Trong bối cảnh lạm phát, chi phí năng lượng tăng phi mã, cùng với nhiều tác động khác khiến nền kinh tế châu Âu phải vật lộn, và người tiêu dùng phải cắt giảm chi tiêu. Với tình trạng này, ngành xuất khẩu của khu vực Đông Nam Á bắt đầu phải đối mặt với những thách thức kinh tế tương tự châu Âu, ảnh hưởng đến nỗ lực phục hồi kinh tế của các nước tại khu vực trong năm 2023.
Xuất khẩu giảm tốc
Hồi tháng 9.2022, Ngân hàng Thế giới (WB) cảnh báo rằng, thế giới có nguy cơ rơi vào suy thoái trong năm 2023. Điều này có thể dẫn đến một chuỗi khủng hoảng tài chính ở các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển. Fitch Solutions - công ty nghiên cứu tài chính cũng dự báo Mỹ sẽ trải qua một cuộc suy thoái vào cuối năm 2023. Trong khi đó, theo dự báo về triển vọng mới nhất của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Khu vực sử dụng đồng euro (Eurozone) sẽ đạt tăng trưởng 3,1% trong năm 2022 và chỉ 0,5% vào năm 2023. Theo đó, chuyên gia kinh tế Brian Lee Shun Rong của Maybank - tập đoàn dịch vụ tài chính lớn nhất Malaysia cho biết, với những tác động kinh tế đáng lo ngại như vậy, sụt giảm xuất khẩu từ Đông Nam Á sẽ còn tồi tệ hơn. Theo DW, tăng trưởng toàn cầu có thể sẽ tiếp tục hạ nhiệt và nguy cơ suy thoái đang gia tăng. Liên minh châu Âu (EU) có thể rơi vào suy thoái do tiếp tục đối mặt với những cú sốc về nguồn cung và chi phí sinh hoạt tăng cao do tác động từ cuộc xung đột Nga - Ukraine.
Tình hình lạm phát và chi phí năng lượng tăng vọt dự kiến sẽ làm giảm chi tiêu của châu Âu đối với hàng hóa bán lẻ, trong đó nhu cầu hàng hóa của các trung tâm sản xuất châu Á sẽ chịu ảnh hưởng lớn. Yếu tố này được dự báo sẽ tác động đáng kể đến các nhà xuất khẩu Đông Nam Á, đặc biệt là các nhà sản xuất dệt may. Đây là lĩnh vực xuất khẩu lớn nhất của một số nước trong khu vực. Các số liệu thương mại chính xác hơn của Đông Nam Á sẽ được công bố vào cuối năm nay, nhưng hiện ở toàn bộ khu vực này, các số liệu thống kê sơ bộ cho thấy kim ngạch xuất khẩu đã giảm kể từ tháng 7.2022.
Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan và Thuế vụ Campuchia, trong 6 tháng đầu năm 2022, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của Campuchia, chiếm hơn một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, đã tăng 37% so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng đã chậm lại còn 19,9% trong tháng 7 và chỉ còn 2,7% trong tháng 8.2022. Và đến tháng 9.2022, kim ngạch xuất khẩu của Campuchia đã giảm 7,5% so với cùng tháng năm ngoái. Tổng Thư ký Hiệp hội các nhà sản xuất hàng may mặc tại Campuchia Ken Loo cho biết, kim ngạch xuất khẩu của Campuchia sang các thị trường châu Âu dự báo sẽ tiếp tục giảm trong quý IV năm nay và đến năm 2023.
Theo thống kê khác, mặc dù tăng trưởng xuất khẩu của Malaysia dường như đã tăng mạnh mẽ trong năm 2022, ở mức 26%, nhưng dự báo sẽ giảm xuống 1,3% trong năm 2023. Các nhà xuất khẩu dệt may lớn khác như Thái Lan và Myanmar cũng cho thấy xuất khẩu sang các nước EU giảm. Theo DW, một số chuyên gia kinh tế nhận định rằng, lạm phát và suy thoái đã bao trùm ở châu Âu, và chắc chắn đã khiến kim ngạch xuất khẩu của khu vực Đông Nam Á chậm lại. Các nhà phân tích nói rằng, suy thoái ở EU sẽ không khiến các nền kinh tế Đông Nam Á gặp khó khăn, nhưng chắc chắn sẽ làm suy yếu các ngành công nghiệp chủ chốt, nhất là khi ASEAN đang tăng trưởng sau đại dịch. Tình hình sẽ tệ hơn nếu kinh tế Mỹ cũng suy thoái vào cuối năm nay và kinh tế Trung Quốc tiếp tục suy yếu, đặc biệt nếu chính sách "Zero-Covid" vẫn được áp dụng.
Một bức tranh khả quan hơn
EU là đối tác thương mại lớn thứ ba của Hiệp hội 10 quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), chiếm khoảng 1/10 kim ngạch thương mại hàng năm của khu vực nhưng lại chiếm tỷ trọng cao hơn nhiều trong tổng kim ngạch xuất khẩu của khối. Tổng Thư ký Hiệp hội các nhà sản xuất hàng may mặc tại Campuchia Ken Loo nhấn mạnh rằng, khách hàng ở châu Âu hiện đang trong tình trạng hàng tồn kho còn dư quá nhiều sau khi giao dịch tăng vọt trong những tháng đầu năm 2021 và tình trạng cung vượt quá cầu trong quá trình phục hồi sau đại dịch Covid-19. Song, một số chuyên gia khác lại đưa ra một viễn cảnh tươi sáng hơn cho triển vọng thương mại trong ngắn hạn giữa châu Âu và khu vực Đông Nam Á.
Theo đó, các doanh nghiệp châu Âu ở Đông Nam Á cho biết, đầu tư của châu Âu vào khu vực đã hồi phục mạnh mẽ khi đạt 25,5 tỷ USD trong năm 2021. Hơn nữa, thương mại song phương của châu Âu với 10 thành viên ASEAN đã gần như phục hồi trở lại mức trước đại dịch vào cuối năm 2021, khi đạt kim ngạch 270 tỷ USD. Theo Giám đốc điều hành của Hội đồng Kinh doanh EU - ASEAN Chris Humphrey, khi cả hai khu vực bắt đầu phục hồi sau đại dịch, thương mại giữa EU và ASEAN đã có sự phục hồi mạnh mẽ trong năm 2021 và tiếp tục kéo dài đến đầu năm 2022. Việc giao dịch giảm dần trong những tháng tới không phải là điều bất ngờ, nhưng ông vẫn tin vào quan hệ đầu tư và thương mại mạnh mẽ giữa EU và ASEAN trong tương lai.
Trong khi đó, một số chuyên gia kinh tế khác cho rằng, các doanh nghiệp nên dự báo về sự trì trệ chứ thay vì xuất khẩu giảm, không phải tất cả các thị trường Đông Nam Á đều chịu tác động theo cùng một cách, trong đó một số nền kinh tế định hướng xuất khẩu dự báo sẽ phải chịu nhiều tác động hơn trước những khó khăn kinh tế của các nước phương Tây vì họ có tỷ trọng xuất khẩu trên Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cao. Một vấn đề khác đối với các nền kinh tế trong khu vực là nhu cầu của Trung Quốc không có khả năng phục hồi đủ để bù vào mức sụt giảm, chưa kể thị trường châu Âu và châu Mỹ có thể cùng lúc trải qua những cuộc suy thoái nhẹ.
