Nền kinh tế Trung Quốc và Mỹ phần lớn phụ thuộc vào hoạt động thương mại lẫn nhau, nhưng quan hệ giữa hai nước trong thời gian gần đây đang trở nên bấp bênh.
Thị trường tài chính toàn cầu mở cửa tuần mới bằng tâm thế phấn khởi, sau khi xuất hiện thông tin tích cực về tiến triển trong đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc.
Chỉ cách đây vài tuần, Tổng thống Donald Trump còn đe dọa áp mức thuế lên tới 100% đối với hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc, thậm chí tuyên bố có thể hủy cuộc gặp với Chủ tịch Tập Cận Bình. Giờ đây, cuộc gặp ấy dường như sắp trở thành hiện thực trong tuần này.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải). (Ảnh: Getty)
Sự kìm kẹp của đất hiếm
Căng thẳng mới nhất giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình xảy ra sau khi Bắc Kinh công bố kế hoạch hạn chế xuất khẩu đất hiếm - nhóm khoáng sản chiến lược đóng vai trò thiết yếu trong sản xuất hàng loạt thiết bị điện tử, từ điện thoại thông minh đến xe điện.
Tuy nhiên, động thái này không phải là điều gì quá mới mẻ. Trung Quốc, quốc gia nắm giữ phần lớn nguồn cung đất hiếm toàn cầu bắt đầu siết chặt việc tiếp cận nguồn tài nguyên này của nước ngoài từ hơn ba thập kỷ trước.
Khi nhu cầu trong nước tăng mạnh, Bắc Kinh ngày càng củng cố các biện pháp bảo vệ để ưu tiên nguồn cung cho chính mình.
Sau cuộc gặp với đoàn đàm phán thương mại Trung Quốc tại Malaysia vào cuối tuần qua, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết ông dự đoán cuộc gặp sắp tới giữa ông Trump và ông Tập Cận Bình có thể dẫn đến “một số hình thức tạm hoãn” trong chính sách kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Bắc Kinh.
Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer cũng nói với các nhà đàm phán Trung Quốc tại cuộc họp gần đây rằng: "Đây là lần cuối cùng chúng tôi muốn nói về đất hiếm. Thật không may, đó không phải là lần cuối cùng họ muốn nói về vấn đề này”.
Theo CNN, ông Greer nhận định không sai. Cụm từ “một hình thức trì hoãn nào đó” chỉ để thể hiện Chủ tịch Tập Cận Bình vẫn có thể sử dụng quyền kiểm soát đất hiếm làm đòn bẩy chiến lược nhằm gây sức ép với Washington mỗi khi quan ngại trước động thái của ông Trump.
Trong bối cảnh Bắc Kinh gần như chắc chắn sẽ ban hành biện pháp siết chặt xuất khẩu đất hiếm, giới quan sát dự đoán ông Trump nhiều khả năng sẽ phản ứng bằng cách đe dọa tăng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa Trung Quốc.
Tuy nhiên, chưa có gì đảm bảo hai nhà lãnh đạo sẽ duy trì nỗ lực ngoại giao mà các đặc phái viên của họ đã xây dựng. Thời gian qua, ông Trump thường xuyên tìm cách phá vỡ những thắng lợi mà ông Bessent và ông Greer đạt được với Bắc Kinh. Chẳng hạn, chỉ vài tuần sau khi hai bên ký kết thỏa thuận giúp hạ nhiệt căng thẳng thương mại, ông Trump bất ngờ áp đặt lệnh hạn chế xuất khẩu phần mềm thiết kế chip sang Trung Quốc.
Tuy nhiên, một số ý kiến lạc quan cho rằng có thể xuất hiện một thỏa thuận đột phá liên quan tới đất hiếm hoặc các vấn đề khác trong cuộc gặp sắp tới giữa ông Trump và ông Tập Cận Bình. Dù vậy, theo nhiều nhà phân tích, việc đặt quá nhiều kỳ vọng vào bất kỳ tiến triển nào giữa hai bên vẫn là điều cần cân nhắc, bởi cả Washington và Bắc Kinh đều đang cáo buộc lẫn nhau vi phạm thỏa thuận trước đây.
Công nhân làm việc tại mỏ Bayan Obo, nơi chứa khoáng sản đất hiếm, ở khu tự trị Nội Mông, Trung Quốc. (Ảnh: Reuters)
Tuần trước, ông Greer cho mở cuộc điều tra về việc liệu Trung Quốc có tuân thủ những điều khoản của thỏa thuận thương mại mà Tổng thống Trump làm trung gian trong nhiệm kỳ đầu của mình hay không.
Theo thỏa thuận, Bắc Kinh từng cam kết tăng mua hàng hóa từ Mỹ thêm khoảng 200 tỷ USD vào cuối năm 2021, nhưng đến nay con số thực tế vẫn còn cách mục tiêu ban đầu rất xa.
Ngọn lửa lan rộng?
Trong khi ông Trump đang nỗ lực hạ nhiệt căng thẳng với Trung Quốc thì Canada lại vô tình "thổi bùng" căng thẳng.
Nguyên nhân bắt nguồn từ quảng cáo do tỉnh Ontario đặt hàng, trích dẫn bài phát biểu nổi tiếng của cựu Tổng thống Ronald Reagan vào năm 1987 về việc phản đối thuế quan. Động thái này khiến ông Trump nổi giận và tuyên bố nâng thuế nhập khẩu đối với Canada - đối tác thương mại lớn thứ hai của Mỹ thêm 10%.
Hiện tại, Thủ tướng Canada Mark Carney vẫn giữ thái độ thận trọng, chưa vội đáp trả mức thuế mà Washington áp đặt, nhưng ông khẳng định không loại trừ khả năng phản ứng mạnh mẽ nếu tình hình leo thang.
“Nổi giận chẳng giúp ích gì. Cảm xúc không thể đưa bạn đi xa được”, ông Carney nói với báo giới sau khi ông Trump tuyên bố tạm ngừng cuộc đàm phán thương mại giữa hai nước.
Giới quan sát nhận định nếu Tổng thống Trump tiếp tục đẩy đồng minh ra xa, nền kinh tế Mỹ có thể sẽ ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc - điều đi ngược lại mục tiêu cân bằng thương mại mà ông theo đuổi.
