Việc Campuchia và Thái Lan ký kết thỏa thuận ngừng bắn gồm 13 điểm vào ngày 7-8 là một đột phá ngoại giao đáng khích lệ. Thỏa thuận này không chỉ chấm dứt các hành động thù địch mà còn thiết lập cơ chế giám sát rõ ràng, minh bạch với sự tham gia của ASEAN.
Đây là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự chuyển đổi từ xung đột sang đối thoại, từ hoài nghi sang xây dựng lòng tin.
Bước tiến đáng khích lệ
Campuchia và Thái Lan đã tranh chấp suốt nhiều thập kỷ quanh các khu vực chưa được phân định rõ ràng dọc theo đường biên giới dài 817km, do người Pháp vạch ra từ năm 1907. Hồi tháng trước, hai quốc gia láng giềng Đông Nam Á đã xảy ra giao tranh nghiêm trọng nhất trong hơn một thập kỷ, kéo dài 5 ngày, với các đợt pháo kích và không kích, khiến ít nhất 43 người thiệt mạng và hơn 300.000 người ở cả hai bên biên giới phải sơ tán.
Tình hình bắt đầu hạ nhiệt sau cuộc gặp giữa Thủ tướng Campuchia Hun Manet và Quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai, tại Putrajaya (Malaysia) ngày 28-7, dưới sự chứng kiến của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim. Cuộc gặp này được xem là tiền đề quan trọng dẫn tới thỏa thuận ngừng bắn, đạt được trong phiên họp cấp cao của Ủy ban Biên giới chung (General Border Committee - GBC).
Phiên họp do Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia - Đại tướng Tea Seiha và Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan - Đại tướng Nattaphon Narkphanit đồng chủ trì. Theo các kênh truyền thông, thỏa thuận quan trọng giữa Campuchia và Thái Lan gồm 13 điểm, hướng tới chấm dứt mọi hành vi thù địch - cả quân sự lẫn phi quân sự - đồng thời ngăn chặn các hành động khiêu khích dọc tuyến biên giới chung. Nổi bật trong thỏa thuận là việc thiết lập một khuôn khổ ngừng bắn toàn diện, yêu cầu hai bên giữ nguyên vị trí triển khai hiện tại, không tiến quân, không tuần tra hay xâm nhập vượt quá ranh giới hiện tại. Các bên cũng cam kết không xây dựng hoặc nâng cấp công trình quân sự ngoài các vị trí hiện có; tuân thủ luật nhân đạo quốc tế; bảo vệ dân thường; xử lý tù binh theo Công ước Geneva; bảo đảm việc trao trả các thi thể một cách trang nghiêm. Đồng thời, hai bên tăng cường liên lạc trực tiếp giữa chỉ huy quân sự các cấp và tiến hành họp định kỳ Ủy ban Biên giới Khu vực (RBC).
Một điểm đột phá đáng chú ý trong thỏa thuận là việc chấp nhận sự hiện diện trực tiếp của các quan sát viên ASEAN. Đây là lần đầu tiên ASEAN có vai trò quan sát hiện hữu trong xung đột nội bộ giữa hai thành viên, mở ra cơ chế minh bạch và tăng cường tin cậy. Theo đó, Thái Lan và Campuchia đã đồng ý để các quan sát viên quân sự do Malaysia chủ trì thực hiện hoạt động giám sát tại khu vực biên giới. Các quan sát viên này sẽ hoạt động độc lập, không được vượt qua biên giới, và trực tiếp báo cáo cho Ủy ban Biên giới chung (GBC), góp phần thiết lập một cơ chế minh bạch và củng cố lòng tin giữa các bên.
Bên cạnh đó, hai nước nhất trí không lan truyền thông tin sai lệch hoặc nội dung kích động trên các phương tiện truyền thông, đồng thời đưa vào triển khai đội quan sát viên ASEAN do Malaysia dẫn đầu để giám sát việc thực thi thỏa thuận. Hai bên cũng thống nhất tổ chức các vòng đàm phán tiếp theo, dự kiến diễn ra trong vòng hai tuần và tiếp tục sau đó một tháng, nhằm duy trì hòa bình lâu dài và tăng cường kênh liên lạc quân sự.
Cơ hội mới cho hòa bình khu vực
Có thể thấy, thỏa thuận mới với những điều khoản tích cực đã đánh dấu một bước tiến đáng ghi nhận: Lần đầu tiên hai quốc gia đồng ý để ASEAN tham gia giám sát việc thực thi lệnh ngừng bắn. Điều này thể hiện rõ thiện chí hợp tác và tinh thần minh bạch giữa hai bên. Sự hiện diện của các quan sát viên khu vực được kỳ vọng sẽ góp phần giảm thiểu nguy cơ tái leo thang do hiểu lầm, đồng thời củng cố lòng tin và tạo nền tảng vững chắc cho việc triển khai các cam kết hòa bình.
