Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Ba cho rằng “nhiều điều tốt đẹp” có thể xuất phát từ một đợt đóng cửa chính phủ, đồng thời đe dọa sa thải nhân viên liên bang và loại bỏ các chương trình được đảng Dân chủ ủng hộ nếu Quốc hội không đạt thỏa thuận ngân sách trước hạn chót.
 |
| Điện Capitol |
“Chúng ta có thể loại bỏ nhiều thứ mà chúng ta không muốn, và đó đều là những thứ của đảng Dân chủ. Họ mãi không chịu học. Vì vậy, chúng ta không còn lựa chọn. Tôi phải làm điều đó vì đất nước”, ông Trump nói với các phóng viên tại Phòng Bầu dục.
Phát biểu của ông Trump làm căng thẳng thêm quan hệ với đảng Dân chủ ngay trước hạn chót tài trợ ngân sách, trong bối cảnh bế tắc chi tiêu đe dọa tê liệt nhiều hoạt động của chính phủ Mỹ lần đầu tiên sau gần bảy năm, gây đình trệ dịch vụ công và ngừng trả lương cho hàng trăm nghìn nhân viên liên bang.
Đầu ngày thứ Ba, ông Trump gợi ý có thể có “rất nhiều” vụ sa thải nhân viên liên bang nếu ngân sách cạn kiệt. Tuần trước, Nhà Trắng đã yêu cầu các cơ quan xây dựng kế hoạch sa thải trên diện rộng nếu chính phủ phải đóng cửa. Cho tới nay, chưa cơ quan nào đưa điều này vào kế hoạch chính thức.
Theo ước tính của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), khoảng 750.000 nhân viên liên bang có thể bị buộc nghỉ việc tạm thời, ngay cả khi ông Trump không tiến hành sa thải vĩnh viễn.
 |
| Giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách Russell Vought, từ trái sang, Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson, Phó Tổng thống J.D. Vance, và Lãnh đạo Đa số Thượng viện John Thune phát biểu với giới truyền thông sau cuộc họp tại Nhà Trắng ngày 29/9 |
Tác động chính trị có thể lan rộng cho cả ông Trump lẫn đảng Dân chủ trước thềm cuộc bầu cử giữa kỳ quan trọng vào năm tới, khi cả hai bên đều tập trung đổ lỗi cho nhau.
Lãnh đạo Đảng Dân chủ tại Thượng viện, Chuck Schumer, tuyên bố: “Họ muốn bắt nạt chúng tôi, nhưng sẽ không thành công khi họ nhằm buộc chúng tôi thông qua dự luật mang tính phe phái của họ. Đó là lý do chúng tôi sắp phải đối mặt với một đợt đóng cửa”.
Tổng thống Trump đáp trả tại một sự kiện trưa cùng ngày ở Phòng Bầu dục: “Đảng Dân chủ đang chấp nhận rủi ro khi để chính phủ đóng cửa. Chúng tôi không muốn đóng cửa, bởi chúng tôi đang có giai đoạn phát triển tuyệt vời nhất”.
Khi được hỏi về khả năng đóng cửa, ông Trump nói: “Không có gì là tất yếu, nhưng tôi cho rằng điều đó nhiều khả năng sẽ xảy ra”.
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson, nghị sĩ Cộng hòa bang Louisiana, cũng dự báo một đợt đóng cửa là khó tránh khỏi: “Tôi vốn lạc quan, nhưng sáng nay hơi hoài nghi”, ông nói với CNBC.
Dù trong những năm qua nhiều thỏa thuận phút chót đã giúp tránh được các đợt đóng cửa, lần này rủi ro đặc biệt lớn khi Nhà Trắng đe dọa sa thải thay vì chỉ cho nghỉ việc tạm thời, trong khi lãnh đạo Dân chủ chịu áp lực mạnh mẽ từ phe cấp tiến trong đảng phải đối đầu với ông Trump.
 |
Chứng khoán Mỹ biến động trong phiên sáng thứ Ba, khi viễn cảnh đóng cửa làm dấy lên lo ngại về thời gian kéo dài và ảnh hưởng từ việc trì hoãn công bố các dữ liệu kinh tế then chốt đối với quyết định lãi suất sắp tới của Cục Dự trữ Liên bang (Fed).
Johnson cáo buộc đảng Dân chủ “chính trị hóa” vấn đề gia hạn tín dụng thuế y tế, cho rằng đây là việc chưa cần giải quyết cho tới cuối năm khi các ưu đãi hết hạn.
