Có phải sét không bao giờ đánh hai lần vào cùng một chỗ?

Câu “Sét không bao giờ đánh hai lần vào cùng một chỗ" được nhiều người truyền nhau, ý nói điều xui rủi hoặc may mắn cụ thể nào đó hiếm khi lặp lại với cùng một người hoặc cùng một nơi. Xét dưới góc độ khoa học tự nhiên, liệu điều này có đúng? Sét thật sự “kỵ chỗ cũ”, hay đây chỉ là một hiểu lầm của con người?

Sét là gì và vì sao lại đánh xuống đất?

Để trả lời câu hỏi "có phải sét không bao giờ đánh hai lần vào cùng một chỗ?", trước hết bạn cần hiểu bản chất của hiện tượng này. Sét thực chất là hiện tượng phóng điện khổng lồ trong khí quyển. Khi các đám mây dông tích tụ điện tích, sự chênh lệch giữa vùng điện tích âm (ở đáy mây) và vùng điện tích dương (trên mặt đất hoặc trong mây khác) trở nên quá lớn. Khi đó, điện trường mạnh đến mức phá vỡ khả năng cách điện của không khí, tạo ra một luồng plasma — chính là tia sét.

Tia sét có thể dài vài cây số, nhiệt độ lên tới 25.000–30.000 độ C. Dòng điện có thể đạt 30.000 ampe hoặc hơn, đủ để làm tan chảy kim loại, phá hủy nhà cửa và gây cháy rừng. Và vì sét là dòng điện khổng lồ, nó luôn tìm con đường ngắn nhất, dẫn điện tốt nhất từ mây xuống đất. Đó chính là lý do vì sao những vật cao, nhọn, bằng kim loại – như cột thu lôi, tháp truyền hình, hay cây cao – thường bị sét nhắm tới.

Có thật sét không đánh hai lần vào cùng một chỗ?

Điều này hoàn toàn sai. Không những sét có thể, mà thực tế còn rất thường xuyên đánh nhiều lần vào cùng một vị trí — nhất là ở những nơi cao, có khả năng dẫn điện mạnh hoặc nằm trong vùng dông sét dày đặc.

Có phải sét không bao giờ đánh hai lần vào cùng một chỗ?

Một ví dụ điển hình là Tòa nhà Empire State ở New York (Mỹ). Theo thống kê, tòa nhà này bị sét đánh trung bình khoảng 20–25 lần mỗi năm. Tòa tháp CN Tower ở Toronto (Canada) cũng bị sét đánh khoảng 75 lần mỗi năm. Các cột phát sóng, tháp truyền hình thường xuyên bị sét “viếng thăm” mỗi mùa mưa bão.

Tại sao vậy? Bởi khi sét tìm đường phóng xuống, nó thường ưu tiên những vật thể cao và dẫn điện tốt, mà những vật này thường không thay đổi vị trí qua từng cơn bão. Vì thế, nếu điều kiện khí quyển tương tự, sét rất dễ đánh đúng chỗ cũ.

Hiện tượng “sét nhiều lần trong một cú đánh”

Không chỉ “đánh lại chỗ cũ” trong những cơn bão khác nhau, sét còn có thể đánh nhiều lần liên tiếp trong cùng một lần phóng điện. Mắt thường chỉ thấy một tia chớp lóe sáng, nhưng thực tế camera tốc độ cao cho thấy một cú sét có thể gồm 3–5 nhánh phóng điện nối tiếp nhau trong vòng vài phần nghìn giây. Tức là, ngay trong “một cú sét”, năng lượng đã đi qua cùng một đường dẫn nhiều lần.

Điều này lý giải tại sao tiếng sấm thường kéo dài “rền rĩ” chứ không chỉ vang lên một tiếng ngắn. Mỗi nhánh phóng điện phụ tạo thêm sóng âm, khiến âm thanh vọng lại nhiều lần.

Vậy, tại sao người xưa lại nói “Sét không bao giờ đánh hai lần vào cùng một chỗ”? Có thể vì họ chỉ quan sát hiện tượng một cách cảm tính: Sét đánh vào một nơi rồi thôi, ít ai tận mắt thấy nó đánh lại y nguyên chỗ cũ. Từ đó, câu nói được hình thành như một cách ẩn dụ cho sự kiện hiếm khi lặp lại.

Thực ra, trong văn hóa phương Tây, câu này (Lightning never strikes the same place twice) cũng mang ý nghĩa tương tự – khuyên con người đừng quá lo lắng rằng tai họa hay rủi ro sẽ xảy ra lần nữa. Tuy nhiên, về mặt khoa học, đây là một hiểu nhầm kinh điển. Và chính giới khoa học đã phải nhiều lần “minh oan” cho sét.

Cột thu lôi – minh chứng rằng sét luôn đánh lại chỗ cũ

Nhà bác học Benjamin Franklin – người phát minh ra cột thu lôi – đã chứng minh rõ điều này. Cột thu lôi được thiết kế để dẫn sét đánh vào mình, rồi truyền điện xuống đất an toàn. Mỗi lần giông bão, sét vẫn đánh vào đúng chiếc cột đó – không phải một, mà rất nhiều lần. Nhờ đó, nhà cửa và con người xung quanh được bảo vệ. Nếu sét thực sự không đánh hai lần cùng chỗ, thì phát minh của Franklin chẳng có ý nghĩa gì cả!

Ở những vùng có bão dông thường xuyên, người ta còn phải bảo trì hệ thống chống sét định kỳ, vì kim thu sét sau nhiều lần “chịu đòn” có thể bị mòn hoặc hỏng.

Sét “ưa” nơi nào nhất trên Trái đất?

Bão sét trên hồ Maracaibo (Venezuela).

Theo số liệu của NASA, khu vực hồ Maracaibo (Venezuela) là nơi có tần suất sét cao nhất thế giới – lên tới 250 lần đánh sét mỗi km² mỗi năm. Đây là vùng khí hậu nóng ẩm, nơi gió biển gặp gió núi tạo thành điều kiện lý tưởng cho dông sét. Các khu vực quanh xích đạo như Trung Phi, Đông Nam Á (bao gồm Việt Nam) cũng nằm trong “vành đai sét”, với hàng trăm ngàn cú sét mỗi năm.

Tại Việt Nam, mùa sét thường bắt đầu từ tháng 4 đến tháng 10, tập trung ở vùng núi và trung du Bắc Bộ, Tây Nguyên, Nam Bộ. Mỗi năm, nước ta ghi nhận hàng trăm vụ thiệt hại do sét đánh vào người hoặc công trình – càng cho thấy sét “không chỉ đánh lại chỗ cũ”, mà còn đánh trúng bất kỳ nơi nào không an toàn.

Vì thế, câu nói “Sét không bao giờ đánh hai lần vào cùng một chỗ” chỉ nên được hiểu theo nghĩa ẩn dụ, chứ hoàn toàn sai nếu xét bằng khoa học. Sét không có “trí nhớ” để tránh chỗ cũ – nó chỉ tuân theo quy luật vật lý: Tìm đường dẫn điện tốt nhất và ngắn nhất. Và nếu điều kiện địa hình, vật thể, khí hậu không thay đổi, thì sét có thể “ghé thăm” đúng nơi đó nhiều lần, thậm chí trong cùng một cơn bão.