Cấp bằng tạm thời cho lái xe mới: Tùy tiện, tiêu cực

Vừa qua, tại cuộc họp bàn về công tác đào tạo, sát hạch lái xe, cấp, đổi giấy phép lái xe do Bộ GTVT tổ chức, công luận ghi nhận nhiều giải pháp, biện pháp do Tổng cục Đường bộ Việt Nam nêu ra với mục đích nâng cao hiệu quả quản lý, bảo đảm trật tự an toàn giao thông trong điều kiện hiện nay.

Lo tiêu cực, nhũng nhiễu khi cấp đổi từ bằng tạm thời sang bằng chính thức. Ảnh: Tuoitrethudo

Trước hết, phải khẳng định, khi trật tự an toàn giao thông còn nhiều vấn đề bất cập, hạn chế thì rất cần phải có những biện pháp để chấn chỉnh, đổi mới công tác quản lý trong lĩnh vực này. Ở đây, khi đưa ra một hiện tượng, sự việc xảy ra trong lĩnh vực này nhằm có những nhận định, đánh giá và đề xuất giải pháp, tôi thấy, cần phải nhìn nhận đầy đủ tất cả các mặt khách quan, chủ quan, các nguyên nhân bên trong, bên ngoài, nguyên nhân thể chế cũng như nguyên nhân tổ chức thực hiện thể chế để đưa ra giải pháp đúng, phù hợp, hiệu quả.

Bên cạnh việc đề xuất những cơ chế, chính sách, biện pháp liên quan tới hệ thống thể chế hiện hành về trật tự an toàn giao thông, cũng rất cần quan tâm đúng mức, thực chất về vấn đề chủ quan, đó là vấn đề nhận thức cũng trách nhiệm của người thực thi các thể chế chính sách đó. Đặc biệt là những người thuộc lực lượng quản lý lĩnh vực này, cũng như ý thức và hành vi của người dân, của chính những người trực tiếp thực thi những quy định của pháp luật về vấn đề này.

Ở Việt Nam hiện nay, cá nhân tôi thấy một hiện tượng khá phổ biến mà nếu chúng ta không nhìn nhận, bắt bệnh cho đúng thì sẽ đề ra giải pháp sai, chạy vòng quay như chiếc đèn cù.

Khá nhiều trường hợp, khi bàn về việc giải quyết những tồn tại, khiếm khuyết, hạn chế ở một lĩnh vực nào đó, người ta cứ nhăm nhăm đề xuất sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện thể chế, quy định của pháp luật mà quên mất góc độ thực thi những thể chế, quy định đó trên thực tế.

Nếu nói về những bất cập, hạn chế, nói đến hiện tượng vi phạm pháp luật tương đối phổ biến trong lĩnh vực trật tự ATGT hiện nay, tôi đã nhiều lần nói tới một trong những vấn đề hết sức cốt lõi đó là ý thức tuân thủ pháp luật, đó là văn hóa ứng xử của người tham gia giao thông, của người điều khiển phương tiện giao thông.

Tôi cũng đã nhiều lần nói tới những bất cập, hạn chế, thậm chí là những hành vi thi hành công vụ thiếu chuẩn mực, thậm chí là sai phạm của những người có trách nhiệm điều hành giao thông, bỏ qua sai phạm hoặc tiêu cực, nhận tiền của người vi phạm.

Theo tôi, một trong những giải pháp cần phải triển khai quyết liệt, thực chất nhằm vãn hồi trật tự, kỷ cương trong lĩnh vực này chính là những biện pháp quản lý nội bộ một cách chặt chẽ, hiệu quả đối với lực lượng bảo đảm trật tự ATGT trên địa bàn, tại hiện trường, làm sao để phát hiện ngay, xử lý nghiêm những hiện tượng tiêu cực, tham nhũng vặt, hiện tượng "làm luật", "cưa đôi" số tiền phạt đang diễn ra tương đối phổ biến hiện nay.

Các giải pháp tôi nói ở đây chính là giải pháp trực tiếp tác động vào nhận thức hành vi của người quản lý, người thực thi pháp luật. Nếu giải quyết tốt sẽ kéo giảm vi phạm pháp luật cũng như kéo giảm tai nạn khá nhiều, khá lớn, khắc phục một phần quan trọng hiện tượng hỗn loạn, bất chấp pháp luật, bất chấp văn hóa giao thông hiện nay của cả người quản lý lẫn người tham gia giao thông.

Về các phương án mà Tổng Cục đường bộ đưa ra, tôi rất chú ý đến những phương án liên quan tới thủ tục hành chính và quản lý bằng lái xe (giấy phép lái xe).

Trước hết, về những phương án đề xuất liên quan đến xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật của Tổng Cục đường bộ, tôi ghi nhận và hoan nghênh những định hướng đã được nêu ra và thảo luận tại hội nghị như: Ứng dụng công nghệ thông tin mô phỏng các tình huống, mô hình giao thông mới; xây dựng phần mềm 3D mô phỏng các tình huống nguy hiểm, tiềm ẩn tai nạn giao thông trong thực tế để bổ sung vào chương trình đào tạo. Đây là những giải pháp trên cơ sở hiện đại hóa, xây dựng chính phủ điện tử hiện nay.

