Với vai trò địa chính trị trọng yếu toàn cầu và tuyến vận tải biển huyết mạch của nền kinh tế khu vực và thế giới, mọi căng thẳng, bất ổn ở Biển Đông đều tác động trực tiếp tới hòa bình, ổn định và an ninh của khu vực cũng như thế giới - nhân tố hết sức quan trọng cho sự phục hồi kinh tế bền vững sau đại dịch Covid-19.
Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 14 có chủ đề “Biển hòa bình - Phục hồi bền vững”
Biển Đông có những diễn biến căng thẳng, phức tạp
Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 14 với chủ đề “Biển hòa bình - Phục hồi bền vững” do Học viện Ngoại giao phối hợp cùng các đơn vị tổ chức đã diễn ra trong hai ngày 16 và 17-11 tại thành phố Đà Nẵng có sự góp mặt của gần 500 đại biểu tham dự trực tiếp và trực tuyến. Hội thảo quốc tế thường niên này quy tụ gần 40 diễn giả là các chuyên gia uy tín từ gần 20 quốc gia từ các châu lục khác nhau, gần 50 đại biểu từ các cơ quan đại diện nước ngoài tại Việt Nam, trong đó có 8 đại sứ.
Trong 2 ngày, các đại biểu là giới chức, chuyên gia và học giả trong nước, quốc tế đã tập trung trao đổi trong 8 phiên chủ đề về xoay quanh những thách thức an ninh truyền thống, phi truyền thống cũng như tăng cường hiểu biết, đối thoại và hợp tác ở Biển Đông. Các phiên chủ đề gồm: “Vạc dầu Biển Đông: Từ âm ỉ đến sục sôi kéo dài”; “Các cường quốc và xu hướng 4C ở Biển Đông: Hợp tác, cạnh tranh, đối đầu hay cùng chung sống”; “Cộng hưởng động lực mới từ cơ chế tiểu đa phương khu vực”; “Kỷ niệm 40 năm UNCLOS và 20 năm DOC: Con đường phía trước”; “Tìm kiếm năng lực để xử lý các mối đe dọa và thách thức hàng hải phức hợp mới”; “Luật đi đường” đối với các lĩnh vực phi truyền thống và và các lĩnh vực có sự giao thoa” và “Thúc đẩy hợp tác kinh tế biển xanh và kinh tế xanh và thương mại bền vững và chuỗi cung ứng để phục hồi kinh tế”.
Ngoài phiên dẫn đề đặc biệt và 8 phiên thảo luận chính thức trên, tại hội thảo năm nay còn có Diễn đàn lãnh đạo trẻ cho các nhà nghiên cứu trẻ tuổi trên thế giới và khu vực. Đáng chú ý, điểm mới của hội thảo năm nay là việc tổ chức một phiên dành cho tiếng nói của người Việt Nam ở nước ngoài nhằm quy tụ tiếng nói của cộng đồng người Việt Nam, trong và ngoài nước, để xây dựng Việt Nam là một thành viên chủ động và có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.
Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông năm nay diễn ra trong bối cảnh đánh dấu 40 năm ký kết Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS) và 20 năm ASEAN và Trung Quốc ký kết Tuyên bố ứng xử các bên ở Biển Đông (DOC). Cùng với đó, tình hình khu vực và thế giới có những diễn biến phức tạp, tác động tới hòa bình, ổn định, an ninh và hợp tác giữa các quốc gia, đặc biệt là cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, dẫn tới những hệ lụy tiêu cực, nổi bật nhất là khủng hoảng an ninh năng lượng, an ninh lương thực và nguy cơ suy thoái kinh tế trên thế giới.
Có thể thấy, cục diện thế giới đang diễn ra những thay đổi nhanh chóng và chưa từng có. Những thay đổi trong thực tế địa chính trị, vốn là điều không tưởng, đang diễn ra ở một số nơi trên thế giới, trong đó cả các khu vực từ Ấn Độ Dương đến Thái Bình Dương. Các rủi ro địa chính trị toàn cầu và sự cạnh tranh giữa các cường quốc lớn đã làm trầm trọng thêm các vấn đề hiện có như an ninh năng lượng, an ninh lương thực, lạm phát kèm suy thoái, và đe dọa hòa bình và ổn định khu vực.