“Hãy mở lại chính phủ rồi chúng ta sẽ bàn bạc mọi vấn đề”, ông nói.
 |
| Tổng thống Donald Trump |
Trong khi đó, lãnh đạo phe Dân chủ tại Hạ viện Hakeem Jeffries cáo buộc phe Cộng hòa không sẵn sàng tham gia thương lượng lưỡng đảng và nói trên CNBC rằng đảng của ông từ chối “chấp nhận cách tiếp cận độc đoán hoặc theo tôi hoặc không gì cả”.
Những ngày gần đây, Cộng hòa thường xuyên nhắc đến cụm từ “Schumer shutdown” nhằm đổ lỗi cho phe Dân chủ. Lãnh đạo Cộng hòa tại Thượng viện, John Thune, phát biểu trên CNBC: “Chuck Schumer cần một đợt đóng cửa mang tên Schumer, và tôi nghĩ đó là điều chúng ta đang tiến tới”.
Bế tắc sâu sắc
Cuộc họp tại Nhà Trắng hôm thứ Hai càng làm lộ rõ sự chia rẽ sâu sắc. Phe Dân chủ muốn gia hạn trợ cấp y tế và đảo ngược cắt giảm tài trợ Medicaid nằm trong gói cải cách thuế của Trump ban hành đầu năm nay. Phe Cộng hòa yêu cầu một nghị quyết tạm thời “sạch”, tức chỉ gia hạn ngân sách tới ngày 21/11 mà không kèm điều khoản gây tranh cãi.
Thune gọi yêu cầu của phe Dân chủ là “hành động bắt cóc con tin”. Ông nói có thể bàn về điều chỉnh tín dụng thuế bảo hiểm y tế, “nhưng chúng tôi không thể bắt đầu cuộc thảo luận cho tới khi giữ cho chính phủ hoạt động trở lại”.
 |
| Lãnh đạo Đảng Dân chủ tại Thượng viện, Chuck Schumer |
Trong lúc đó, Thượng viện sẽ liên tục bỏ phiếu về dự luật chi tiêu ngắn hạn nhằm mở lại chính phủ.
Thượng nghị sĩ John Barrasso, thành viên lãnh đạo phe Cộng hòa, cho biết Thượng viện sẽ nghỉ lễ Yom Kippur trong tuần này nếu chính phủ đóng cửa, nhưng sẽ trở lại Washington và làm việc suốt cuối tuần.
Nếu ông Trump tìm cách vận động sự ủng hộ từ Dân chủ, điều đó chưa hề thể hiện. Tối thứ Hai, ông đăng trên mạng xã hội một video chế hình ảnh Schumer và Jeffries, ám chỉ họ muốn đưa vào những cử tri mới “thậm chí không nói được tiếng Anh”.
 |
Ông Schumer đáp trả rằng Tổng thống “đang trêu chọc trên mạng như một đứa trẻ 10 tuổi”, Jeffries gọi hình ảnh mình đội sombrero là “phân biệt chủng tộc” và thách thức ông Trump “nếu dám hãy nói thẳng vào mặt tôi”.
Trên Fox News, đồng minh của ông Trump, Sean Hannity, hỏi Johnson liệu ông Trump có nhượng bộ trước yêu cầu của Dân chủ hay không. Johnson khẳng định “không có cơ hội nào”. Trong khi đó, tại Điện Capitol, phe Dân chủ hoan hô lãnh đạo trong cuộc họp kín tối thứ Hai, thể hiện quyết tâm đoàn kết.
Lối thoát khả dĩ
Nếu diễn ra, đây sẽ là lần đóng cửa chính phủ đầu tiên kể từ cuối năm 2018-2019, kéo dài 5 tuần trong nhiệm kỳ đầu của Trump.
Dù Đảng Cộng hòa đang kiểm soát cả Nhà Trắng và hai viện Quốc hội, họ vẫn cần thêm ít nhất 7 phiếu Dân chủ tại Thượng viện để vượt qua thủ tục và thông qua dự luật ngân sách.
Một phương án thỏa hiệp được bàn thảo tối thứ Hai là gia hạn tín dụng thuế y tế nhưng giảm dần giá trị trong năm thứ hai và thứ ba.
Nhiều nghị sĩ Cộng hòa tin rằng, ngay cả khi chính phủ đóng cửa trong thời gian ngắn, cuối cùng phe Dân chủ cũng sẽ phải nhượng bộ.
