Thạc sỹ Vật lý đầu tiên của Việt Nam từng từ chối làm Bộ trưởng Giáo dục

Từng được Bác Hồ giao chức Bộ trưởng Bộ Giáo dục nhưng thạc sĩ Vật lý đầu tiên của Việt Nam từ chối, sau đó tiến cử GS.TS Nguyễn Văn Huyên.

Ông là vị giáo sư hàng đầu Việt Nam một thời - Ngụy Như Kon Tum (1913 - 1991).

GS Ngụy Như Kon Tum người gốc Huế nhưng sinh ra và lớn lên tại Kon Tum. Bố là cụ Ngụy Như Bích - chủ sự bưu điện, thầy thuốc có tiếng, nhiều năm đưa vợ con đi làm ăn khắp vùng Tây Nguyên và Lào, thường lấy địa danh các vùng đất đặt tên cho những người con sinh thành tại đó. Vì thế mà ngoài Ngụy Như Kon Tum, người chị gái được đặt tên Ngụy Như Ban Mê Thuột.

Từ nhỏ, ông Ngụy Như Kon Tum thông minh hơn người. Năm 1932, với kỳ tích đậu Tam nguyên cả ba bằng tú tài là Tú tài Bản xứ, Tú tài Tây ban Toán, Tú tài Tây ban Triết, ông được nhận học bổng du học ở Đại học Sorbonne (Paris, Pháp). 

Bác Hồ và giáo sư Ngụy Như Kon Tum (bên phải). (Ảnh tư lliệu)

Bác Hồ và giáo sư Ngụy Như Kon Tum (bên phải). (Ảnh tư lliệu)

Trong 3 năm ở Pháp, GS Ngụy Như Kon Tum lấy được bằng cử nhân khoa học, sau đó là thạc sĩ Vật lý. Ông được ghi nhận là người Việt đầu tiên có bằng thạc sĩ Vật lý.

Năm 1939, ông tiếp tục học lên tiến sĩ. Giảng viên hướng dẫn làm luận án khi đó là GS Jolliot Curie - con rể của vợ chồng bác học nổi tiếng Pierre Curie và Marie Curie. Vào thời điểm đó, chiến tranh thế giới lần thứ 2 nổ ra, ông Ngụy Như Kon Tum quyết định về phục vụ đất nước.

Năm 1941, ông về giảng dạy tại trường Bưởi, cùng những vị trí thức yêu nước như GS Dương Quảng Hàm, GS Nguyễn Xiển không ngừng đóng góp để thúc đẩy việc sử dụng Tiếng Việt trong ngành giáo dục, vun đắp tinh thần yêu nước cho thế hệ trẻ.

Năm 1945, GS Ngụy Như Kon Tum là Giám đốc Đông Dương học xá.

Sau ngày 2/9/1945 lịch sử của đất nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh tìm gặp vị GS này, mời ông ra làm Bộ trưởng Bộ Giáo dục. Đáp lời Bác, ông khéo léo từ chối: "Bộ trưởng Giáo dục phải là người có chuyên môn sâu rộng về khoa học xã hội và nhân văn thì quản lý, sáng tạo mới tốt. Tôi là người làm khoa học tự nhiên, e khó hoàn thành được nhiệm vụ”.

Sau đó, ông đề cử GS Nguyễn Văn Huyên giữ chức Bộ trưởng Bộ Giáo dục, còn về phần mình vui vẻ nhận lời làm Giám đốc Trung học vụ (thuộc Bộ Giáo dục).

Năm 1951, GS Ngụy Như Kon Tum dạy ở khu học xá Trung ương tại Nam Ninh, Trung Quốc. 3 năm sau, vị GS trở lại Việt Nam, giảng dạy môn Vật lý ở trường Đại học Sư phạm Khoa học. Đến năm 1956, ông trở thành hiệu trưởng đầu tiên của trường Đại học Tổng hợp Hà Nội và giữ chức đó trong suốt 26 năm.

Vận dụng những kiến thức uyên thâm về Vật lý, ông cùng GS Nguyễn Xiển chung sức xây dựng ngành Vật lý địa cầu Việt Nam. GS Ngụy Như Kon Tum cũng là Trưởng đoàn các nhà khoa học Việt Nam lần đầu tiên tham dự hội nghị Vật lý địa cầu quốc tế tại Moscow, Nga năm 1957.

Ông mất năm 1991. Để tưởng nhớ vị trí thức yêu nước, Hà Nội có con đường đặt theo tên ông. Trong trường Đại học Quốc gia Hà Nội cũng có hội trường mang tên Ngụy Như Kon Tum. Riêng tại tỉnh Kon Tum, một con đường, một trường học và một quỹ khuyến học cũng được đặt theo tên vị GS đáng kính.

https://vtcnews.vn/thac-sy-vat-ly-dau-tien-cua-viet-nam-tung-tu-choi-lam-bo-truong-giao-duc-ar931487.html

THIÊN BÌNH / VTC News