Những năm gần đây, phong trào luyện tập thể thao tại các đô thị lớn phát triển mạnh mẽ. Sân chơi đông hơn, cộng đồng thể thao nở rộ hơn và tinh thần rèn luyện sức khỏe được lan tỏa sâu rộng. Nhưng điều đáng bàn là, nhiều người tập sai cách, bỏ qua giới hạn của bản thân hoặc ít trang bị kiến thức khiến “liều thuốc thể thao” biến thành mối nguy khó lường.
Những hệ lụy tiêu cực…
Ở nhiều khu dân cư Hà Nội, không khó để bắt gặp hình ảnh những nhóm chơi pickleball say sưa trên sân, những buổi chạy bộ đông đảo vào sáng sớm hay các phòng gym trong tình trạng quá tải. Nhưng đằng sau sự lan tỏa ấy, không ít trường hợp cho thấy mặt trái của việc tập luyện thiếu kiểm soát.
Trường hợp của anh Đặng Minh Quang (47 tuổi, phường Bồ Đề) là một ví dụ. Anh đến với pickleball đơn giản chỉ vì bạn bè rủ tập. Ban đầu chỉ chơi để vui, nhưng sự hào hứng nhanh chóng kéo anh vào những buổi tập dày đặc; thậm chí, có ngày anh tập liền đến hai buổi. Không quen vận động ở cường độ cao, cơ thể anh phản ứng bằng những cơn đau âm ỉ vùng cổ chân. Nghĩ rằng chỉ là mỏi nhẹ, anh bỏ qua cảnh báo của cơ thể để rồi chấn thương ngày càng nặng khiến anh phải nghỉ làm dài ngày.
Thực tế thời gian qua, các bệnh viện trên địa bàn Hà Nội liên tục tiếp nhận những trường hợp nhập viện do luyện tập thể dục, thể thao quá sức, không đúng cách. Đơn cử như một nam bệnh nhân 25 tuổi ở Hà Nội nhập viện trong tình trạng đau cơ đùi dữ dội và nước tiểu sẫm màu sau buổi tập gym kéo dài 2 giờ với cường độ nặng. Kết quả thăm khám tại Bệnh viện Đa khoa Medlatec cho thấy, anh mắc tiêu cơ vân cấp. Một trong những nguyên nhân gây bệnh thường là vận động quá sức, luyện tập cường độ cao. Bác sĩ Đào Việt Hưng (Khoa Nội, Bệnh viện Đa khoa Medlatec) cảnh báo, tiêu cơ vân có thể dẫn đến suy thận cấp, rối loạn điện giải, loạn nhịp tim, sốc giảm thể tích và tổn thương đa cơ quan nếu không được xử trí kịp thời.
Không chỉ chấn thương cơ - xương - khớp, nhiều trường hợp còn đối mặt với biến cố nghiêm trọng hơn. Vài phút sau khi bước vào sân tennis, một người đàn ông 41 tuổi ở Hà Nội bất ngờ ngã quỵ và ngừng tim dù trước đó hoàn toàn khỏe mạnh. Bệnh nhân được đưa đến Bệnh viện E trong tình trạng ngừng tuần hoàn và đã không qua khỏi. Trước đó, bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp nhưng không điều trị. Sự gắng sức đột ngột đã kích hoạt cơn nhồi máu cơ tim cấp, dẫn đến đột tử.
Theo bác sĩ Vũ Việt Sơn (Bệnh viện E), thể thao mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe nhưng cũng có thể tiềm ẩn nguy cơ nếu không thực hiện đúng cách, đặc biệt đối với người có bệnh nền. Đột tử khi chơi thể thao không phải là hiếm và có thể xảy ra ở bất kỳ môn nào, từ chạy bộ, tennis đến pickleball. Những người có bệnh tim mạch tiềm ẩn, tăng huyết áp không được kiểm soát hoặc bị rối loạn điện giải do tập luyện trong thời tiết nóng rất dễ gặp biến cố nguy hiểm. Mất nước, thiếu muối, rối loạn nhịp tim… đôi khi chỉ cần xuất hiện vài phút là đủ để gây ngừng tim.
Không chỉ người chơi môn đối kháng hay vận động mạnh, ngay cả những người chạy bộ phong trào vốn được xem là lành mạnh cũng đối diện rủi ro nếu chạy theo phong trào một cách thiếu hiểu biết. Bác sĩ Đoàn Dư Mạnh, thành viên Hội Mạch máu Việt Nam cho biết, có nhiều người mới chạy được vài tháng đã vội đăng ký cự ly bán marathon (21km) hoặc marathon (42,195km). Khi cơ thể chưa có thời gian thích nghi nhưng lại bị đặt vào cường độ vận động quá lớn, nguy cơ suy kiệt, sốc nhiệt hoặc đột quỵ tăng lên đáng kể.
“Lá chắn” quan trọng
Trước thực trạng ngày càng nhiều người bị chấn thương thể thao hoặc gặp biến cố tim mạch, các bác sĩ nhấn mạnh rằng, việc luyện tập cần được hiểu đúng và làm đúng, thay vì chạy theo phong trào.
Bác sĩ Nguyễn Văn Trọng (Bệnh viện Đa khoa Hà Đông) cho rằng, ngừng tim đột ngột hiếm xảy ra ở người hoàn toàn khỏe mạnh. Phần lớn nạn nhân là người có bệnh lý tim mạch tiềm ẩn, từ rối loạn nhịp, bệnh mạch vành đến hội chứng tim đặc biệt nhưng chưa từng được phát hiện. Khi vận động quá sức, những bất thường này trở thành “mồi lửa” gây ra sự cố nghiêm trọng. Vì vậy, những người thường xuyên hoạt động gắng sức cần được tầm soát sức khỏe định kỳ, đặc biệt là tim mạch.
Các chuyên gia y tế cũng khuyến nghị, việc khám sức khỏe trước khi bắt đầu luyện tập, nhất là tập cường độ cao được xem là “lá chắn” quan trọng. Một số kiểm tra cơ bản nhưng rất hữu ích như điện tâm đồ giúp phát hiện rối loạn nhịp; siêu âm tim, đánh giá cấu trúc và chức năng tim... Ngoài ra, các xét nghiệm về mỡ máu, đường huyết, điện giải giúp phát hiện những yếu tố nguy cơ liên quan đến chuyển hóa, tuần hoàn - những yếu tố tưởng chừng “lành tính” nhưng có thể gây biến cố khi gắng sức. Với người chơi thể thao phong trào, khi cơ thể phát tín hiệu bất thường như đau cơ kéo dài, tim đập nhanh hơn bình thường khi nghỉ, mệt mỏi, khó ngủ, thậm chí mất động lực tập luyện, đó chính là lúc cần giảm cường độ hoặc tạm nghỉ để phục hồi. Cưỡng ép cơ thể chỉ khiến chấn thương tích lũy và nguy cơ biến chứng tăng cao.
Thể thao, nếu được tập luyện đúng cách luôn là người bạn đồng hành tuyệt vời của sức khỏe. Nhưng nếu tập sai, thiếu kiến thức và thiếu kiểm soát, nó có thể trở thành phép thử nguy hiểm. Ở một đô thị hiện đại, nơi nhịp sống nhanh và áp lực nhiều, tinh thần luyện tập vì sức khỏe đáng được khuyến khích hơn bao giờ hết nhưng sự thận trọng và hiểu biết cũng rất cần bởi mục tiêu cuối cùng của thể thao không phải là thành tích mà là một cơ thể khỏe mạnh, an toàn, bền bỉ theo thời gian.
