Dấu ấn hiện đại hóa trong triều đại Nhật hoàng Akihito

Nhật hoàng Akihito và Hoàng hậu Michiko tại lễ kỷ niệm 30 năm lên ngôi ở Nhà hát Quốc gia tại Tokyo hôm 24/2. Ảnh: Reuters.

Một tháng nữa là tới ngày thoái vị lịch sử của Nhật hoàng Akihito, người đã phá vỡ mọi truyền thống, từ quyết định kết hôn vì tình yêu cho tới lời kêu gọi hòa bình và bày tỏ hối tiếc về vai trò của Nhật Bản trong thời chiến. Cách làm của ông đã giành được sự tôn trọng của công chúng, khiến hình ảnh hoàng gia Nhật Bản nổi tiếng hơn.

Sinh năm 1933 khi Nhật Bản đang bắt đầu cuộc càn quét quân sự khắp châu Á, Akihito tròn 11 tuổi khi Thế chiến II kết thúc và Nhật Bản thất bại. Ông thừa kế ngai vàng năm 1989, thành hoàng đế thứ 125 của Nhật sau khi cha là Nhật hoàng Hirohito qua đời.

Akihito nắm vai trò mới, lặng lẽ tách khỏi truyền thống từng khiến những hoàng đế tiền nhiệm xa rời công chúng. Ông là người thừa kế đầu tiên kết hôn với một dân thường, bà Michiko Shoda, con gái của một thương nhân buôn bán bột mỳ.

Bà Michiko sinh năm 1934 tại Tokyo, theo học một trường nữ sinh trước khi tiếp tục học lên đại học ngành văn học Anh ở trường này. Hai người gặp nhau tại một giải quần vợt, kết hôn năm 1959 trong đám cưới khiến giới truyền thông xôn xao.

Quyết định của thái tử Akihito khi đó đã bứt phá khỏi truyền thống hôn nhân sắp đặt, kết hôn vì tình yêu được coi là sự khẳng định mạnh mẽ của nước Nhật dân chủ. Hai người chọn sống cùng con cái, thay vì để bảo mẫu nuôi nấng các con như truyền thống.

Nhưng cách làm mới của họ vấp phải một số chỉ trích trong hoàng gia, bà Michiko cũng đối mặt với việc giám sát không ngừng, đặc biệt là trong những năm đầu hôn nhân.

Bà sinh hạ Thái tử Naruhito năm 1960 nhưng ba năm sau bị sảy thai và không xuất hiện trước công chúng một thời gian. Sau khi sinh hoàng tử Akishino, con trai thứ hai năm 1965, bà Michiko bị nhiều bệnh liên quan tới căng thẳng và được cho là do chỉ trích của những người bảo thủ và tin đồn lá cải.

Tuy nhiên, những người ủng hộ Michiko tin rằng bà đã mang tới một cách tiếp cận hiện đại hơn cho hoàng gia, bao gồm chỉ cho chồng cách cúi người khi đến thăm các nạn nhân gặp thảm họa hay người khuyết tật.

Sau trận động đất và sóng thần năm 2011 gây thảm họa hạt nhân Fukushima, Nhật hoàng Akihito đã xuất hiện trên truyền hình để trấn an dư luận. Hai người tới Fukushima hai tháng sau, rũ bỏ quan niệm của những người theo chủ nghĩa thuần túy coi nhiệm vụ chính của hoàng đế là để người dân cầu nguyện chứ không gặp gỡ con dân.

Công chúng hoan nghênh cách thể hiện lòng trắc ẩn và sự gần gũi của Nhật hoàng Akihito và Hoàng hậu Michiko với người dân, điều mà Thái tử Naruhito cam kết sẽ kế thừa.

Thái tử Akihito và vợ Michiko chụp ảnh cưới năm 1959. Ảnh: AFP.

Nhật hoàng Akihito cũng phá vỡ truyền thống không can thiệp vào chính trị khi phản đối chủ nghĩa dân tộc, bày tỏ "hối hận sâu sắc" với hành động của Nhật Bản trong Thế chiến II trong những nhận xét được coi là lời khiển trách với Thủ tướng Shinzo Abe. Trong chuyến đi mang tính bước ngoặt năm 1992 tới Trung Quốc, ông Akihito nói Nhật Bản "đã gây đau khổ lớn cho người dân Trung Quốc", nói thêm "tôi rất lấy làm tiếc về điều này".

Dù chưa từng đến thăm Hàn Quốc, nhưng Nhật hoàng cũng "bày tỏ hối tiếc sâu sắc" về nỗi đau của người Hàn Quốc trong thời kỳ cai trị tàn bạo 1910-1945 của Nhật Bản trên bán đảo Triều Tiên.

Ông thậm chí còn nói có thể trong hoàng gia tồn tại dòng máu Triều Tiên - sự xác nhận không thể tưởng tượng được với những người luôn tin vào sự thuần khiết trong chế độ quân chủ Nhật Bản.

Kết thúc triều đại của mình, Nhật hoàng Akihito một lần nữa phá vỡ truyền thống bằng cách đưa ra yêu cầu trước truyền hình năm 2016, xin công chúng hãy để ông thoái vị. Nó khiến quốc hội và chính phủ phải đưa ra ngoại lệ với luật hiện hành là hoàng đế phải phục vụ tới chết, cho phép Nhật hoàng thoái vị để Thái tử Naruhito kế ngôi.

Trong bài phát biểu, Nhật hoàng Akihito nói "đã dành nhiều ngày tìm kiếm và suy ngẫm về vai trò được mong đợi của một hoàng đế".

"Tôi chân thành hy vọng các bạn thông cảm cho tôi", ông nói.

Nhật công bố tên triều đại mới là "Reiwa" Chánh văn phòng nội các Nhật Yoshihide Suga đã tuyên bố Triều đại Nhật Hoàng mới sẽ có niên hiệu “Reiwa”. Chính phủ cho biết ...

Nhật hoàng mới, kỷ nguyên mới, nước Nhật có sang trang? Dưới thời Nhật hoàng Akihito, Nhật Bản đã trải qua những năm kinh tế trì trệ, nhưng cũng chứng kiến thay đổi về mọi mặt. ...

Hồng Hạnh (Theo AFP)