Hơn 50% diện tích nằm dưới mực nước biển, nhưng cánh đồng hoa hướng dương vẫn nở rực, du khách vẫn vui chơi, từ thành phố đến nông thôn tại Hà Lan vẫn luôn bình yên.
Cách đây khoảng 2.000 năm, phần lớn lãnh thổ Hà Lan từng chìm trong những vùng đầm lầy than bùn mênh mông. Các dải cồn cát tự nhiên ven biển khi ấy đóng vai trò như những bờ kè, giúp ngăn không cho đầm lầy bị cuốn trôi ra biển.
Nhưng ở thời điểm hiện tại, một số quốc gia Đông Nam Á đang phải tìm đến Hà Lan để tìm giải pháp ứng phó với tình trạng thủy triều dâng cao và lũ lụt do biến đổi khí hậu.
Hà Lan nhìn từ trên cao. (Ảnh: NYT)
Quốc gia thấp hơn mực nước biển
Hà Lan là một quốc gia nổi tiếng với địa hình thấp, nơi một phần lớn lãnh thổ nằm dưới mực nước biển, khiến nước luôn là yếu tố then chốt trong lịch sử và phát triển của quốc gia này.
Theo NYT, khoảng 26% diện tích Hà Lan nằm dưới mực nước biển, trong khi thêm 29% khu vực khác dễ bị ngập lụt do sông ngòi và thủy triều, ảnh hưởng đến hơn 60% dân số và phần lớn GDP của nước này. Điều này đã buộc người Hà Lan phải xây dựng hệ thống đê điều và kiểm soát nước tiên tiến nhất thế giới, nhưng lịch sử của họ cũng đầy những thảm họa lũ lụt lớn, đặc biệt từ biển Bắc (North Sea).
Các chuyên gia Hà Lan thường nhấn mạnh nếu không có hệ thống đê chắn, phần lớn quốc gia này sẽ bị nhấn chìm, vì 60% lãnh thổ nằm dưới hoặc sát mực nước biển. Điều này không chỉ là vấn đề địa lý mà còn là bản sắc quốc gia, với lịch sử khai hoang đất từ đầm lầy bằng cách bơm nước ra từ thế kỷ XIV.
Trong quá khứ, Hà Lan từng trải qua nhiều trận lũ lịch sử thảm khốc, chủ yếu do bão từ biển Bắc và sông Rhine, Meuse. Một trong những sự kiện nổi bật nhất là trận lũ North Sea năm 1953, khi một cơn bão mạnh phá vỡ đê chắn, gây ngập lụt nghiêm trọng ở miền nam Hà Lan, giết chết gần 1.835 người chỉ trong một đêm, phá hủy hàng nghìn ngôi nhà và ảnh hưởng đến hơn 160.000 hecta đất nông nghiệp.
Cú sốc này khiến cả đất nước Hà Lan choáng váng. Ngay trong năm sau, Hà Lan đưa ra kế hoạch Delta Works đầy tham vọng về dự án ngăn lũ lớn nhất thế giới bằng hàng loạt hàng rào chắn sóng và đê điều bằng bê tông. Công trình chống lũ này được hoàn thành vào giữa những năm 1980.
Nhưng 70 năm sau, nhiệt độ và mực nước biển toàn cầu dâng cao một lần nữa làm sống lại nỗi ám ảnh về trận đại hồng thủy khiến biến đổi khí hậu trở thành chủ đề thảo luận trung tâm của lễ kỷ niệm "trận đại hồng thuỷ" vào năm 1953.
Đê biển Houtribdijk hoàn thành vào năm 1975 của Hà Lan.
Viện Khí tượng Hoàng gia Hà Lan (KNMI) cho hay mực nước biển dâng cao ở Hà Lan là một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của hiện tượng ấm lên toàn cầu.
Theo KNMI, mực nước biển tăng tới 25 cm ngoài khơi bờ biển Hà Lan từ năm 1900 tới năm 2020 và tới năm 2100, mực nước dự kiến tăng thêm từ 34 cm tới 1,25 m, tùy vào nỗ lực cắt giảm khí thải của nhân loại.
