Tổng thống Mỹ Trump gặp người đồng cấp Ukraine Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu tại Nhà Trắng chỉ vài ngày sau cuộc hội đàm với Tổng thống Nga Putin ở Alaska, tạo nên chuỗi diễn biến ngoại giao quan trọng nhưng đầy thách thức.
Cuộc hội đàm giữa ông Trump với ông Zelensky và các lãnh đạo châu Âu tại Nhà Trắng hôm 18/8 đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ Mỹ - Ukraine. Trái với căng thẳng hồi tháng 2, không khí đối thoại cải thiện rõ rệt, trong đó ông Zelensky thể hiện sự hợp tác và ông Trump đưa ra cam kết mạnh mẽ về bảo đảm an ninh cho Ukraine.
Trước đó, vào ngày 15/8, ông Trump đã gặp Tổng thống Nga Putin tại bang Alaska, Mỹ. Cuộc tiếp xúc này không đạt thỏa thuận cụ thể, mà chủ yếu là các tuyên bố thiện chí và gợi ý đối thoại trực tiếp giữa Nga và Ukraine, với vai trò trung gian của Mỹ và một số nước châu Âu, mở ra khả năng đối thoại 3 bên Trump - Zelensky - Putin.
Cam kết an ninh mới của Mỹ dành cho Ukraine
Sau các cuộc hội đàm mới nhất ở Nhà Trắng, Mỹ đã cam kết hỗ trợ châu Âu bảo vệ Ukraine, phản ánh nỗ lực vừa trấn an đồng minh, vừa kiềm chế Nga mà không trực tiếp tham gia vào xung đột. Đây là tín hiệu chiến lược quan trọng, cho thấy Washington vẫn chủ động điều phối an ninh châu Âu trong tiến trình hòa đàm.
Tuyên bố của Tổng thống Mỹ Trump rằng “châu Âu là tuyến phòng thủ đầu tiên, nhưng chúng tôi sẽ hỗ trợ họ” thể hiện quan điểm “chia sẻ gánh nặng”. So với các cam kết trước đây, Mỹ lần này đã nhấn mạnh sự phối hợp đa phương thay vì viện trợ trực tiếp, vừa tăng tính chính danh cho vai trò trung gian, vừa hạn chế rủi ro leo thang từ việc triển khai quân đội.
Ukraine đã đề xuất mua 90 tỷ USD vũ khí Mỹ với phần lớn do châu Âu tài trợ, gồm hệ thống phòng không, máy bay không người lái (UAV) và các trang thiết bị tiên tiến. Số khí tài này dự kiến vừa giúp nâng cao năng lực phòng thủ, vừa góp phần tạo áp lực chiến lược với Nga, đồng thời minh chứng cho sự phối hợp chặt chẽ giữa Mỹ và châu Âu, củng cố cam kết an ninh lâu dài và khả năng răn đe trong đàm phán.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo, việc chính thức hóa các đảm bảo an ninh trong 7 - 10 ngày tới có thể gặp trở ngại do rào cản chính trị và ngân sách của châu Âu. Nếu không thực hiện đầy đủ, hiệu quả răn đe Nga và uy tín của Mỹ trong vai trò trung gian sẽ bị hạn chế, đồng thời làm giảm tính khả thi của các bước đi chiến lược sắp tới.
Kế hoạch gặp gỡ 3 bên Trump - Zelensky - Putin
Một điểm nhấn quan trọng trong các cuộc gặp tại Nhà Trắng ngày 18/8 là đề xuất tổ chức hội nghị thượng đỉnh 3 bên giữa Tổng thống Mỹ Trump, Tổng thống Ukraine Zelensky và Tổng thống Nga Putin. Nếu sự kiện diễn ra, đây sẽ là nỗ lực ngoại giao hiếm hoi đưa các nhà lãnh đạo của Mỹ, Ukraine và Nga cùng ngồi vào bàn thương lượng trực tiếp, tạo cơ hội tìm kiếm thỏa thuận hòa bình toàn diện. Tuy nhiên, trong dư luận vẫn còn nhiều người hoài nghi về tính khả thi, khi Nga chưa xác nhận thời gian cụ thể.
Theo giới quan sát, Washington dường như đánh giá, cuộc gặp 3 bên có thể mở ra cơ hội để Ukraine nhượng bộ một số vấn đề về lãnh thổ để đổi lấy các cam kết an ninh mạnh mẽ từ phương Tây. Đây là cách Mỹ cân bằng lợi ích, vừa bảo vệ Ukraine, vừa duy trì uy tín với các đồng minh châu Âu cũng như tạo đòn bẩy ngoại giao với Nga. Trong bối cảnh chiến sự căng thẳng, việc đưa cả 3 bên vào bàn đàm phán trực tiếp vừa giảm nguy cơ leo thang, vừa khẳng định vai trò trung gian của Washington.
