Chuyên gia khí tượng: Dự báo lượng mưa là "bài toán khó"

Chiều 10/12, TS Hoàng Phúc Lâm, Phó giám đốc Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, trao đổi với VnExpress về đợt mưa ở miền Trung.

- Ông đánh giá thế nào về đợt mưa lớn tại miền Trung?

- Do ảnh hưởng của gió mùa đông bắc kết hợp nhiễu động gió đông, từ ngày 8 đến 10/12, các tỉnh từ Nghệ An đến Khánh Hòa mưa to. Lượng mưa trong ba ngày khu vực từ Nghệ An đến Thừa Thiên Huế là 100-200 mm; từ Quảng Ngãi đến Bình Định 250-300 mm; riêng Đà Nẵng - Quảng Nam tới 350-400 mm.

Một số nơi mưa lớn trên 500 mm, như Đông Hà, TP Quảng Trị (tỉnh Quảng Trị); Phong Điền, Bạch Mã (Thừa Thiên Huế); Thanh An, Ba Tơ (Quảng Ngãi). Tại Đà Nẵng, ba trạm đo ghi nhận lượng mưa trên 800 mm, cụ thể Đà Nẵng 850 mm, Cẩm Lệ 810 mm, Bà Nà 800 mm. Quảng Nam có hai trạm trên 800 mm là Câu Lâu và Bình Phú, riêng trạm Thăng Bình tới 930 mm.

Số liệu quan trắc cho thấy lượng mưa ở miền Trung đã vượt kỷ lục ở một số địa điểm vào giai đoạn cuối mùa mưa, một số nơi còn vượt kỷ lục của mùa mưa chính vụ và chưa từng xảy ra trong quá khứ. Theo kinh nghiệm của người dân, sau 23/10 âm lịch miền Trung sẽ không còn mưa, nhưng năm nay lại khác.

Người dân Quảng Nam di chuyển bằng ghe thuyền và lốp xe do mưa ngập. Ảnh: Đắc Thành

- Vì sao Đà Nẵng, Quảng Nam lại hứng chịu lượng mưa lớn, gây ngập sâu?

- Mưa lớn do kết hợp của ba yếu tố. Thứ nhất, gió đông bắc tầng thấp sau khi tĩnh lại lâu ở Bắc Bộ trong ngày 7/12 đã tràn rất nhanh xuống miền Trung. Thứ hai, gió đông đến đông nam trên cao bổ sung hơi ẩm. Thứ ba, dãy Trường Sơn chắn gió mùa đông bắc, nhưng khi gió đã vượt qua thì sẽ tương tác với địa hình để gây mưa lớn.

Đà Nẵng ít ngập do bờ biển dài, nhiều sông, nhưng đợt này ngập sâu là do chịu lượng mưa rất lớn trong thời gian ngắn. Chỉ ba tiếng sớm 9/12 (từ lúc 3h đến 6h), trạm Đà Nẵng đã đo được lượng mưa 280 mm, tại trạm Cẩm Lệ là 230 mm. Sau thời gian mưa cực đại, mưa lớn với lượng 30-50 mm/giờ đã diễn ra trong 24 giờ.

- Đợt mưa ở miền Trung được cơ quan khí tượng cảnh báo, nhưng trong các bản tin hàng ngày không định lượng lượng mưa cụ thể, người dân có phần bất ngờ khi mưa quá lớn. Ông nói gì về điều này?

- Từ ngày 4/12, Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia đã đưa ra các bản tin dự báo không khí lạnh và cảnh báo về khả năng xảy ra một đợt mưa lớn trên diện rộng ở Trung Bộ. Sau đó chúng tôi đưa các bản tin nhanh về cảnh báo mưa lớn và nguy cơ sạt lở, ngập úng cho Trung Bộ.

Các Đài Khí tượng thủy văn khu vực, Đài khí tượng thủy văn tỉnh sau khi nhận được bản tin từ Trung tâm sẽ chi tiết hóa mức độ ảnh hưởng của thiên tai đến từng huyện trong khu vực mình phụ trách.

Về việc dự báo lượng mưa cụ thể, đây là bài toán khó, không chỉ đối với riêng Việt Nam mà còn trên toàn thế giới. Định lượng mưa của các sản phẩm tham khảo hiện đại nhất hiện nay như radar, vệ tinh và mô hình dự báo số chỉ đủ độ tin cậy trong dự báo cực ngắn, tức trước vài giờ.

