Những lời hứa trễ tràng của Trung Quốc ở Philippines

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte (áo trắng) đón Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) đến thăm Manila hôm 20/11. Ảnh: AP.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã được Tổng thống Rodrigo Duterte đón tiếp bằng những nghi thức trọng thể nhất trong chuyến thăm Philippines kéo dài hai ngày hồi đầu tuần. Hai lãnh đạo hết lời ca ngợi "cột mốc mới" trong quan hệ hai nước, nhất trí nâng cấp quan hệ song phương lên đối tác chiến lược toàn diện và ký tổng cộng 29 thỏa thuận hợp tác, theo Reuters.

Theo chuyên gia phân tích chính trị Richard Heydarian thuộc Đại học De La Salle của Philippines, mục đích lớn nhất của ông Tập trong chuyến thăm Manila lần này là "tước Philippines khỏi tầm ảnh hưởng của Mỹ", trong khi Tổng thống Duterte lại mong muốn nhận được sự hỗ trợ đáng kể từ Bắc Kinh cho kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng đầy tham vọng của mình.

Đại kế hoạch với hàng chục dự án xây dựng đường cao tốc, cầu cống, đập thủy điện này được Duterte vạch ra cách đây hai năm, sau khi Trung Quốc hứa hẹn sẽ cung cấp khoản tài chính hỗ trợ phát triển tới 9 tỷ USD cho Philippines. Tuy nhiên, những gì diễn ra ở Manila trong hai ngày qua cho thấy từ lời hứa đến hành động của Bắc Kinh vẫn còn một khoảng cách rất lớn.

Tổng thống Philippines có được lời hứa này từ Trung Quốc khi tới thăm Bắc Kinh vào năm 2016, chuyến đi được cho là nhằm minh chứng cho quyết tâm xa rời đồng minh truyền thống Mỹ của Philippines. Đến tháng 4 năm ngoái, Duterte tuyên bố "Tôi mến Tập Cận Bình. Ông ấy thấu hiểu các vấn đề của tôi và sẵn lòng giúp đỡ".

Tuy nhiên, bình luận viên Julie McCarthy của NPR cho rằng những gì mà Duterte thu được từ chiến dịch "tấn công quyến rũ" của ông Tập trong tuần này là chưa rõ ràng và có thể khiến lãnh đạo Philippines cảm thấy thất vọng cho thành quả của chiến lược "xoay trục sang Trung Quốc" của mình.

Tổng giá trị của 29 thỏa thuận mà hai nước ký kết dịp này thấp hơn rất nhiều so với cam kết hỗ trợ 9 tỷ USD của Trung Quốc. Phần lớn các văn bản được ký đều là bản ghi nhớ hoặc thỏa thuận sơ bộ, chỉ có một thỏa thuận cho vay 224 triệu USD để xây dựng một con đập và 280.000 USD để thực hiện hợp đồng tư vấn cho một dự án đường sắt.

Số liệu từ Cơ quan Phát triển Kinh tế Quốc gia Philippines (NEDA) cho thấy có sự khác biệt rất lớn giữa số tiền Trung Quốc cam kết đầu tư cho các dự án xây đường, cầu, đường sắt cho nước này và số tiền đã giải ngân thực tế. Đến nay mới chỉ có ba dự án lớn được động thổ gồm hai cây cầu ở Manila và một hệ thống tưới tiêu với tổng giá trị 124 triệu USD. Ít nhất 17 dự án khác đang ở giai đoạn quy hoạch và chờ Bắc Kinh phê duyệt rót vốn hoặc đề cử nhà thầu Trung Quốc.

Ernesto Pernia, tổng giám đốc NEDA, nói với Bloomberg rằng tiến độ nhận vốn vay từ Trung Quốc chậm chạp hơn nhiều so với việc tiếp nhận hỗ trợ từ các nước khác như Nhật Bản, quốc gia đến nay là nguồn cung cấp vốn hỗ trợ phát triển chính thức lớn nhất cho Philippines.

Các quan chức Philippines cho biết một số dự án trong sáng kiến "Xây, Xây, Xây" của Tổng thống Duterte là rất phức tạp và bị kéo dài do nạn quan liêu. Bộ trưởng Quản lý và Ngân sách Philippines Benjamin Diokno đã bày tỏ hy vọng rằng ông Tập sẽ gây sức ép đối với hệ thống quan liêu Trung Quốc đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án do họ rót vốn tại Philippines.

Công nhân thi công một dự án đường sắt trên cao do Trung Quốc đầu tư ở thủ đô Manila của Philippines. Ảnh: PhilStar.

