Các chuyên gia cho rằng, việc đổ xô đăng ký những ngành học “hot” không đảm bảo người trẻ chắc chắn có được công việc ưng ý sau này, bởi nguy cơ bão hòa và cả sự biến động khó lường của thị trường việc làm trong tương lai.
Ngành học “hot” là những ngành mà thị trường có nhu cầu nhân lực cao, thu nhập hấp dẫn, phù hợp với xu thế phát triển của xã hội ở thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, các chuyên gia hướng nghiệp cảnh báo, thí sinh, phụ huynh cần lưu ý nguy cơ và rủi ro “bão hòa”.
Chia sẻ với VietNamNet, PGS.TS Phạm Mạnh Hà (ĐH Bách khoa Hà Nội) cho hay, ngành hot thường thu hút đông đảo người tham gia, dễ dẫn đến tình trạng cung vượt cầu.
"Khi một ngành được truyền thông ca ngợi về mức lương và cơ hội nghề nghiệp, nhiều người sẽ đổ xô theo học. Ví dụ, ngành Công nghệ thông tin ở Việt Nam gần đây thu hút nhờ các startup (công ty khởi nghiệp) và dịch vụ gia công phần mềm, nhưng hàng nghìn sinh viên tốt nghiệp mỗi năm không phải ai cũng tìm được việc làm chất lượng.
Ngoài ra, các trường đại học, khóa học trực tuyến cũng nhanh chóng mở rộng chương trình đào tạo cho ngành hot để đáp ứng nhu cầu. Kết quả là số lượng ứng viên tăng vọt, trong khi số việc làm không tăng tương xứng. Ở Mỹ, ngành công nghệ từng bùng nổ nhưng nay nhiều công ty cắt giảm nhân sự do bão hòa”, ông Hà phân tích.
Ông Hà cho hay, nguy cơ bão hòa cũng đến từ việc thị trường lao động đang biến động mạnh. “Ngành hot thường phụ thuộc vào yếu tố tạm thời như bùng nổ kinh tế hoặc công nghệ mới. Khi chu kỳ kết thúc, nhu cầu giảm, sẽ dẫn đến bão hòa. Ngành hot hôm nay có thể 'lạnh' mai sau do công nghệ mới, suy thoái kinh tế, hoặc chuyển dịch toàn cầu. Chẳng hạn, ngành dầu khí từng hot nhưng nay bị ảnh hưởng bởi năng lượng tái tạo. Do đó, nếu chọn ngành học chỉ vì hot, bạn trẻ có thể rơi vào tình trạng thất nghiệp hoặc phải chuyển nghề muộn màng”, ông Hà chia sẻ.
Theo ông Hà, khi cùng đổ xô vào ngành hấp dẫn, người trẻ cũng sẽ phải đối mặt với việc cạnh tranh gay gắt hơn. Điều này dẫn đến lương khởi điểm thấp hơn dự kiến, thời gian tìm việc dài hơn.
PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Giáo dục - ĐH Quốc gia Hà Nội, cho rằng nguy cơ bão hòa cũng xuất phát từ việc nhiều cơ sở đào tạo “đua nhau” mở ngành hot mà không dự báo sức tải của thị trường lao động. Các chương trình quảng bá đều hấp dẫn, gây bối rối cho sinh viên, trong khi chất lượng giảng viên và khả năng đảm bảo chuẩn đầu ra không đồng đều. Nhiều cơ sở vẫn đánh đồng việc vượt qua các môn học với chuẩn đầu ra, nên dù học ngành hot, nếu thiếu kỹ năng và trình độ, sinh viên vẫn khó tìm được việc sau khi ra trường.
Theo ông Nam, việc đánh giá ngành “hot” cần nhìn theo dòng thời gian. Một ngành có thể đang được coi là hot, nhưng từ lúc các trường nhận ra đến khi xây dựng chương trình và tuyển sinh thực tế thường trễ 5-10 năm. Khi sinh viên tốt nghiệp, ngành đó có thể đã bắt đầu thoái trào.
Ông cũng lưu ý, trong bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0, “tuổi thọ” của các ngành nghề ngắn hơn trước. Một số ngành công nghệ có thể lỗi thời ngay khi xuất hiện giải pháp mới, nhắc nhở các bạn trẻ cân nhắc kỹ trước khi chọn nghề.
PGS.TS Nguyễn Phú Khánh, Phó Tổng Giám đốc ĐH Phenikaa cũng khuyên thí sinh không nên thấy ngành nào đang hot, đang có nhu cầu mà thi nhau vào. “Tôi nghĩ các em đừng nên chạy theo ngành hot. Trước khi chọn ngành nghề, cần tự trả lời những câu hỏi: Có thích ngành học đó không? Bản thân có năng lực phù hợp với ngành đó? Ngành có triển vọng phát triển hay không? Học phí có phù hợp với điều kiện gia đình? Điểm chuẩn có phù hợp với mình?”, ông Khánh nói.
Cũng theo ông Khánh, ngành hot bây giờ chưa chắc còn hot trong 5 năm nữa. Vì vậy, thí sinh cần cân nhắc.
PGS.TS Phạm Mạnh Hà cho rằng, khi chọn nghề nghiệp, việc thí sinh chạy theo các ngành chỉ vì chúng đang phổ biến mà không có đam mê thực sự có thể dẫn đến nhiều vấn đề lâu dài.
Hệ lụy đầu tiên là dễ thiếu động lực và dễ kiệt sức. “Nếu bạn không yêu thích công việc, bạn sẽ khó duy trì sự hứng thú hàng ngày. Công việc nào cũng có áp lực, thử thách, và giờ làm việc kéo dài; thiếu đam mê sẽ khiến bạn dễ chán nản, giảm năng suất, và thậm chí bỏ cuộc giữa chừng. Nếu không thích, bạn sẽ thấy việc học thêm dành cho nó như gánh nặng, dẫn đến kết quả kém, khó cạnh tranh với những người đam mê thực sự. Ngược lại, nếu chọn ngành phù hợp với sở thích, bạn sẽ dễ vượt qua khó khăn hơn và phát triển lâu dài”, ông Hà nói.
Theo ông, nghề nghiệp chiếm phần lớn thời gian trong đời người. Chọn ngành mình không thích có thể dẫn đến stress, ảnh hưởng sức khỏe tinh thần và làm giảm chất lượng cuộc sống. Tóm lại, bạn trẻ nên chọn nghề dựa trên sở thích, kỹ năng cá nhân và giá trị sống thay vì chạy theo xu hướng.
Để có được lựa chọn chính xác, theo ông Hà, phụ huynh và các thí sinh cần đánh giá xu hướng dài hạn và chọn ngành có nhu cầu ổn định. “Nếu bạn thực sự đam mê ngành hot, hãy chuẩn bị kỹ năng nổi bật để vượt qua cạnh tranh”, ông Hà nói.
https://vietnamnet.vn/vi-sao-nhung-nganh-hoc-hot-lai-co-nguy-co-bao-hoa-2471301.html
