm nhất quán là giá điện phải được thực hiện đúng nguyên tắc: đảm bảo bù đắp chi phí sản xuất; tính đúng, tính đủ chi phí hợp lý, hợp lệ kèm mức lợi nhuận cần thiết để tái sản xuất và tuân thủ đúng quy định pháp luật.
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là nếu do chủ quan của doanh nghiệp làm ăn yếu kém, gây ra giá không bù được chi phí dẫn đến lỗ trong hoạt động sản xuất kinh doanh thì không bàn, doanh nghiệp tự chịu.
Trường hợp vì lợi ích kinh tế - xã hội mà Nhà nước buộc phải giữ giá điện thấp hơn chi phí, giá thành, dẫn đến dòng tiền âm (lỗ) là không tránh khỏi, doanh nghiệp không bảo toàn được vốn Nhà nước thì cần có giải pháp xử lý phù hợp.
Việc xử lý dòng tiền thâm hụt do giá gây ra này theo hướng phân bổ dần vào giá điện là không trái với nguyên tắc hình thành giá điện, không mâu thuẫn với Luật Điện lực và không trái với Khoản 7, Điều 4, Luật Giá năm 2023 quy định “Yếu tố hình thành giá bao gồm toàn bộ giá thành thực tế, lợi nhuận (nếu có) hoặc khoản lỗ (nếu có) các nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật”.
- Vậy cần những bước cần thiết nào để kiểm toán, làm rõ nguyên nhân khoản lỗ lũy kế hơn 44.000 tỷ đồng của EVN nhằm đảm bảo minh bạch, tránh lãng phí, thất thoát và thuyết phục người dân về tính hợp lý của việc đưa khoản lỗ này vào giá điện?
Để tạo ra được sự đồng thuận trong xã hội về vấn đề trên, theo tôi điều tiên quyết là bảo đảm được tính minh bạch, hợp lý. Muốn vậy, Bộ Công Thương cần làm rõ để công luận hiểu được quy định của pháp luật về quyền, nguyên tắc điều hành giá điện.
Ngoài ra, cần giải trình rõ bằng số liệu trung thực, chính xác: khoản lỗ do nguyên nhân khách quan (Nhà nước định giá thấp hơn chi phí đã tính đúng, tính đủ, hợp lý, hợp lệ) hay do yếu kém trong quản trị khi tính cả các chi phí không hợp lý, hợp lệ vào giá.
Về phía kiểm toán, cần làm rõ, xác minh các số liệu kết quả sản xuất kinh doanh, báo cáo tài chính và kiểm tra việc hạch toán kế toán có đúng quy định không và phải loại ngay các nội dung, chi phí, khoản thu chi không đúng ra khỏi kết quả kiểm toán.
Thêm nữa, phải kiểm soát các chi phí nào được tính vào giá, chi phí nào không được tính vào giá; các chi phí được tính vào giá có bảo đảm tính đúng, tính đủ, hợp lý, hợp lệ theo quy định không (phải có hóa đơn chứng từ, có định mức kinh tế - kỹ thuật).
Trên cơ sở đó, tìm ra mức chi phí hợp lý (đã loại trừ các chi phí bất hợp lý) so với giá bán và công bố công khai theo quy định.
- Trong bối cảnh EVN kiến nghị đưa khoản lỗ vào giá điện, có ý kiến cho rằng có thể lựa chọn giữa hai kịch bản: Nhà nước bù lỗ bằng ngân sách hay cho phép tăng giá điện. Đâu là phương án ít gây tác động tiêu cực hơn đến nền kinh tế và người dân, thưa ông?
Cơ chế giá hàng hóa dịch vụ của Việt Nam nói chung và cơ chế giá điện nói riêng đang vận hành theo cơ chế giá thị trường, đoạn tuyệt với cơ chế giá bao cấp và chính sách bù giá, bù lỗ bằng ngân sách.
Song, Nhà nước có thể có những chính sách hỗ trợ về đầu tư, về thuế, lãi suất... trong những trường hợp cụ thể để góp phần hạn chế mức tăng giá điện quá cao, tác động bất lợi đến đời sống, sản xuất kinh doanh và ổn định kinh tế vĩ mô.
Tôi nhấn mạnh một lần nữa, giá điện phải thực hiện nguyên tắc tính đúng, tính đủ gắn với một số chính sách an sinh xã hội (ngoài giá) như hỗ trợ tiền điện cho hộ nghèo.
- Việc EVN kiến nghị sửa đổi Nghị định 72 về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân có thể giải quyết tận gốc vấn đề tài chính của tập đoàn, hay chỉ là giải pháp “chữa cháy” tạm thời? Theo ông, cần thêm những chính sách gì để bảo đảm EVN vận hành bền vững, tránh tái diễn thâm hụt trong tương lai?
Việc sửa Nghị định 72 theo nguyên tắc tính đúng, tính đủ các chi phí hợp lý, hợp lệ vào giá để không xảy ra các trường hợp mất cân đối dòng tiền là một bước giải quyết cơ bản vấn đề cân đối tài chính của EVN.
Bên cạnh đó, EVN phải thực hiện các giải pháp tối ưu hóa chi phí, quản trị, hiện đại, nâng cao hiệu quả đầu tư, hiệu quả quản lý chi phí.
Bộ Công Thương mới đây đã có Tờ trình gửi Chính phủ về Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 72/2025/NĐ-CP ngày 28/3/2025 của Chính phủ về cơ chế, thời gian điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân.
Đáng chú ý, trong tờ trình, Bộ Công Thương dẫn báo cáo của EVN cho thấy, giai đoạn 2022-2023 tập đoàn lỗ lũy kế khoảng 50.029 tỷ đồng. Đến cuối năm 2024 con số này giảm còn 44.792 tỷ đồng.
Do đó, EVN kiến nghị Bộ trưởng Công Thương báo cáo Thủ tướng Chính phủ cho phép tính toán khoản lỗ lũy kế này là một khoản chi phí được phép tính vào giá bán lẻ điện bình quân.
Các chi phí khác chưa được tính đầy đủ vào giá điện cũng được đề xuất phân bổ, gồm chi phí phục vụ trực tiếp cho sản xuất, cung ứng điện được xác định theo báo cáo tài chính kiểm toán hằng năm từ 2022 trở đi. EVN đề xuất phương án phân bổ, báo cáo Bộ Công Thương xem xét, cần thiết sẽ lấy ý kiến Bộ Tài chính.
Ngoài ra, còn có chênh lệch tỷ giá đánh giá lại chưa được phân bổ và chênh lệch tỷ giá chưa thanh toán cho các nhà máy điện theo hợp đồng mua bán điện.
