Anh hoang mang về khoảng trống quyền lực giữa Covid-19

Ngoại trưởng Dominic Raab được chỉ định làm lãnh đạo thay thế trong trường hợp Thủ tướng Anh Boris Johnson không thể điều hành đất nước và đã chủ trì các cuộc họp hàng ngày về Covid-19. 24 thành viên còn lại của nội các cũng được giao đoàn kết quanh lãnh đạo thay thế 46 tuổi này.

Ông Raab tuyên bố chính phủ sẽ tiếp tục hướng đi của Johnson để đối phó với dịch bệnh ngày càng phức tạp, nhưng từ chối bình luận về quyết định nới lỏng các biện pháp phong tỏa vào tuần sau theo thời gian biểu do Thủ tướng Johnson đã đặt ra, cho rằng "chưa đến lúc".

Ngoại trưởng Raab phát biểu tại số 10 phố Downing hôm 7/4. Ảnh: AFP.

Ngoại trưởng Raab liên tục được hỏi liệu ông có quyền ra những quyết định quan trọng khi Thủ tướng Johnson vắng mặt hay không, trong bối cảnh nước Anh ngày càng hoang mang về vai trò lãnh đạo. Raab chỉ khẳng định đã nhận các chỉ thị rõ ràng từ Johnson và nội các luôn nắm rõ kết hoạch đối phó Covid-19.

Tuy nhiên, ông chưa từng trao đổi trực tiếp với Johnson kể từ hôm 4/4 và dường như chính phủ Anh cũng chưa có chiến lược nhất quán về biện pháp phong tỏa đất nước, khi các bộ trưởng có những quan điểm khác nhau về vấn đề này.

Nguồn tin giấu tên trong nội các Anh cho biết Thủ tướng Johnson vẫn sẽ là người thông qua những quyết định quan trọng chừng nào ông còn đủ sức thể hiện suy nghĩ của mình. "Đây là tình huống chưa từng có tiền lệ. Trong quá khứ, thủ tướng thường từ chức khi gặp vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hoặc tình trạng được giấu kín trước công chúng", nguồn tin nói thêm.

Văn phòng Thủ tướng Anh đang tìm cách làm rõ vai trò của Ngoại trưởng Raab, cho biết ông có thể quyết định các vấn đề an ninh, bao gồm điều hành những cuộc họp của Hội đồng An ninh Quốc gia. Tuy nhiên, ông không được phép bổ nhiệm hoặc cách chức các bộ trưởng, cũng như không được thay Thủ tướng Johnson trong buổi báo cáo hàng tuần với Nữ hoàng Anh. Các quan chức cấp cao ở Downing Street sẽ là những người báo cáo Nữ hoàng.

Chính phủ Anh có tài liệu hướng dẫn về phương án bổ nhiệm lãnh đạo khi Thủ tướng mất khả năng điều hành, nhưng nó được xếp vào dạng "tuyệt mật". Các điều luật bất thành văn trong nội các Anh hiện nay không chỉ định vai trò Phó thủ tướng để thay thế khi Thủ tướng không thể làm việc.

Chuỗi lãnh đạo thay thế của Anh trái ngược với Mỹ, nơi mà điều này được quy định trong hiến pháp. Quyền hạn và trách nhiệm của phó tổng thống Mỹ cũng được xác định rõ ràng, trong khi tại Anh, văn phòng phó thủ tướng không được sử dụng kể từ khi Nick Clegg gia nhập liên minh với cựu thủ tướng David Cameron năm 2010.

Thậm chí trước khi Thủ tướng Johnson nhập viện, sự mơ hồ này đã làm dấy lên thông tin về cuộc đấu đá nội bộ giữa các bộ trưởng, trong đó các đồng minh của Bộ trưởng Văn phòng Nội các Michael Gove, người đang tự cách ly vì người nhà có biểu hiện nhiễm nCoV, cho rằng ông mới là người thay thế Johnson.

Ngoại trưởng Raab sẽ trở thành thủ tướng lâm thời nếu Johnson qua đời, nhưng không có gì bảo đảm ông sẽ nhận được sự ủng hộ của 24 thành viên còn lại trong nội các. Nếu Raab cũng ngã bệnh, Bộ trưởng Tài chính Rishi Sunak sẽ là người lên nắm quyền.

