Ba nhà khoa học Mỹ được trao Giải Nobel Vật lý 2025 cho "phát hiện về hiện tượng đường hầm lượng tử vĩ mô và lượng tử hóa năng lượng trong mạch điện".
Giải Nobel Vật lý năm 2025 được trao cho ba nhà khoa học John Clarke, Michel H. Devoret và John M. Martinis. (Ảnh: The Nobel Prize)
Giải Nobel Vật lý năm 2025 được trao cho ba nhà khoa học John Clarke, Michel H. Devoret và John M. Martinis lúc 11h45 ngày 7/10 tại Stockholm, Thuỵ Điển (16h45 theo giờ Việt Nam). Công trình của họ đã chứng minh rằng những hiện tượng vốn chỉ thấy ở quy mô vi mô có thể được thể hiện rõ rệt trong một hệ thống đủ lớn để cầm trong tay.
Trong giai đoạn 1984-1985, Clarke, Devoret và Martinis đã thực hiện một loạt thí nghiệm với mạch điện làm từ vật liệu siêu dẫn có khả năng dẫn điện mà không có điện trở. Các linh kiện siêu dẫn này được ngăn cách bằng một lớp vật liệu cách điện mỏng, tạo thành mối nối Josephson.
Nhóm nghiên cứu phát hiện hệ thống này có thể “chui” qua rào chắn năng lượng bằng hiện tượng đường hầm lượng tử, đồng thời chỉ hấp thụ hoặc phát ra những mức năng lượng rời rạc, đúng như dự đoán của cơ học lượng tử. Đây là lần đầu tiên các hiệu ứng lượng tử được chứng minh rõ ràng trên một hệ thống có kích thước vĩ mô.
Phát biểu trong buổi họp báo, giáo sư John Clarke nói ông “hoàn toàn sững sờ” khi biết tin mình nhận giải. “Chúng tôi không hề nghĩ rằng công trình từ những năm 1980 có thể trở thành nền tảng cho một giải Nobel”, ông chia sẻ.
Ủy ban Nobel đánh giá phát hiện này không chỉ củng cố nền tảng của cơ học lượng tử mà còn mở đường cho các ứng dụng công nghệ lượng tử thế hệ mới, bao gồm máy tính lượng tử, mật mã lượng tử và cảm biến siêu chính xác.
“Thật tuyệt vời khi được chứng kiến cách mà cơ học lượng tử, ra đời hơn một thế kỷ trước, vẫn không ngừng mang lại những điều bất ngờ. Nó cũng vô cùng hữu ích, bởi chính cơ học lượng tử là nền tảng của toàn bộ công nghệ số hiện nay”, ông Olle Eriksson, Chủ tịch Ủy ban Nobel Vật lý, phát biểu.
Năm ngoái, giải Nobel Vật lý được trao cho Geoffrey Hinton, người được mệnh danh là “cha đỡ đầu của AI”, và John Hopfield vì những đóng góp và phát minh nền tảng mờ đường cho học máy với trí tuệ nhân tạo.
Năm 2023, giải thưởng vinh danh ba nhà khoa học châu Âu với công trình sử dụng laser để theo dõi chuyển động cực nhanh của electron – điều từng được coi là không thể.
Tổng giá trị giải thưởng năm nay là 11 triệu krona Thụy Điển, tương đương khoảng 1 triệu USD.
https://vtcnews.vn/ba-nha-khoa-hoc-my-gianh-giai-nobel-vat-ly-2025-ar969831.html
