Những câu hỏi Arab Saudi chưa giải đáp về cái chết của nhà báo

Jamal Khashoggi tại Anh ngày 29/9. Ảnh: Reuters.

Arab Saudi ngày 20/10 thừa nhận rằng nhà báo Jamal Khashoggi đã chết trong lãnh sự quán ở Istanbul. Tuy nhiên, lời mô tả của họ mâu thuẫn với những điều họ từng nói và lời kể của những người khác, đồng thời thiếu nhiều chi tiết quan trọng.

Nhà báo có thực sự định về Arab Saudi?

Arab Saudi nói rằng các nghi phạm trong vụ giết Khashoggi tới Thổ Nhĩ Kỳ vì Khashoggi bày tỏ mong muốn về nhà. Tuy nhiên, Khashoggi ngày 2/10 đến lãnh sự quán với hôn thê của mình là Hatice Cengiz, người Thổ Nhĩ Kỳ. Cô nói rằng nhà báo đến lấy giấy tờ từ chính phủ Arab Saudi để họ có thể kết hôn.

Khashoggi đã rời Arab Saudi đến Mỹ sống lưu vong vào tháng 9/2017. Ông viết nhiều bài xã luận chỉ trích chính quyền Arab Saudi trên báo phương Tây. Khaled Saffuri, nhà hoạt động chính trị người Mỹ gốc Arab cho biết Khashoggi từng bày tỏ nghi ngờ về những cái bẫy dụ ông về Arab Saudi. "Tôi không tin họ chút nào", Saffuri kể lại lời nói của bạn.

Vì sao cần đến 15 người Arab Saudi để thảo luận?

Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ xác định 15 người Arab Saudi đã đến lãnh sự quán ngay trước khi nhà báo biến mất và rời đi vài giờ sau đó. Arab Saudi thì nói rằng họ bắt tổng cộng 18 người liên quan đến cái chết Khashoggi.

Riyadh cho biết cuộc gặp giữa những người Arab Saudi với Khashoggi trong lãnh sự quán bắt đầu như một cuộc thảo luận nhưng sớm trở nên tiêu cực và phát triển thành "cuộc cãi vã và ẩu đả".

Adam Taylor, cây bút của Washington Post, nhận xét rằng thật khó hiểu khi cần một nhóm người lớn như vậy nếu họ chỉ có ý định thảo luận với nhà báo. Anh cũng cho rằng nếu họ chỉ định thảo luận thì việc điều các thành viên của cơ quan an ninh dường như là không cần thiết. Washington Post tìm hiểu được rằng ít nhất 12 người trong nhóm nghi phạm mà Thổ Nhĩ Kỳ xác định có liên quan đến các cơ quan an ninh của Arab Saudi.

Vì sao cần có bác sĩ pháp y?

Một trong những nghi phạm, Salah Muhammed al-Tubaigy, là chuyên gia pháp y nổi tiếng với việc khám nghiệm tử thi nhanh. Bruce Riedel, cựu quan chức CIA hiện là chuyên gia tại Viện Brookings, nói rằng chi tiết này rất đáng chú ý.

"Ngoài việc che giấu bằng chứng tội ác ra, tôi không thể nghĩ ra lý do nào khác khiến bạn cần một chuyên gia pháp y", Riedel nói.

Điều gì thực sự xảy ra ở lãnh sự quán?

Arab Saudi mô tả "rằng có cãi cọ và ẩu đả" trong lãnh sự quán. Khashoggi đi một mình vào lãnh sự quán nên ông hoàn toàn bị áp đảo khi bị tấn công.

Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ sỡ hữu bản ghi âm có thể làm sáng tỏ những gì đã xảy ra. Đoạn thu âm này có thể cung cấp những manh mối chính như cái chết của nhà báo là cố ý hay ngộ sát, hay ông có bị tra tấn không. Ankara ngày 19/10 nói rằng họ chưa chia sẻ đoạn ghi âm này với bên ngoài.

Thi thể của nhà báo ở đâu?