Hướng nâng số câu hỏi từ 450 lên 500 câu cũng là giải pháp tốt, bảo đảm tính toàn diện, đồng bộ của hệ thống câu hỏi trong quá trình đào tạo cũng như tổ chức thi.

Tôi rất hoan nghênh về hướng bãi bỏ quy định về quy hoạch cơ sở đào tạo lái xe ô tô; bãi bỏ quy định về quy hoạch trung tâm sát hạch lái xe; bãi bỏ một số quy định về điều kiện của xe tập lái. Vấn đề quan trọng, theo tôi, chính là cần quản lý chất lượng của từng cơ sở đào tạo, trung tâm sát hạch chứ không phải là quản lý bằng mạng lưới quy hoạch.

Liên quan tới vấn đề này, ví dụ như quy hoạch mạng lưới văn phòng công chứng, tôi rất băn khoăn về việc quy hoạch mạng lưới văn phòng này. Hay thì có hay, nhưng cái dở thì đã bộc lộ khá rõ ràng đó là giá cho mỗi văn phòng công chứng đã đạt đến mức bình quân 2-3 tỷ/1 văn phòng, cá biệt có nơi giá còn cao hơn rất nhiều. Đấy là cái giá thị trường của một văn phòng công chứng khi bị khống chế bởi mạng lưới quy hoạch.

Quy hoạch mạng lưới đào tạo, sát hạch cũng vậy, tôi cho rằng bỏ là rất đúng.

Trong các đề xuất, tôi cũng đặc biệt chú ý tới nội dung là chỉ cấp bằng tạm thời cho các lái xe mới, sau một thời gian nhất định, hoặc thời gian bổ túc "tay lái" không có tai nạn, hoặc vi phạm pháp luật về giao thông mới xem xét cáp bằng chính thức.

Người ta nói đến kinh nghiệm thế giới nhưng cũng không cho biết kinh nghiệm này đã được áp dụng mang tính phổ biến tới đâu? Và đặc biệt, khi vào đến Việt Nam, rất nhiều trường hợp cơ chế, quy định rất hay nhưng bị biến tướng, bị những người tham gia vào việc đó đẩy sang hướng tiêu cực.

Tôi cho rằng ở Việt Nam rất không nên theo hướng cấp bằng tạm thời, một thời gian sau mới cấp bằng chính thức. Hệ lụy, hậu quả của phương án này không khó để dự liệu ngay từ bây giờ, đó là, do có việc cấp tạm thời và cấp chính thức nên tạo ra một tâm lý hạ thấp, coi nhẹ bằng tạm thời khi cấp, gây khó khăn cho người sử dụng bằng tạm thời. Và cũng không loại trừ những tiêu cực phát sinh khi xem xét cho chuyển từ bằng tạm thời sang bằng chính thức.

Nói nôm na đó là hiện tượng tham nhũng vặt khi xét cấp đổi loại bằng này. Đây là một dạng thủ tục hành chính con, dễ là miếng đất béo bở cho tiêu cực.

Có một việc cũng cần phải nêu ra để tính toán một cách chính xác, đó là, một trong những tiêu chí để đổi từ bằng tạm thời sang bằng chính thức là người điều khiển phương tiện không gây ra tai nạn.

Ai cũng biết, việc để xảy ra tai nạn có thể có lý do khách quan và chủ quan. Trong đó lý do về trình độ hạn chế của người điều khiển phương tiện chỉ là một trong những yếu tố, thậm chí, có khi chỉ là yếu tố rất phụ, không phải là nguyên nhân chính để xảy ra tai nạn, va quyệt. Đây là tiêu chí dễ để người xét cho phép chuyển bằng áp dụng một cách tiêu cực, tùy tiện, gây bất lợi cho người xin cấp đổi bằng.

Tóm lại, khi tiếp nhận các thông tin đề xuất của Tổng Cục đường bộ tại hội nghị, cá nhân tôi thấy, từ góc độ của người nghiên cứu hoạch định chính sách cũng như của người thực thi chính sách, có khá nhiều đề xuất hay, hiệu quả, thiết thực. Tuy nhiên, cũng có một số đề xuất cần được cân nhắc, tính toán kỹ về những tác động bất lợi, là kẽ hở cho những người thực thi pháp luật thực hiện các hành vi tiêu cực, tham nhũng.

• TS Lê Hồng Sơn - nguyên Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản, Bộ Tư pháp

Đề xuất không cấp bằng lái ôtô chính thức cho người vừa đậu Trung tâm đào tạo, trung tâm sát hạch, sát hạch viên nào có sự gian dối, thiếu nghiêm túc, phải xử lý nghiêm khắc như ...

Đào tạo bằng lái xe ôtô ở Hà Nội: Kỳ lạ gói thi “chống trượt” Nhiều trung tâm đào tạo lái xe ôtô ở Hà Nội nhận làm giấy khám sức khỏe, đồng thời “chống trượt” phần thi lý thuyết ...

Cơ trưởng, cơ phó hạ cánh nhầm đường băng bị thu bằng lái (NLĐO)- 2 phi công là cơ trưởng và cơ phó cùng kíp trực không lưu trong sự cố máy bay hạ cánh nhầm đường băng ...

Tài xế không có bằng lái, vượt ba chốt cảnh sát rồi lao xe xuống vực Chiếc Fortuner do một thanh niên không có bằng lái điều khiển tốc độ cao, vượt qua chốt chặn cảnh sát hai tỉnh rồi lao ...