Quan trọng hơn, việc hai quốc gia nhất trí để ASEAN giám sát trực tiếp cũng khẳng định vai trò ngày càng rõ nét của khối trong xử lý các vấn đề phát sinh nội bộ, mà không làm tổn hại đến nguyên tắc trung lập - một trong những giá trị cốt lõi của ASEAN. Tổng Thư ký ASEAN Kao Kim Hourn nhận định rằng, các thành viên, đặc biệt là Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim, đã thể hiện vai trò trung gian hiệu quả, góp phần kiểm soát căng thẳng và tạo điều kiện để tiến trình đối thoại diễn ra thuận lợi.
Cuộc xung đột mới đây đã đẩy tình hình căng thẳng giữa Campuchia và Thái Lan, vốn âm ỉ suốt nhiều năm qua, lên mức nghiêm trọng chưa từng thấy. Chính vì thế, bản thỏa thuận 13 điểm lần này đã mở ra một khuôn khổ pháp lý và quân sự quan trọng, tạo nền tảng cho việc xây dựng lại lòng tin giữa hai phía. Giới bình luận quốc tế đánh giá, việc cam kết chấm dứt mọi hành động khiêu khích, duy trì nguyên trạng, bảo vệ dân thường và tuân thủ luật nhân đạo quốc tế, là những bước đi đầu tiên nhưng thiết yếu nhằm giảm thiểu căng thẳng.
Bên cạnh đó, việc tăng cường liên lạc giữa các cấp chỉ huy quân sự và hoạt động hiệu quả của Ủy ban Biên giới Khu vực (RBC) sẽ giúp xử lý kịp thời các tình huống phát sinh tại thực địa một cách minh bạch và hòa bình. Về lâu dài, các nhà phân tích kỳ vọng nếu các cuộc đàm phán tiếp theo được tổ chức đúng theo lộ trình cam kết, hai quốc gia sẽ có cơ sở vững chắc để tiến tới đàm phán phân định đường biên giới - bước đi mang tính then chốt nhằm chấm dứt triệt để căng thẳng kéo dài.
Tuy nhiên, những thách thức vẫn đang hiện hữu, do đó, việc phục hồi và củng cố lòng tin không chỉ dừng lại ở các nỗ lực ngoại giao - chính trị, mà cần được mở rộng sang các lĩnh vực giao lưu văn hóa, hợp tác kinh tế - xã hội và các cơ chế xây dựng lòng tin giữa người dân hai bên. Trong đó, cam kết chống lại việc lan truyền thông tin sai lệch đóng vai trò then chốt. Đây không chỉ là giải pháp nhằm hạ nhiệt dư luận xã hội mà còn là biện pháp trực diện chống lại sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc thù địch.
Tổng Thư ký ASEAN đã cảnh báo rằng, tình hình giữa Campuchia và Thái Lan phơi bày một xu hướng đáng lo ngại: Sự gia tăng của chủ nghĩa dân tộc trực tuyến và thông tin sai lệch. Nhận định này là có cơ sở khi các kênh truyền thông quốc tế ghi nhận việc các hình ảnh và thông điệp dân tộc chủ nghĩa vẫn đang lan truyền rộng rãi trên mạng xã hội ở cả hai quốc gia, gây ra làn sóng căng thẳng ngay cả sau khi lệnh ngừng bắn được công bố.
Trước thực trạng đó, Tổng Thư ký ASEAN nhấn mạnh, việc người dùng mạng xã hội “làm sống lại những bất bình cũ”, thậm chí kích động hành vi thù địch đã tạo ra những nguy cơ hiện hữu, đòi hỏi cần có các biện pháp kiểm soát phù hợp. Ông coi xung đột Campuchia - Thái Lan là một “hồi chuông cảnh tỉnh”, kêu gọi người dân ASEAN nâng cao ý thức gìn giữ hòa bình và “đối xử với mọi người trong khu vực như bạn bè và gia đình”. Bên cạnh đó, việc hai bên cam kết xử lý tù binh và thi thể theo đúng luật pháp quốc tế, bảo vệ dân thường và tuân thủ luật nhân đạo cũng là những yếu tố quan trọng góp phần củng cố lòng tin và xây dựng quan hệ láng giềng bền vững.
Nhìn chung, triển vọng ổn định lâu dài sẽ phụ thuộc vào việc Campuchia và Thái Lan duy trì được đối thoại đa cấp, thực hiện nghiêm túc các cam kết, đồng thời chủ động đối phó với thông tin sai lệch và xây dựng nền tảng hợp tác toàn diện - từ an ninh đến văn hóa và kinh tế. Nếu những điều này được hiện thực hóa đúng lộ trình, thỏa thuận ngày 7-8 có thể trở thành bước ngoặt lịch sử, mở ra một giai đoạn hòa bình và hợp tác bền vững giữa hai quốc gia, góp phần vào sự ổn định và thịnh vượng chung của khu vực Đông Nam Á.
https://hanoimoi.vn/thai-lan-campuchia-canh-cua-hoa-binh-da-mo-712076.html