Vì thế, dự báo định lượng mưa chỉ được đưa ra trong các bản tin dự báo cực ngắn, từ 1 đến 3 giờ, mà không có trong bản tin hàng ngày của Trung tâm.

- Trung tâm dự báo đợt mưa này sẽ kéo dài đến bao giờ?

- Đêm nay 10/12, ven biển Trung Bộ tiếp tục mưa vừa đến mưa to, riêng khu vực từ Quảng Bình đến Bình Định sẽ mưa rất to. Ngày mai 11/12, mưa sẽ giảm nhanh ở ven biển Trung Bộ do gió đông bắc suy yếu.

Tuy nhiên, từ chiều tối 11/12, một đợt gió mùa đông bắc mới với cường độ mạnh sẽ tăng cường xuống Việt Nam. Từ thứ tư 12/12, ven biển Trung Bộ sẽ có mưa to trở lại. Trọng tâm mưa những ngày giữa tuần sẽ là từ Quảng Trị đến Phú Yên và đến cuối tuần có thể mở rộng tới Khánh Hòa.

Trên các sông từ Quảng Trị đến Phú Yên có khả năng xuất hiện đợt lũ với biên độ lũ lên ở thượng lưu 3-6 m, hạ lưu 1-3m. Nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất vùng núi và ngập úng cục bộ vùng trũng thấp tại các tỉnh trên.

- Trước trận mưa ngày 8-10/12, miền Trung mưa rất ít, sông suối hồ chứa đều thiếu hụt nước so với mọi năm. Điều này liên quan thế nào đến El Nino?

- Đến nay, có 9 cơn bão và 4 áp thấp nhiệt đới trên biển Đông, tương đương với trung bình nhiều năm (12-13 cơn bão và áp thấp nhiệt đới). Miền Trung thiếu nước trong mùa mưa có thể một phần do biến đổi khí hậu, phần nữa là hoạt động của các tác nhân gây mưa không mạnh do cuối năm ENSO đã chuyển từ pha trung tính sang pha El Nino.

Tuy nhiên, đến nay biểu hiện El Nino lên thời tiết Việt Nam chưa rõ ràng. El Nino là hiện tượng trong đại dương, cần thời gian để tác động và làm thay đổi các đặc điểm hoàn lưu trong khí quyển. Hiện chúng tôi vẫn cảnh báo khả năng thiếu hụt mưa trong những tháng đầu năm 2019 cho Trung Bộ và Nam Bộ.

Đêm 8/12 và ngày 9/12, không khí lạnh kết hợp với nhiễu động trong đới gió đông trên cao gây mưa rất to cho Đà Nẵng, Quảng Nam. Tại Đà Nẵng, nhiều đường phố biến thành sông, mức ngập từ 0,3 đến 0,7 m. Lượng mưa lớn kỷ lục, tới 635 mm trong 24 giờ.

Theo báo cáo nhanh của các địa phương, đến cuối ngày 10/12, mưa lớn đã làm 2 người thiệt mạng (Quảng Trị), một người mất tích (Quảng Ngãi), một người bị thương (Quảng Trị). Gần 4.600 nhà ngập nước, hơn 320 hộ phải di dời, hơn 9.000 ha lúa bị ngập, hư hại. Trên 47.000 m đê bao, bờ bao, kênh mương bị sạt lở và gần 486 ha diện tích nuôi trồng thủy sản bị ngập...

Xuân Hoa

Miền Bắc đón không khí lạnh tăng cường, miền Trung nguy cơ ngập lụt, lũ quét Hôm nay, do tác động của không khí lạnh tăng cường, miền Bắc tiếp tục rét đậm, rét hại, trong khi đó, miền Trung vẫn ...

Hà Nội có lúc hửng nắng giữa ngày trời mưa rét, nhiệt độ thấp nhất 13 độ C Ngày 11/12, không khí lạnh tăng cường khiến Bắc Bộ và Thanh Hóa mưa rào; các tỉnh từ Nghệ An đến Phú Yên mưa vừa ...

Lượng mưa kỷ lục đổ xuống Sài Gòn do bão Usagi Hoàn lưu bão số 9 khiến các tỉnh Nam Bộ mưa to, trong đó trung tâm TP HCM có lượng mưa lớn nhất từ trước ...

Lượng mưa 3 tháng đổ xuống một đêm, 11 người chết vì lũ quét ở Pháp Ít nhất 11 người thiệt mạng khi trận mưa kỷ lục đổ xuống khiến nước sông dâng lên thành lũ tràn qua miền Tây Nam ...