Ông Andriy Yermak từng đảm bảo kỷ luật nội bộ trong chính trường chiến sự Nga - Ukraine và dẫn dắt các vòng đàm phán hòa bình.
Việc Tổng thống Volodymyr Zelensky bất ngờ sa thải "cánh tay phải quyền lực", Chánh Văn phòng Tổng thống Andriy Yermak, đã đánh dấu biến động lớn nhất trong thượng tầng chính trị Ukraine kể từ khi chiến sự bùng nổ.
Động thái này mở ra cơ hội tái cấu trúc bộ máy Ukraine, nhưng đồng thời để lại khoảng trống quyền lực khó lấp đầy, đặc biệt trong lúc Kiev đang đối mặt sức ép trên cả chiến trường lẫn bàn đàm phán.
Sự ra đi của Andriy Yermak sẽ là cú tác động “cực kỳ đau đớn” đối với Tổng thống Volodymyr Zelensky. (Ảnh minh họa: Stephen Kelly/Getty Images)
Ukraine mất đi vị "kiến trúc sư đối ngoại"
Ông Yermak bị miễn nhiệm hôm 28/11 sau khi bị Cục Chống tham nhũng Quốc gia Ukraine (NABU) và Văn phòng Công tố Chuyên trách Chống tham nhũng (SAPO) khám xét nhà riêng trong một cuộc điều tra tham nhũng quy mô lớn liên quan đến Tập đoàn năng lượng hạt nhân Energoatom.
Tổng thống Zelensky cho rằng việc ông ra đi là cần thiết để tránh làm “xao nhãng” tiến trình đàm phán hoà bình, song giới quan sát nhận định hệ lụy từ quyết định này vượt xa phạm vi một cuộc điều tra.
Yermak là người bạn thân tín của Tổng thống Zelensky từ trước khi ông bước chân vào chính trường. Cả hai gặp nhau vào đầu thập niên 2010, khi họ cùng hoạt động trong lĩnh vực giải trí. Ông Zelensky khi ấy là diễn viên hài kiêm ngôi sao truyền hình, đồng thời giữ vai trò nhà sản xuất hàng đầu tại một kênh TV của Ukraine. Còn Yermak là luật sư giải trí, làm việc cho hãng luật đầu tiên được đăng ký ở nước này.
Khi ông Zelensky đắc cử tổng thống năm 2019, ông đã bổ nhiệm Yermak làm cố vấn cấp cao và sau đó thăng chức ông lên Chánh văn phòng vào tháng 2/2020.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky bên cạnh cựu Chánh văn phòng Andriy Yermak (phải), người được nhiều người xem như “cánh tay phải của Tổng thống". (Ảnh: Maxym Marusenko/NurPhoto)
Năm ngoái, ông Zelensky từng tóm lược sự phát triển trong mối quan hệ giữa hai người một cách ngắn gọn. Ông nói với Bloomberg: “Tôi tôn trọng ông ấy vì kết quả công việc. Ông ấy làm những gì tôi yêu cầu”.
Trong những năm xảy ra xung đột toàn diện, khi ngày càng trở nên thân cận với Tổng thống, Yermak dường như trở thành nhân vật “bất khả xâm phạm”. Ông phụ trách những kênh ngoại giao nhạy cảm nhất của Ukraine, thường xuyên trao đổi với cố vấn an ninh quốc gia của các nước đồng minh phương Tây và trực tiếp chỉ đạo nhóm phụ trách đàm phán hòa bình. Từ thoả thuận hòa bình, các gói viện trợ quân sự cho đến định hướng truyền thông đối ngoại, phần lớn chiến lược của Ukraine đều "đi qua tay ông" trước khi được trình lên Tổng thống.
Theo các quan chức phương Tây, ông Yermak đã thể hiện khả năng đàm phán sắc sảo. Khi chính quyền cựu Tổng thống Biden do dự trong việc chuyển giao một số loại vũ khí như xe tăng Abrams, ông Yermak đã đứng ra triển khai một chiến dịch truyền thông nhằm gây sức ép, buộc Nhà Trắng phải thay đổi lập trường, theo lời các cựu quan chức Mỹ.
Việc ông rời đi giữa lúc bản đề xuất hòa bình 28 điểm, vốn còn nhiều điều khoản bất lợi cho Kiev, đang được thương lượng khiến cấu trúc đàm phán của Ukraine chịu nhiều áp lực.
“Yermak là người dày dạn kinh nghiệm. Ông ấy đã dẫn đầu các cuộc đàm phán,” ông Tymofiy Mylovanov, Chủ tịch Trường Kinh tế Kiev và cựu Bộ trưởng Kinh tế Ukraine, nhận định. Dù Ukraine có nhiều nhân vật đủ năng lực để đảm nhiệm vị trí này, “họ sẽ phải trải qua một quá trình làm quen rất gấp rút, và đó là vấn đề vô cùng quan trọng khi các cuộc thương lượng đang ở giai đoạn giữa như hiện nay”, ông nhấn mạnh.
Trung tâm gắn kết nội bộ bộ máy Ukraine
Bên cạnh vai trò đối ngoại, ông Yermak từng nắm ảnh hưởng rộng trong nội bộ chính quyền mà ông Zelensky khó có thể tìm người thay thế ngay lập tức, từ phân bổ nhân sự, duy trì kỷ luật chính trị đến điều phối truyền thông.
Theo The New Voice of Ukraine (NV), trên cương vị lãnh đạo Văn phòng Tổng thống, ông phụ trách một phạm vi công việc rất rộng, bao gồm cả các quyết định nhân sự không chỉ tại Bankova (Phủ Tổng thống) mà còn trên toàn bộ nội các.
“Ông ấy (Yermak) là người có ảnh hưởng lớn nhất lên Tổng thống và, thông qua Tổng thống, định hình chính sách nhân sự trên phạm vi toàn bộ nhà nước,” nhà phân tích chính trị Ihor Reiterovych nói với NV.
Theo The New York Times, sức ảnh hưởng của ông Yermak lớn đến mức hệ thống chính trị Ukraine “đã được gọi bằng cái tên Yermakshchina – kỷ nguyên của Yermak”. Việc ông rời chức được mô tả là một “cú địa chấn”. Khi không còn Yermak để giám sát chính sách đối nội, kiềm chế các cuộc xung đột nội bộ và trực tiếp điều phối đàm phán hòa bình, quyền lực của Tổng thống Zelensky "có thể bị suy giảm".
Tổng thống Zelensky (Ảnh: REUTERS)
Đối với Tổng thống Zelensky, sự ra đi của nhân vật giữ vai trò trung tâm trong cả đối ngoại lẫn điều phối quyền lực nội bộ được dự báo sẽ là cú tác động nặng nề. Ông Zelensky cho biết sẽ tham vấn các đảng phái và giới quân sự trước khi bổ nhiệm nhân sự thay thế.
Trong tin nhắn gửi New York Post sau khi rời ghế, Yermak nói ông sẽ ra chiến tuyến: “Tôi sẽ ra mặt trận. Tôi là người trung thực và tử tế”.