Mặc dù Arab Saudi thừa nhận rằng nhà báo đã chết trong lãnh sự quán, họ không tiết lộ điều gì đã xảy ra với thi thể. Một số người suy đoán rằng các bộ phận thi thể Khashoggi có thể đã được đưa ra khỏi đất nước nhưng chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ vẫn đang tìm kiếm ở các khu vực nông thôn gần Istanbul. Một quan chức Arab Saudi giấu tên nói với Reuters cuối tuần trước nói rằng thi thể đã được bàn giao cho một người địa phương và hiện không rõ tung tích.

Tại sao Arab Saudi ban đầu nói rằng nhà báo đã rời lãnh sự quán?

Khi không thấy Khashoggi đi ra khỏi lãnh sự quán, hôn thê Cengiz, người đứng đợi bên ngoài, đã báo cho giới chức Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, trước ngày 20/10. các quan chức Arab Saudi nhiều lần nói với các phóng viên rằng nhà báo đã rời đi bằng cửa hậu ngay sau khi ông đến và họ cũng lo ngại về số phận của ông.

Thái tử Mohammed bin Salman (thường gọi tắt là MBS) cũng nhắc lại điều này trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg ngày 5/10. "Theo tôi biết thì ông ấy vào trong và rời đi vài phút hoặc một giờ sau đó".

Thái tử có biết hay không?

Thái tử Mohammed bin Salman tại New York hồi tháng ba. Ảnh: Reuters.

Tuyên bố của Arab Saudi không thể hiện rằng Thái tử biết về những gì đã xảy ra với Khashoggi. Sau khi Arab Saudi công bố cái chết của nhà báo, Thái tử còn được Vua Salman bổ nhiệm làm lãnh đạo một ủy ban tái cơ cấu hoạt động tình báo của vương quốc.

Thái tử MBS nắm trong tay quyền lực lớn khi Vua Salman đang lui dần về hậu trường. Các chuyên gia coi MBS là người dẫn đầu nỗ lực hiện đại hóa đất nước, tuy nhiên, ông cũng được coi là ngăn chặn tự do ngôn luận. "Vụ này không thể xảy ra nếu không có sự chấp thuận của MBS. Không bao giờ, không bao giờ, không bao giờ", một nhà ngoại giao cấp cao Mỹ nhấn mạnh.

Saud al-Qahtani, cố vấn của thái tử, là một trong số những người bị sa thải ngày 20/10 vì liên quan đến vụ nhà báo thiệt mạng. Theo các quan chức Mỹ, ông này từng đứng sau một nỗ lực dụ Khashoggi trở lại Arab Saudi. Dòng tweet vào năm ngoái của al-Qahtani đang được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội vì những diễn biến mới này.

"Các bạn có nghĩ rằng tôi có thể tự hành động mà không cần nghe theo chỉ đạo không?", Qahtani viết. "Tôi là một nhân viên và là người được ủy thác đáng tin cậy để thực hiện các mệnh lệnh của nhà vua và thái tử".

Những người bị Arab Saudi bắt có phải là nghi phạm Thổ Nhĩ Kỳ xác định?

Chính phủ Arab Saudi cho biết 18 người đã bị bắt giữ. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu những người này có phải là 15 nghi phạm đã được chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ xác định hay không. Kênh tin tức al-Arabiya của Arab Saudi trước đó nói rằng 15 người này là "du khách bị cáo buộc sai".

Vì sao cần đến 17 ngày để công bố cái chết?

Hơn hai tuần trôi qua kể từ khi Khashoggi biến mất, Riyadh mới thừa nhận rằng ông đã chết trong lãnh sự quán với câu chuyện mà nhiều chuyên gia cảm thấy thiếu thuyết phục.

Vụ lùm xùm này phơi bày "sự vụng về của chính quyền Saudi", Thomas Juneau, một chuyên gia về Arab Saudi tại Đại học Ottawa, đánh giá.

Quan chức Saudi đưa ra "phiên bản" khác về cái chết của nhà báo Khi cộng đồng quốc tế còn hoài nghi về cách Saudi Arabia lý giải cái chết của Jamal Khashoggi, một quan chức cấp cao của ...

Anh, Pháp, Đức yêu cầu Arab Saudi làm rõ cái chết của Khashoggi Anh, Pháp, Đức ra tuyên bố chung, yêu cầu Arab Saudi cung cấp bằng chứng đáng tin cậy về cái chết của nhà báo Khashoggi ...