Theo ước tính, mỗi năm có cả trăm nghìn tỷ USD “tài sản số” đổ vào Việt Nam, song, hành lang pháp lý của loại tài sản này chưa có. Vì thế, các chuyên gia cho rằng, cần sớm xây dựng hành lang pháp lý, giống như barie, vừa giúp thu thuế, vừa có thể bảo vệ tài sản công dân.
Xử lý từ tranh chấp Facebook…
Với nhiều người Việt Nam, khái niệm “tài sản số” vẫn còn tương đối xa lạ. Tuy nhiên, theo báo cáo của tổ chức Chainalysis chuyên về phân tích thị trường, năm 2021, 2022, Việt Nam nằm trong top 3 trên toàn cầu về người dân sở hữu tài sản số (21% dân số Việt Nam sở hữu tài sản số) chỉ sau UAE và Hoa Kỳ. Năm 2023, Việt Nam tụt 5 hạng, đứng thứ 7.
Cũng theo Chainalysis, năm 2022, dòng tài sản số hay là tài sản mã hóa vào thị trường Việt Nam khoảng 100 tỷ USD, năm 2023 khoảng 120 tỷ USD. Lợi nhuận từ đầu tư vào tài sản mã hóa ở thị trường Việt Nam đứng thứ 3 thế giới, khoảng hơn 1 tỷ USD, chỉ sau thị trường Mỹ và thị trường Anh.
Mặc dù “tài sản số” hay tiền ảo trên thực tiễn đã rất phát triển, song theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), chúng ta chưa có một khung khổ pháp lý cho loại tài sản này. “Chính vì chưa có khung khổ pháp lý chính thức nên vừa qua có những hoạt động đầu tư kinh doanh buộc phải rời Việt Nam. Ví dụ như Sky Mavis, một tập đoàn kỳ lân công nghệ hoàn toàn của Việt Nam với hệ sinh thái game, hoạt động về nội dung số, tài sản số rất lớn, đã phải chọn Singapore làm nơi đóng trụ sở”, ông Tuấn thông tin.
Ngoài ra, ông Tuấn cũng dẫn những ví dụ hết sức cụ thể trong đời sống để cho thấy việc xác lập và bảo vệ quyền sở hữu với “tài sản số” rất quan trọng. “Một ví dụ nhỏ thế này: chúng ta có tài khoản Facebook mà giá trị có thể lên tới hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng, nhưng có tranh chấp chuyển nhượng liên quan đến tài khoản ấy thì pháp luật hiện nay cũng chưa có căn cứ nào để xử lý. Hay có trục trặc giao dịch cũng không có cơ chế nào xử lý. Cho nên đấy là nhu cầu rất lớn từ thực tiễn.
Chính vì thiếu khuôn khổ pháp lý cho nên trong thời gian vừa qua, có rất nhiều vụ sụp đổ, lừa đảo khiến nhiều nhà đầu tư bị mất tiền nhưng không có cơ chế nào để bảo vệ cả. Hiện có rất nhiều giao dịch liên quan tới “tài sản số”, nhưng chưa có khung khổ pháp lý thì giao dịch này trở nên rủi ro, mỏng manh, những người liên quan không được bảo vệ. Chính vì vậy, khung khổ pháp lý cho “tài sản số”, cho các giao dịch liên quan tới “tài sản số” là điều Việt Nam cần cân nhắc và nhanh chóng thúc đẩy. Khi có pháp lý, quyền và lợi ích của những người tham gia trong lĩnh vực này được bảo vệ” - Phó Tổng Thư ký VCCI chia sẻ.
… Đến khai thác lợi ích, phòng ngừa rủi ro
Trước những nhu cầu bức thiết từ thực tiễn, dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số lần đầu tiên tại Điều 8 có quy định về “tài sản số”. Các chuyên gia cho rằng đây là một điểm nổi bật của dự thảo lần này. Tuy nhiên, hiện dự thảo mới đưa ra khái niệm, còn lại là có điều khoản giao cho các bộ, ngành liên quan triển khai việc soạn thảo, đưa ra chính sách cụ thể liên quan tới “tài sản số này”. Chia sẻ về kinh nghiệm quốc tế, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam Phan Đức Trung cho hay, khung pháp lý cho tài sản số trên thế giới phổ biến tập trung bốn vấn đề: chính sách thuế; các tiêu chuẩn về phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố; chính sách bảo vệ người tiêu dùng; chính sách cấp phép.
“Ở góc độ Bộ Tài chính, tôi chỉ mong muốn làm thế nào bảo vệ được nguồn thu hoặc tương lai là một dòng thu thuế. Sẽ có mâu thuẫn lợi ích trong chính sách, nghĩa là làm thế nào để bảo vệ được người tiêu dùng, làm thế nào để cân bằng chính sách thu thuế, làm thế nào để thúc đẩy được lợi ích quốc gia trong thu hút dòng vốn vào, làm thế nào để cấp phép được… Có rất nhiều cách nhìn tạo ra sự mâu thuẫn. Một mâu thuẫn mọi người hay gọi là chính sách triệt tiêu, nghĩa là chúng ta khuyến khích không thu thuế hay khuyến khích thu nhiều thuế, lại là đối lập với chính sách bảo vệ người tiêu dùng, ông Trung nhận định.
Từ góc độ Bộ Tài chính, chia sẻ quan điểm về điều khoản dự thảo giao “Bộ Tài chính chủ trì với các cơ quan ngành ban hành hoặc xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành quy định quản lý tài sản số, tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản số”, Phó Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí (Bộ Tài chính) Trương Bá Tuấn cho biết, khi dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua, trong đó đưa ra được định nghĩa về “tài sản số” cũng như các nội dung có liên quan, trong phạm vi và chức năng của mình, Bộ Tài chính sẽ triển khai thực hiện các vấn đề liên quan, bao gồm cả hoàn thiện chính sách về thuế. Theo ông Trương Bá Tuấn, thực chất hiện nay hệ thống pháp luật thuế Việt Nam cũng đã có các sắc thuế điều chỉnh đầy đủ các hoạt động liên quan đến việc giao dịch, chuyển nhượng tài sản này. Trong trường hợp “tài sản số” được thừa nhận như một loại tài sản hoàn toàn có căn cứ để thực hiện thu thuế dựa trên pháp luật thuế.
Trong khi đó, ông Đậu Anh Tuấn cho rằng bên cạnh những điều khoản đưa vào Luật Công nghiệp công nghệ số, cần có chiến lược lớn hơn, bài bản hơn, quy định rõ hơn về việc xây dựng chính sách...