Tuy nhiên, các chuyên gia và quan chức Ukraine cảnh báo, nhượng bộ lãnh thổ có thể tạo tiền lệ xấu và không đảm bảo an ninh lâu dài. Kinh nghiệm từ các thỏa thuận trước cho thấy, sự thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ dễ dẫn đến các bước đi đơn phương của Moscow, làm giảm khả năng duy trì hòa bình bền vững.
Cuộc gặp 3 bên không chỉ là ngoại giao, mà còn liên quan trực tiếp đến chiến lược quân sự, chính trị và kinh tế. Ukraine cần đảm bảo mọi nhượng bộ lãnh thổ kèm cơ chế an ninh thực chất và cam kết quốc tế, trong khi Mỹ và châu Âu phải cân nhắc tác động lâu dài đến sự ổn định của khu vực và tính răn đe đối với Nga. Nếu được hiện thực hóa, cuộc gặp sẽ là phép thử quan trọng cho khả năng hòa giải, cân bằng quyền lực và đánh giá vai trò trung gian thực chất của Mỹ.
Giải pháp toàn diện về lệnh ngừng bắn
Khác với nhiều nhà lãnh đạo châu Âu, ông Trump cho rằng không cần lệnh ngừng bắn ngay trước đàm phán, mà nên tập trung vào thỏa thuận hòa bình toàn diện để tránh Nga tận dụng thời gian ngừng bắn để củng cố vị trí. Quan điểm này phản ánh cách tiếp cận thực dụng, ưu tiên kết quả cuối cùng hơn các bước trung gian mang tính biểu tượng.
Tuy nhiên, quan điểm này vấp phải phản đối từ nhiều nhà lãnh đạo châu Âu như Tổng thống Pháp Macron và Thủ tướng Đức Merz. Họ lập luận, lệnh ngừng bắn là điều kiện tiên quyết để đàm phán nghiêm túc. Nếu giao tranh tiếp tục, các bên khó tin tưởng nhau, khiến đàm phán trở thành hình thức, thiếu hiệu quả thực chất. Việc không ngừng bắn cũng làm leo thang xung đột, tăng tổn thất nhân đạo và phức tạp hóa tiến trình hòa bình lâu dài.
Từ góc độ học thuật, ưu tiên thỏa thuận toàn diện trước ngừng bắn thể hiện cách nhìn “kết quả trước, thủ tục sau” trong ngoại giao chiến lược, nhưng đi kèm rủi ro cao. Nếu Nga không thực hiện cam kết nghiêm túc, Ukraine và các đồng minh châu Âu sẽ mất lợi thế chiến lược. Chính sách này đòi hỏi cơ chế giám sát, ràng buộc và phối hợp đa phương chặt chẽ, nếu không sẽ khó đảm bảo hòa bình bền vững.
Quan điểm của ông Trump về lệnh ngừng bắn thể hiện hướng tiếp cận khác biệt với phần còn lại của phương Tây, nhấn mạnh giải pháp toàn diện và vai trò trung gian của Mỹ, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc cân bằng lợi ích giữa các bên và duy trì tiến trình hòa bình tại Ukraine.
Phản ứng quốc tế và triển vọng hòa bình
Cuộc gặp tại Nhà Trắng được hoan nghênh từ nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế. Thủ tướng Anh Keir Starmer đánh giá sự kiện “tốt và mang tính xây dựng”, nhấn mạnh đoàn kết châu Âu trong việc hỗ trợ Ukraine. Sự đồng thuận này cho thấy Mỹ đang củng cố vai trò trung gian và duy trì phối hợp đa phương hiệu quả.
Tuy nhiên, Nga chưa xác nhận tham gia cuộc gặp 3 bên, trong khi các yêu cầu lãnh thổ của Moscow chưa được giải quyết, dẫn đến tương lai bất định cho tiến trình hòa đàm. Ukraine và các đồng minh châu Âu phải cân nhắc nhượng bộ lãnh thổ, nếu thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ, bất kỳ thỏa thuận nào cũng có nguy cơ bị phá vỡ, dẫn đến leo thang xung đột.
Một giả thuyết chiến lược là Mỹ có thể dùng mùa đông 2025 như “thời điểm gây áp lực” để thúc đẩy đàm phán. Khí hậu khắc nghiệt ảnh hưởng công tác hậu cần, trong khi cuộc chiến năng lượng tại Ukraine có thể buộc các bên nhanh chóng đạt thỏa thuận hoặc tạm dừng giao tranh, đồng thời tạo cơ hội cho Mỹ và châu Âu định hình an ninh dài hạn và gây áp lực lên Nga.
Nhìn chung, triển vọng hòa bình vẫn mong manh, phụ thuộc vào khả năng cân bằng lợi ích, khả năng thực thi cam kết an ninh và cơ chế giám sát quốc tế. Các cuộc gặp tại Nhà Trắng dù mang tính xây dựng nhưng chỉ là bước đầu trong chuỗi tiến trình dài hạn, với mùa đông 2025 được xem như “thời điểm kiểm chứng” hiệu quả của các cam kết và năng lực ngoại giao của Mỹ - châu Âu - Ukraine.
