Tình báo Anh phát hiện Nga triển khai ‘mắt thần trên không’ tại Ukraine

Tình báo Anh cho biết, Nga có thể đang triển khai máy bay cảnh báo và kiểm soát trên không A-50 (AWACS) ở Ukraine, nhằm bảo vệ các hệ thống tên lửa S-400 tại Crimea và các khu vực do Nga kiểm soát trước các mối đe dọa.

Trong báo cáo ngày 17/11, tình báo Bộ Quốc phòng Anh cho biết, nhiều khả năng Nga đã sử dụng máy bay cảnh báo sớm A-50 tại Ukraine để phát hiện các mục tiêu nhắm vào hệ thống phòng không tầm xa S-400.

Beriev A-50 (NATO định danh là Mainstay) là máy bay chỉ huy và cảnh báo sớm trên không được phát triển từ thời Liên Xô, dựa trên nền tảng thiết kế của máy bay vận tải Ilyushin Il-76.

Sự xuất hiện của A-50U

Cũng theo tình báo Anh, dòng A-50U mà Nga triển khai tới Ukraine được trang bị radar tiên tiến, có thể phát hiện được mục tiêu ở khoảng cách xa hơn so với radar mặt đất của S-400. Điều này giúp tăng cường khả năng bảo vệ hệ thống phòng không trước những máy bay chiến đấu mà phương Tây chuẩn bị chuyển giao cho Ukraine.

Bộ Quốc phòng Anh nói thêm rằng, sự xuất hiện của A-50 cũng sẽ giúp tăng cường khả năng điều phối các loại máy bay chiến đấu, đang hoạt động trong khu vực của chiến dịch quân sự đặc biệt. Tầm bay cao của A-50 cho phép sử dụng radar một cách hiệu quả, tăng khả năng phát hiện máy bay đối phương ở khoảng cách đáng kể. “Có khả năng là Nga sẽ chấp nhận rủi ro khi triển khai A-50U đến gần tiền tuyến để đáp ứng tốt hơn trong vai trò mới”, báo cáo của tình báo Anh cho biết.

Bộ Quốc phòng Nga chưa bình luận về thông tin này, nhưng theo một nguồn tin của TASS hôm 7/11 cho biết, quân đội Nga đã sử dụng kết hợp máy bay A-50U và hệ thống S-400 để bắn hạ các mục tiêu ở độ cao 1.000m tại Ukraine.

Ngày 25/10, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu cho biết, lực lượng Nga ở Ukraine đã tiếp nhận một hệ thống phòng không mới và chỉ trong 5 ngày tổ hợp này đã bắn hạ 24 máy bay của Ukraine. Giới chuyên gia quân sự nhận định, tổ hợp mà ông Shoigu nhắc tới chính là máy bay A-50 kết hợp với S-400.

A-50U được mệnh danh là “mắt thần trên không”, có khả năng phát hiện vật thể bay từ khoảng cách lên tới 800km và mục tiêu mặt đất từ ​​khoảng cách 300km. Máy bay này cho phép Nga xây dựng bản đồ tác chiến sâu trong lãnh thổ Ukraine mà không cần bay qua biên giới, đồng thời phát hiện các mục tiêu bay thấp ở những khu vực mà radar mặt đất của S-400 không thể quan sát được.

Không quân Nga được cho là đang vận hành 10 chiếc A-50, trong đó một chiếc triển khai ở Syria, số còn lại được luân chuyển hoạt động và bảo trì. Nga đang phát triển phiên bản A-100 với nhiều tính năng vượt trội, nhưng dự án đang bị dừng lại do thiếu kinh phí.

Cuối tháng 9/2023, Tập đoàn Quốc phòng Rostec cho biết, đã bàn giao cho quân đội Nga hai máy bay A-50U phiên bản hiện đại hóa, có khả năng phát hiện nhiều loại máy bay thế hệ mới và theo dõi được số lượng mục tiêu nhiều hơn.

Sự chuẩn bị của Ukraine

Thông tin về việc quân đội Nga triển khai A-50U ở Ukraine xuất hiện trong bối cảnh Kiev chuẩn bị tiếp nhận tiêm kích F-16 sau nhiều tháng kêu gọi các nước phương Tây cung cấp tiêm kích hiện đại do Mỹ sản xuất.

Trong đó, Đan Mạch đã cam kết cung cấp cho Ukraine 19 tiêm kích F-16 và 6 chiếc đầu tiên sẽ được bàn giao trong năm nay, 8 chiếc tiếp theo vào năm 2024, còn 5 chiếc cuối cùng vào năm 2025. Nhiều quốc gia trong khối NATO cũng hứa viện trợ F-16 cho Ukraine nhưng chưa có lịch chuyển giao cụ thể.

Vào tháng 10 vừa qua, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin tuyên bố, Mỹ phối hợp với Hà Lan và Đan Mạch, sẽ dẫn đầu một liên minh các quốc gia đào tạo phi công và phi hành đoàn cho Ukraine.

Chương trình đào tạo này nhằm trang bị cho các nhân viên Ukraine kỹ năng vận hành và bảo dưỡng máy bay chiến đấu F-16. Mới đây nhất, một trung tâm huấn luyện đã khánh thành tại Romania để hướng dẫn phi công Ukraine sử dụng làm quen với F-16.

Trong khi đó, Ukraine đang tìm kiếm các phiên bản nâng cấp của tiêm kích F-16 Mỹ để đảm bảo ưu thế trên không, bởi các máy bay lỗi thời hiện tại không đủ khả năng chống lại tiêm kích Su-35 của Nga. 

Người phát ngôn của Lực lượng Không quân Ukraina Yuriy Ignat nhấn mạnh yêu cầu thiết yếu đối với việc nâng cấp sửa đổi tiêm kích F-16. Ông Ignat cho biết, những sửa đổi này phải sở hữu khả năng chiến thuật và kỹ thuật vượt trội để cạnh tranh hiệu quả với nhiều loại máy bay Nga như Su-30, Su-34 và Su-35.  

Phát biểu với Rada TV, ông Ignat chỉ ra những hạn chế của những chiếc F-16 hiện có, mặc dù được đánh giá cao hơn máy bay không người lái nhưng không đủ khả năng để đạt được ưu thế trên không. 

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hy vọng tiêm kích F-16 “sẽ tăng cường khả năng phòng không cho Ukraine” và hỗ trợ đắc lực cho họ trong chiến dịch phản công đang diễn ra. 

Trong khi đó, Bộ trưởng quốc phòng Shoigu tuyên bố, quân đội Nga chỉ cần 20 ngày để hạ gục toàn bộ tiêm kích F-16 mà phương Tây cam kết chuyển giao cho Kiev.