Những người biểu tình thuộc thế hệ Gen Z, lực lượng chính dẫn dắt làn sóng biểu tình ở Nepal, có những lựa chọn khác nhau về ứng cử viên thủ tướng tiếp theo.
Những người biểu tình thuộc thế hệ Gen Z, vốn là lực lượng chính dẫn dắt làn sóng biểu tình, sau đó bùng phát thành bạo lực ở Nepal - khiến ít nhất 31 người thiệt mạng trong các vụ đụng độ với cảnh sát và quân đội. Các diễn biến đồng thời buộc Thủ tướng KP Sharma Oli phải từ chức. Hiện người biểu tình đang đứng trước một quyết định lớn về việc ai sẽ là người lãnh đạo chính phủ lâm thời.
Nữ chánh án
Theo các bản tin từ Kathmandu hôm 10/9, một số người biểu tình chọn bà Sushila Karki, cựu Chánh án Tòa án Tối cao và là một nhà hoạt động chống tham nhũng, để dẫn dắt quá trình chuyển tiếp. Các nguồn tin cho biết bà Karki đã bắt đầu đối thoại với quân đội, lực lượng hiện đang tạm thời kiểm soát đất nước này.
Bà Sushila Karki.
Việc đề cử bà nhận được sự ủng hộ nồng nhiệt. Một người biểu tình, Sujit Kumar Jha, nói với Reuters: “Chúng tôi nhìn thấy ở Sushila Karki sự trung thực, dũng cảm và kiên định. Bà ấy là lựa chọn đúng đắn. Khi sự thật cất tiếng, nó vang lên như Karki vậy".
Một người khác, Junal Gadal, phát biểu với truyền thông Nepal: “Chúng ta nên chọn Sushila Karki như lựa chọn tốt nhất, người bảo hộ cho đất nước".
Một người thứ ba, Ojaswi, nói với ANI: “Việc đất nước có nữ thủ tướng đầu tiên, dù chỉ tạm thời, cũng là điều tuyệt vời. Chúng tôi muốn chọn bà ấy vì bà có thể giúp chúng ta xây dựng quốc gia này…”
Bà Karki được cho là đã tỏ ý sẵn sàng đảm nhận vai trò quản trị lâm thời. Bà nói với NDTV: “Chính phủ này nên từ chức… họ đã lỗi thời".
Kỹ sư điện
Tuy nhiên, chỉ 24 giờ sau, một phe khác của nhóm biểu tình Gen Z đưa ra tuyên bố ủng hộ ông Kulman Ghising - kỹ sư điện, cựu lãnh đạo cơ quan điện lực Nepal, người được ghi nhận đã giải quyết cuộc khủng hoảng năng lượng ở Nepal - làm thủ tướng lâm thời. Ông Ghising, được những người biểu tình mô tả là “một người yêu nước và được mọi người yêu mến”, bất ngờ trở thành sự lựa chọn được nhiều người đồng tình.
Ông Ghising được biết đến rộng rãi nhờ công lao chấm dứt nhiều năm cắt điện luân phiên ở Nepal. Ông tốt nghiệp cử nhân kỹ thuật điện tại Viện Công nghệ Khu vực Jamshedpur (Ấn Độ), sau đó lấy bằng thạc sĩ ngành kỹ thuật hệ thống điện tại Viện Kỹ thuật Pulchowk thuộc Đại học Tribhuvan, Nepal.
Ông Kulman Ghising
Ông gia nhập cơ quan Điện lực Nepal (NEA) từ năm 1994, từng bước thăng tiến và đến năm 2016, ông được bổ nhiệm làm Giám đốc điều hành NEA.
Sau bốn năm tại vị, ông bị thay thế vào năm 2020, nhưng đến năm 2021 đã quay trở lại vị trí này. Đến tháng 3/2025, chính phủ của Thủ tướng KP Sharma Oli bất ngờ cách chức ông Ghising khỏi vị trí Giám đốc điều hành NEA, chỉ bốn tháng trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc vào tháng 8.
Việc ông bị sa thải đã vấp phải làn sóng chỉ trích mạnh mẽ từ các đảng đối lập và xã hội dân sự, những người cho rằng ông là người đã chấm dứt tình trạng mất điện tê liệt đất nước.
Nhiều ý kiến cho rằng việc ông bị loại bỏ xuất phát từ toan tính chính trị hơn là vấn đề năng lực.
Rào cản hiến pháp
Một số người biểu tình lập luận rằng hiến pháp Nepal cấm các thẩm phán nghỉ hưu giữ chức vụ ngoài ngành tư pháp, và cho rằng bà Karki “quá lớn tuổi” (73 tuổi) để đại diện cho Gen Z. Trong khi đó, ông Ghising được ca ngợi là “người yêu nước” và “người được mọi người yêu mến” để làm việc cùng quân đội.