Nhưng chuyên gia Heydarian tin rằng sự chậm trễ này không chỉ do nạn quan liêu, tiến độ rót vốn nhỏ giọt cho thấy các lãnh đạo Bắc Kinh tin rằng họ không có gì phải vội vàng ở Philippines. "Đây là điều đáng hổ thẹn với Duterte và có thể khiến ông phải trả giá về chính trị trong cuộc bầu cử giữa kỳ tới đây, khi phe đối lập và các ứng viên độc lập cho rằng ông quá ngây thơ về chính trị hoặc là một chư hầu của Trung Quốc", Heydarian nói.

Chuyên gia này cho rằng có nhiều người Philippines tỏ ra nghi ngờ về việc Trung Quốc sẽ thực hiện những lời hứa của mình, cho rằng Bắc Kinh chỉ đang "treo lơ lửng món mồi để dụ Manila có những nhượng bộ địa chính trị trước Bắc Kinh".

Nhượng bộ lớn nhất của Philippines đến nay là thái độ im lặng trước các hành động ngang ngược của Trung Quốc trên Biển Đông. Người tiền nhiệm của Duterte đã kiện "đường 9 đoạn" Trung Quốc đơn phương vẽ ra trên Biển Đông lên Tòa Trọng tài Thường trực, giúp Manila có được phán quyết có lợi cho mình khi yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh bị tòa quốc tế bác bỏ.

Thế nhưng chính quyền Duterte sau đó đã hoàn toàn phớt lờ phán quyết này, sau khi Bắc Kinh tuyên bố bác bỏ nó và tiếp tục các hoạt động bồi đắp, xây dựng đảo nhân tạo, quân sự hóa trái phép các thực thể ở Biển Đông bất chấp phản ứng từ cộng đồng quốc tế. Người phát ngôn của chính phủ Philippines mới đây còn tuyên bố rằng phán quyết này "vô dụng" cho tới nay.

Antonio Carpio, quyền chánh án Tòa án Tối cao Philippines, phản đối cách tiếp cận này của chính quyền Duterte và nói rằng "nếu Trung Quốc có thể tuyên bố chủ quyền với toàn bộ Biển Đông, Nga cũng có thể làm vậy với Bắc Cực hay Ấn Độ với Ấn Độ Dương và sẽ không còn ai thượng tôn pháp luật nữa".

Bên lề hội nghị Cấp cao Đông Á diễn ra tuần trước ở Philippines, Duterte lại đổ lỗi cho các cường quốc phương Tây, trong đó có Mỹ và Australia, vì đã điều tàu chiến đến Biển Đông và làm gia tăng căng thẳng. "Trung Quốc đang ở đó. Đó là thực tế và Mỹ cũng như bất cứ ai khác nên nhận ra sự hiện diện của họ", Tổng thống Philippines nói.

Bình luận viên McCarthy cho rằng thái độ của chính quyền Duterte đối với vấn đề Biển Đông được thể hiện rõ ràng hơn bao giờ hết khi lãnh đạo này ký với ông Tập bản ghi nhớ về hợp tác phát triển dầu khí trên Biển Đông cũng như cam kết thu xếp bất đồng ở khu vực này.

Chi tiết về thỏa thuận dầu khí này vẫn chưa được công bố và sự mập mờ của nó khiến các thượng nghị sĩ Philippines bất bình, đòi chính phủ phải công khai toàn bộ văn kiện. Thẩm phán Carpio thì cho rằng thỏa thuận đó có thể đi ngược lại hiến pháp, vốn khẳng định các nguồn tài nguyên của Philippines chỉ được dùng cho công dân nước này.

"Đây là một thắng lợi lớn với Bắc Kinh", Heydarian nói, tuy nhiên ông bày tỏ sự nghi ngờ về tính bền vững của "mối tình nồng Trung Quốc – Philippines" này. Các chuyên gia phân tích quân sự cho rằng giới quân đội Philippines không ưa gì Trung Quốc và vẫn duy trì mối quan hệ lịch sử với quân đội Mỹ, đồng thời thúc đẩy các cuộc tập trận chung với Washington.

Quân đội có vai trò và ảnh hưởng lớn trong nền chính trị Philippines nên Duterte sẽ khó có thể phớt lờ nỗi bất bình của họ. Ngoài ra, một cuộc thăm dò dư luận được tiến hành trước thềm chuyến thăm của ông Tập cho thấy gần 90% người dân Philippines cho rằng nước này cần phải chống lại những hành động phi pháp của Trung Quốc trên Biển Đông và thực thi phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực.

Philippines ký thỏa thuận thăm dò dầu khí với Trung Quốc Trung Quốc và Philippines đã thống nhất một thỏa thuận thăm dò dầu khí chung và đây là một trong 29 thỏa thuận được ký ...

Trung Quốc và Philippines nâng cấp quan hệ, cam kết hợp tác ở Biển Đông Tập Cận Bình và Duterte thống nhất đưa quan hệ hai nước lên tầm đối tác chiến lược toàn diện và thúc đẩy quá trình ...