Các kiến trúc an ninh trên thế giới và ở khu vực đang có những thay đổi to lớn. Đây là những thách thức đa chiều, nhiều tầng lớp và khó nhận diện. Trong đó, tình hình Biển Đông cũng tiếp tục có những diễn biến căng thẳng, phức tạp, cạnh tranh nước lớn gia tăng, các hoạt động quân sự hóa tiếp diễn như các cuộc diễn tập, tập trận quy mô, bắn đạn thật với mức độ khá dày… đe dọa tới an ninh, tự do hàng hải và hàng không.
Xây dựng vùng biển hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển bền vững
Phát biểu tại hội thảo năm nay, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Quang Hiệu cho rằng, một trong những lý do dẫn đến tình trạng hiện nay trên thế giới là sự thiếu hụt lòng tin và tinh thần hợp tác, nhất là đối với luật pháp quốc tế và các tổ chức đa phương. Việc không tuân thủ chặt chẽ các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế có thể gây xói mòn dần trật tự quốc tế. Do đó, việc tiếp tục tuân thủ các quy tắc, chuẩn mực, duy trì, củng cố lòng tin và hợp tác là cần thiết để các tổ chức quốc tế đứng vững trước thử thách của thời gian. Các quốc gia, đặc biệt là các cường quốc có tầm ảnh hưởng lớn, cần có trách nhiệm lớn hơn trong hành xử để đảm bảo hoà bình, ổn định và phát triển. Thứ trưởng Ngoại giao Phạm Quang Hiệu nêu rõ, trong bối cảnh hiện nay, Biển Đông là trung tâm của cục diện quốc tế đang thay đổi. Các nguyên tắc trên Biển Đông sẽ góp phần định hình các nguyên tắc khác ở các biển và đại dương khác. Việc duy trì một trật tự trên biển, trong đó nhấn mạnh tới sự tuân thủ, tin tưởng và hợp tác, hơn bao giờ hết, là điều cần thiết để đảm bảo cho sự phục hồi bền vững.
Tiến sĩ Phạm Lan Dung, quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao, cho rằng, trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động và gián đoạn, Hội thảo khoa học quốc tế về Biển Đông lần thứ 14 hướng tới mục tiêu tìm hiểu những thay đổi địa chính trị toàn cầu mới nhất trên Biển Đông, xác định các rủi ro tiềm ẩn và tìm cách khôi phục lòng tin, thúc đẩy đối thoại và hợp tác. Hội thảo qua các tham luận, trao đổi giúp định vị Biển Đông trong bối cảnh địa chính trị đang biến đổi, đan xen giữa điểm nóng cũ và mới, trong sự hiệu quả của các cấu trúc quản trị hiện hành và xem xét vai trò của UNCLOS sau 40 năm và DOC sau 20 năm. Mặt khác, hội thảo cũng tập trung vào nội dung thúc đẩy các thực tiễn tốt nhất để tìm kiếm cơ hội hợp tác, từ xây dựng năng lực đối phó với các mối đe doạ phức hợp trên biển, xây dựng các quy định trong các lĩnh vực phi truyền thống và có liên hệ với nhau... tới chủ đề thúc đẩy kinh tế xanh, đảm bảo chuỗi cung ứng bền vững.
Theo Thứ trưởng Phạm Quang Hiệu, chủ đề “Biển hòa bình - Phục hồi bền vững” được chọn cho hội thảo năm nay là bởi trong bối cảnh hiện nay, việc đi lại tự do, an bình trên biển là điều kiện tiên quyết để phục hồi bền vững sau đại dịch. Các tranh chấp ở Biển Đông phải được giải quyết bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc, thúc đẩy hợp tác biển dựa trên UNCLOS.
Rất đáng chú ý, ngay trước hội thảo, các Lãnh đạo ASEAN và đối tác khi tham dự Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 40-41 và các hội nghị liên quan tại Campuchia đã nhấn mạnh, cần đề cao trách nhiệm và chia sẻ lợi ích chung trong nỗ lực duy trì và bảo đảm hoà bình, an ninh và ổn định tại khu vực. Kiên trì lập trường nguyên tắc về Biển Đông, ASEAN đề nghị các Đối tác tiếp tục ủng hộ nỗ lực xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) hiệu quả, thực chất, phù hợp với luật pháp quốc tế và UNCLOS 1982, hướng tới xây dựng Biển Đông thành vùng biển hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển bền vững.