Sự bất đồng này thậm chí đã dẫn đến đụng độ nội bộ giữa các phe biểu tình ở Kathmandu.
Hiến pháp Nepal (ban hành năm 2015, sau khi chế độ quân chủ kéo dài 239 năm bị bãi bỏ) không có điều khoản nào về thủ tướng lâm thời. Điều này là một trở ngại lớn cho cả bà Karki lẫn ông Ghising.
Tổng thống Ram Chandra Paudel trong khi đó phát đi thông điệp trấn an: “Tôi đang nỗ lực tìm giải pháp cho tình hình khó khăn hiện tại trong khuôn khổ hiến pháp”. Ông kêu gọi các phe “hãy kiên nhẫn, một giải pháp đang được tìm kiếm để đáp ứng yêu cầu của người dân”, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết duy trì hòa bình, trật tự.
Dù vậy, phần đông người biểu tình vẫn nghiêng về bà Karki. Trong phát biểu đầu tiên kể từ khi được đề cử, bà nói: “Chưa có gì được quyết định… mọi thứ có thể thay đổi ngày mai. Không thể khẳng định chắc chắn sẽ là tôi. Quyết định phải sau thảo luận…” Bà cũng chia sẻ rằng bà có “ấn tượng tốt” về Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi.
Cựu rapper - ứng viên của sự đồng thuận?
Một số người kỳ vọng thị trưởng Kathmandu, ông Balendra “Balen” Shah, 35 tuổi, kỹ sư kiêm cựu rapper, sẽ là ứng viên giành được sự đồng thuận của tất cả các nhóm vì ông được Gen Z ưa chuộng. Nhưng ông Shah tỏ ra lưỡng lự. Tính đến sáng 11/9, ông còn công khai ủng hộ bà Karki: “Xin đừng hoảng loạn, hãy kiên nhẫn. Đất nước sắp có chính phủ lâm thời, nhiệm vụ của họ là tổ chức bầu cử để có ủy thác mới".
Ông Balendra “Balen” Shah.
Vị thị trưởng 35 tuổi có hơn 800.000 người theo dõi trên instagram. Mặc dù không tham gia biểu tình, nói rằng các cuộc biểu tình chủ yếu dành cho những người dưới 26 tuổi, ông vẫn nói với những người biểu tình: "Giờ đây, thế hệ của các bạn sẽ phải lãnh đạo đất nước! Hãy chuẩn bị!"
Các nhà phân tích cho rằng nhiệm kỳ thị trưởng của ông được ghi nhận nhờ các nỗ lực chống tham nhũng, cải cách giáo dục và quy hoạch đô thị mạnh mẽ hơn. "Giới trẻ muốn ông bước lên làm người phát ngôn tạm thời trong giai đoạn chuyển giao này", người dùng Pramod Kandel thúc giục trên X.
Một phe nhỏ khác ủng hộ Harka Sampang, nhà hoạt động xã hội, từng hai lần đắc cử thị trưởng Dharan. Nhưng đề cử này nhanh chóng bị bác bỏ khi Harka Sampang bị đánh giá là “không đủ năng lực”.
Khủng hoảng lãnh đạo lâm thời
Hiến pháp Nepal quy định thủ tướng mới phải đến từ đảng hoặc liên minh có đa số trong quốc hội. Nếu không có, Tổng thống có quyền chỉ định một nghị sĩ bất kỳ để bỏ phiếu tín nhiệm; nếu thất bại, quốc hội có thể bị giải tán và bầu cử được tổ chức.
Tình thế thêm phức tạp khi nhiều lãnh đạo chính trị kỳ cựu biến mất. Ông Oli, cựu thủ tướng bốn nhiệm kỳ, và ông Sher Bahadur Deuba, cựu thủ tướng năm nhiệm kỳ, đều “mất tích” kể từ khi biểu tình nổ ra.
Người biểu tình khẳng định không muốn bất kỳ chính phủ mới nào - dù lâm thời hay lâu dài - bị giới chính trị gia cũ thống trị, những người bị coi là nguyên nhân của tình trạng hiện nay.
Dù còn bất đồng về ai sẽ là thủ tướng lâm thời, điểm chung của phong trào Gen Z là mong muốn thay đổi toàn diện.
Trong khi đó, binh lính vẫn tuần tra trên các đường phố Kathmandu để giữ gìn trật tự mong manh. Ít nhất 31 người đã thiệt mạng, gần 1.400 người bị thương kể từ khi biểu tình nổ ra.
https://vtcnews.vn/nguoi-bieu-tinh-gen-z-nepal-muon-ai-lam-thu-tuong-ar965002.html
