Khói đen xả thẳng lên trời, ruộng đồng vẫn đỏ lửa giữa ngày ô nhiễm đỉnh điểm

Hà Nội liên tục xuất hiện trong nhóm những thành phố ô nhiễm nhất thế giới, với các chỉ số đo đạc ở nhiều thời điểm lên mức cao, khiến người dân cảm thấy “ngạt thở”.

Đỉnh điểm, trong đêm 12/12, chất lượng không khí tại Hà Nội ghi nhận mức ô nhiễm nghiêm trọng nhất kể từ đầu năm, khi nhiều trạm quan trắc cho thấy chỉ số chất lượng không khí (AQI) chạm ngưỡng nguy hại.

Lúc 22h, trạm quan trắc của Đại học Bách khoa Hà Nội (đường Giải Phóng) do Cục Môi trường vận hành hiển thị AQI ở mức 282 - mức cao nhất từ đầu mùa đông và tiệm cận ngưỡng nguy hại (trên 300). Tại đây, từ chiều 12/12, chỉ số AQI liên tục leo thang theo từng giờ cập nhật.

Trạm Giải Phóng cũng ghi nhận tình trạng rất kém kéo dài suốt 36 giờ liên tục (từ 7h ngày 11/12), đánh dấu đợt ô nhiễm không khí nặng nề nhất kể từ đầu mùa.

Đêm 12/12, Hà Nội chìm trong lớp sương mù dày đặc do bụi mịn và ô nhiễm không khí, ánh đèn phố trở nên mờ nhòe giữa bầu trời xám đặc.

Không chỉ là những con số khô khan trên bảng đo, ô nhiễm không khí đang tác động trực tiếp đến sức khỏe và sinh hoạt hằng ngày của người dân Hà Nội.

Chia sẻ với phóng viên, chị Phạm Thu Hà (34 tuổi, ở phường Từ Liêm) cho biết: "Một buổi sáng tôi ra đường đi làm, nhìn số liệu từ trạm quan trắc báo AQI trên 200, trong người thấy ngột ngạt, khó thở lắm. Dù thành phố đã bố trí xe phun nước, xe tạo sương để giảm thiểu ô nhiễm nhưng đó chỉ là giải pháp tạm thời, sau một khoảng thời gian rất ngắn thì không khí lại đặc quánh trở lại".

Theo các báo cáo và thống kê của cơ quan chức năng, ô nhiễm không khí tại Hà Nội hiện xuất phát từ nhiều nguồn, trong đó giao thông là nguyên nhân lớn nhất. Theo số liệu của Sở Xây dựng Hà Nội, thành phố đang có hơn 7,6 triệu xe máy và gần 1,2 triệu ô tô, tạo ra lượng bụi mịn PM2.5 và khí thải chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng phát thải đô thị. Kế đó là các khu công nghiệp, làng nghề tái chế đang “đóng góp đáng kể bụi và khí độc” vào nội đô.

Hoạt động đốt rơm rạ và đốt chất thải ở vùng ven cũng là nguồn gây ô nhiễm lớn, khi các thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy khói đốt phụ phẩm nông nghiệp nhiều lần làm tăng vọt PM2.5 ở Hà Nội vào mùa hanh khô.

Bên cạnh đó, hàng nghìn công trình xây dựng, đào đường mỗi năm tiếp tục phát tán bụi vô cơ, vật liệu rơi vãi và khí thải từ xe tải chở vật liệu không che chắn, khiến chất lượng không khí suy giảm nghiêm trọng.

Để giảm tình trạng ô nhiễm khói bụi, công ty môi trường đô thị Urenco 7 bố trí 3 xe ô tô phun nước, chạy quanh một số tuyến đường nội thành trong khoảng thời gian từ 8h30-15h mỗi ngày.

Ở một số xã ngoại thành Hà Nội, tình trạng đốt rơm rạ sau thu hoạch lại rộ lên suốt nhiều ngày qua, góp phần khiến nồng độ PM2.5 tăng vọt vào sáng sớm và chiều tối. Mặc dù thành phố liên tục tuyên truyền và đã có quy định cấm, nhưng việc đốt rơm rạ vẫn diễn ra công khai trên đồng ruộng, đường gom cao tốc và thậm chí sát khu dân cư. Từ trên cao, nhiều thời điểm có thể nhìn thấy hàng chục cột khói trắng cuộn lên cùng lúc, kéo dài hàng cây số.