Bài học từ thành trì lũ lụt giữa lòng châu Âu
Dù mực nước biển dâng cao khiến nhiều nước phát triển ở châu Âu cũng oằn mình với lũ lụt, gần nhất là trận "đại hồng thủy" đầu tháng 6/2024 tại miền Nam nước Đức. Tuy nhiên, Hà Lan lại không hề bị ảnh hưởng gì nặng nề. Các cánh đồng hoa hướng dương xứ cối xay gió vẫn nở rực, du khách vẫn vui chơi, từ thành phố đến nông thôn Hà Lan vẫn bình yên.
Hà Lan có lịch sử lâu đời về quản lý nước và thành công của họ khi đối mặt với thảm họa lũ lụt có thể cung cấp cho thế giới bài học chi tiết về cách xử lý lũ lụt, đặc biệt khi biến đổi khí hậu khiến các hiện tượng mưa cực đoan phổ biến hơn.
Trong số những sáng kiến được sử dụng ở Hà Lan là rào chắn bão Maeslant nằm gần cảng Rotterdam, nơi đã bảo vệ bờ biển phía Nam trong hơn 25 năm. Rào chắn hoàn toàn tự động này sẽ tự động đóng lại khi mực nước biển dâng cao trên 1,5m, bảo vệ đất nước có 40% diện tích nằm dưới mực nước biển.
Hệ thống đê chắn sóng của Hà Lan. (Ảnh: Netherlands Insiders)
Rào chắn này là một phần trong hệ thống phòng chống lũ lụt khổng lồ của Hà Lan nhằm bảo vệ vùng đồng bằng trũng thấp, nơi tập trung hầu hết dân số và hoạt động kinh tế của Hà Lan. Rào chắn bão tương tự duy nhất khác trên thế giới nằm ở thành phố Saint Petersburg của Nga.
Cơ sở hạ tầng quản lý nguồn nước của Hà Lan cũng thuộc diện tốt nhất thế giới, với những bức tường chắn sóng, cồn cát ven biển được gia cố khoảng 12 triệu m³ cát mỗi năm và những cách đơn giản như đắp đê hay tăng diện tích lòng sông bằng cách nạo vét đáy, mở rộng bờ sông.
Thành công của Hà Lan phần lớn nhờ cách thức tổ chức. Cơ sở hạ tầng của đất nước được quản lý bởi một cơ quan chuyên trách của chính phủ có tên Tổng cục Công trình công cộng và Quản lý nguồn nước, nơi giám sát khoảng 1.500 km hệ thống phòng thủ lũ lụt nhân tạo.
Thay vì xây đê cao hơn, Hà Lan áp dụng chiến lược "cho sông không gian" qua chương trình Room for the River, bao gồm hơn 40 dự án dọc 4 con sông chính. Các biện pháp bao gồm hạ thấp đồng bằng ngập lũ, mở rộng sông và kênh phụ để nước có chỗ thoát trong mùa lũ, đồng thời di dời cư dân từ khu vực dễ bị ảnh hưởng.
Hà Lan còn tích hợp chống lũ vào thiết kế đô thị, như nhà nổi (amphibious housing) ở Amsterdam và Maastricht, có thể nổi lên theo mực nước mà không cần bảo trì thêm, cho phép phát triển ở khu vực cấm xây dựng.
Tại Rotterdam, các không gian đa năng như công viên Dakpark trên đê (kết hợp mua sắm và cây xanh), gara ngầm làm hồ chứa khẩn cấp hoặc quảng trường nước (water plazas) vừa là sân chơi vừa lưu trữ nước mưa. Các khu công nghiệp ven sông được biến thành "vườn ươm" với trang trại nổi và nhà ở, giảm khí thải và tăng khả năng phục hồi.
Đặc biệt, trong việc chống ngập lụt hiệu quả ở Hà Lan còn phải kể đến sự đồng lòng và ý thức rất cao của người dân. Trên các sông, hồ nước này, mọi người không bao giờ thấy một thứ gì nhân tạo do con người bỏ xuống để cản trở dòng chảy và bồi lắng như nạn xả rác thẳng xuống sông ở nhiều nước khác.
https://vtcnews.vn/quoc-gia-duoi-muc-nuoc-bien-ha-lan-chong-ngap-lut-the-nao-ar970001.html