Nhiều khả năng sẽ diễn ra một cuộc chạy đua giành chức lãnh đạo đảng Bảo thủ cầm quyền nếu Johnson phải rời chức Thủ tướng. Lãnh đạo mới sẽ trở thành Thủ tướng tiếp theo của Anh. Hai ứng viên hàng đầu hiện nay là Bộ trưởng Tài chính Sunak, 39 tuổi, ngôi sao đang lên của đảng Bảo thủ và Bộ trưởng Y tế Matt Hancock, cựu ứng viên từng tranh cử chức lãnh đạo đảng.

Bộ trưởng Tài chính Sunak ở phố Downing hôm 6/4. Ảnh: AFP.

Michael Heseltine, cựu phó thủ tướng Anh giai đoạn 1995-1997, kêu gọi làm rõ hơn vai trò và quyền lực của Ngoại trưởng Raab. "Sẽ đến lúc phó tướng có vai trò như thủ tướng. Tôi không nghĩ chúng ta đã đến thời điểm đó, nhưng tình huống khẩn cấp và những biện pháp cần thực thi nhanh chóng sẽ đòi hỏi Dominic Raab tự quyết định và biết khi nào phải hành động", ông cho hay.

Heseltine cho rằng đây là điều rất khó vì xung quanh Raab là những người hiểu rõ Johnson và cho rằng Thủ tướng Anh sẽ sớm bình phục. "Họ cũng có những mục tiêu cá nhân và Raab sẽ bị thử thách bởi sự cô độc khi làm việc", ông nói thêm.

Điều này ngày càng gấp rút khi quyết định kéo dài phong tỏa hay không cần được đưa ra trong vài ngày tới. Thủ tướng Johnson công bố lệnh phong tỏa ngày 23/3 và cho biết nó sẽ được xem xét sau 3 tuần. Các chuyên gia y tế và khoa học tin rằng chính phủ Anh cần duy trì biện pháp này thêm nhiều tháng, trong khi giới kinh tế cảnh báo nó sẽ gây ra nhiều thiệt hại nếu được kéo dài.

Quan chức cấp cao trong chính phủ Anh cho biết Ngoại trưởng Raab có thể được cấp quyền bổ nhiệm bộ trưởng tạm quyền nếu Thủ tướng Johnson nghỉ dài hạn và nhiều thành viên nội các đổ bệnh.

Nhiều nghị sĩ Anh cũng kêu gọi xây dựng quy trình chuyển tiếp quyền lực để tránh gây hoang mang về người lãnh đạo khi các thành viên nội các không thể làm việc.

"Chúng ta chưa bao giờ nghĩ đến việc Thủ tướng không thể làm việc vì mắc bệnh như thế này, cũng như ai sẽ là người lên nắm quyền và chuyển giao quyền lực. Văn phòng Nội các có kế hoạch bí mật đề phòng trường hợp chính quyền bị xóa sổ bởi đòn tấn công hạt nhân hay khủng bố, vấn đề là chúng ta chưa từng chuẩn bị kịch bản Thủ tướng và lần lượt từng bộ trưởng mất khả năng điều hành", một nghị sĩ giấu tên cho biết.

Covid-19 đã xuất hiện tại hơn 200 quốc gia, vùng lãnh thổ, khiến hơn 1,4 triệu người nhiễm và hơn 82.000 người chết. Anh hiện ghi nhận hơn 55.000 ca nhiễm, trong đó hơn 6.100 người đã tử vong.

Viện Đo lường và Đánh giá Sức khỏe (IHME) tại Seattle, Mỹ, vừa công bố nghiên cứu dự đoán Anh sẽ ghi nhận khoảng 66.000 ca tử vong do nCoV vào tháng 8, trở thành quốc gia hứng chịu hậu quả nghiêm trọng nhất vì Covid-19 tại châu Âu, chiếm hơn 40% ca tử vong ở châu lục.

Vũ Anh (Theo Telegraph/WSJ)

Hành trình chống chọi Covid-19 "kỳ lạ" của Thủ tướng Anh Boris Johnson

Tổng thống Mỹ và giới chuyên gia lo ngại cho tình hình của Thủ tướng Anh

Lãnh đạo thế giới cầu chúc cho Thủ tướng Anh