“Biết là bị cấm nhưng ruộng rộng, rơm nhiều, mà không phải nhà nào cũng đủ tiền thuê máy hay có chỗ gom. Bà con quen đốt từ xưa nên giờ bỏ ngay rất khó”, bà Nguyễn Thị Lụa, nông dân ở xã Phúc Thọ, nói

Việc đốt rơm rạ đã trở thành thói quen cố hữu của nhiều nông dân.

Khi gặp thời tiết nghịch nhiệt, lớp khói này không thoát lên cao mà bị nén xuống, theo gió tạt thẳng vào trung tâm thành phố.

Theo các chuyên gia môi trường, đốt rơm rạ là một trong những nguồn phát thải bụi mịn và khí độc lớn nhất trong mùa thu hoạch ở vùng đồng bằng Bắc Bộ. Mỗi hecta rơm rạ bị đốt có thể thải ra hàng chục kg PM2.5 cùng loạt khí độc như CO, NOx và các hợp chất hữu cơ khó phân hủy. Điều đáng nói là hoạt động này diễn ra trùng thời điểm với không khí lạnh và độ ẩm cao, khiến khói không được khuếch tán, tạo nên những “ổ ô nhiễm” cục bộ rồi lan rộng vào nội đô.

Ngoài khói bụi từ đốt rơm rạ, công trình xây dựng, người dân còn phải đối mặt với tình trạng một số cơ sở sản xuất, nhà máy xả khí thải trực tiếp ra môi trường. Dọc tuyến đường gom Đại lộ Thăng Long, hay khu vực quanh các cụm công nghiệp nhỏ lẻ ở xã Hoài Đức, những ống khói hoạt động suốt ngày đêm liên tục phả ra luồng khí màu xám đục, có mùi khét khó chịu.

Một cơ sở sản xuất tại xã Hoài Đức xả khói đen ra môi trường, gây ảnh hưởng xấu tới đời sống sinh hoạt của người dân khu vực. (Ảnh: Người dân cung cấp)

Chị Lê Thị Nguyệt, người dân xã Hoài Đức, chia sẻ: “Có những hôm gió đổi hướng, cả thôn như chìm trong mùi khói công nghiệp. Trẻ con trong nhà ho suốt, người lớn thì đau đầu, cay mắt. Nhiều khi còn phải đeo khẩu trang trong nhà. Chúng tôi đã phản ánh nhiều lần nhưng tình trạng chỉ giảm được một thời gian rồi lại đâu vào đấy”.

Theo phản ánh từ người dân, nhiều cơ sở sản xuất quy mô nhỏ hoạt động xen kẽ trong khu dân cư, hệ thống xử lý khí thải không đảm bảo hoặc vận hành đối phó. Vào các buổi tối, đặc biệt từ 19h đến 23h, lượng khói được xả ra mạnh hơn, bởi đây là thời điểm lực lượng chức năng khó kiểm tra nhất. Điều này khiến chất lượng không khí tại khu vực liên tục giảm, tạo các “điểm nóng” ô nhiễm cục bộ mà dữ liệu quan trắc khó phản ánh đầy đủ.

Hoạt động giao thông là một trong 5 nguồn phát thải gây ô nhiễm không khí.

Ngày 10/12, Chủ tịch UBND TP Hà Nội ban hành Chỉ thị 19 yêu cầu toàn bộ sở, ngành và các địa phương triển khai các biện pháp cấp bách kiểm soát ô nhiễm không khí trong bối cảnh AQI nhiều ngày ở mức “xấu” và “rất xấu”. Thành phố yêu cầu siết chặt quản lý khí thải công nghiệp, kiểm tra toàn bộ các khu xử lý rác, xử lý nghiêm tình trạng đốt rác, đốt rơm rạ, tăng cường phun sương dập bụi và rửa đường.

100% công trình xây dựng phải có biện pháp che chắn, kiểm soát bụi, lắp hệ thống giám sát; các phương tiện chở vật liệu không che chắn sẽ bị xử lý nghiêm. Công an thành phố được giao mở đợt cao điểm kiểm tra vi phạm.

Ngành y tế và giáo dục phải khuyến cáo người dân, học sinh hạn chế hoạt động ngoài trời khi ô nhiễm tăng cao. Các cơ sở sản xuất có nguy cơ gây ô nhiễm buộc phải đảm bảo hệ thống xử lý khí thải vận hành hiệu quả, tuyệt đối không xả thải chưa xử lý. Thành phố cũng yêu cầu tăng tần suất quét, hút bụi, rửa đường và huy động cộng đồng giám sát các hành vi gây ô nhiễm trên địa bàn.