Ô nhiễm không khí đang âm thầm tấn công mọi độ tuổi khi bụi mịn PM2.5 len lỏi vào phổi, máu và các cơ quan.
Theo bác sĩ Nguyễn Huy Hoàng, thành viên Hội Y học dưới nước và Oxy cao áp Việt Nam, chất lượng không khí kém không còn là chuyện "vài người nhạy cảm bị ảnh hưởng", mà trở thành nguy cơ với cộng đồng.
Người khỏe mạnh bắt đầu bị kích ứng đường thở, tức ngực, ho khan, cay mắt; người có bệnh nền, người già và trẻ nhỏ đối diện với nguy cơ viêm phổi, hen cấp, đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.
Trong số các tác nhân gây hại, bụi mịn PM2.5 được xem là nguy hiểm nhất. Với kích thước nhỏ gấp khoảng ba chục lần sợi tóc, PM2.5 dễ dàng xuyên qua các hàng rào bảo vệ tự nhiên của cơ thể, đi sâu xuống phế nang – nơi trao đổi oxy.
Nhiều hạt siêu mịn còn có thể thâm nhập vào dòng máu, mang theo kim loại nặng và độc chất di chuyển tới tim, não, thận và các cơ quan khác. Khi đi vào cơ thể, chúng kích hoạt quá trình stress oxy hóa, phá hủy ty thể và khởi phát phản ứng viêm lan rộng.
Tình trạng viêm âm ỉ này khiến đường thở dễ co thắt, mạch máu dễ tổn thương, hình thành các mảng xơ vữa và cục máu đông, làm tăng nguy cơ đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Với trẻ em, phổi và não đang trong giai đoạn phát triển, việc tiếp xúc kéo dài với PM2.5 có thể để lại những hậu quả theo suốt cuộc đời.
Ô nhiễm không khí khiến người già, trẻ nhỏ đối diện nguy cơ viêm phổi. (Ảnh: Viên Minh)
Những ngày ô nhiễm nặng, các bệnh viện ở Hà Nội thường ghi nhận lượng bệnh nhân tăng mạnh. Khoa Hô hấp, Nhi và Tim mạch nhiều nơi rơi vào tình trạng quá tải.
Trẻ nhỏ nhập viện vì viêm tiểu phế quản, viêm phổi, cơn hen cấp; người cao tuổi lại dễ gặp thiếu máu cơ tim, đột quỵ hoặc viêm phổi nặng. Người vốn có bệnh nền như hen, COPD, suy tim chỉ cần nồng độ PM2.5 tăng nhẹ cũng có thể lên cơn cấp, phải tăng liều thuốc hoặc nhập viện.
Phụ nữ mang thai cũng thuộc nhóm nguy cơ khi nhiều nghiên cứu chỉ ra ô nhiễm không khí có liên quan đến sinh non, thai nhẹ cân, tiền sản giật và ảnh hưởng đến thai nhi thông qua nhau thai.
Trong bối cảnh ô nhiễm diễn ra liên tục và có xu hướng trầm trọng hơn, việc chỉ đeo khẩu trang vải hay đóng kín cửa là không đủ. Người dân cần chủ động xây dựng thói quen theo dõi chỉ số chất lượng không khí hằng ngày, hạn chế ra ngoài khi chất lượng không khí xuống thấp và sử dụng khẩu trang đạt chuẩn khi bắt buộc phải di chuyển ngoài trời.
Việc trang bị máy lọc không khí đạt tiêu chuẩn HEPA trong phòng ngủ và nơi làm việc, vệ sinh nhà cửa đúng cách, cũng như tạo môi trường sống thông thoáng, sạch sẽ giúp giảm đáng kể lượng bụi mịn xâm nhập vào cơ thể.
Theo bác sĩ Hoàng, trong dài hạn, ô nhiễm không khí cần được nhìn nhận như một vấn đề y tế công cộng, không chỉ là hiện tượng thời tiết hay bất tiện nhất thời.
Bảo vệ sức khỏe trước “làn sóng bụi mịn” là nhiệm vụ của từng cá nhân, nhưng quan trọng hơn, là trách nhiệm chung của toàn xã hội trong việc kiểm soát nguồn thải, cải thiện hạ tầng giao thông, thúc đẩy năng lượng sạch và xây dựng đô thị bền vững.
“Hà Nội có thể chưa thoát khỏi những ngày “ngột thở”, nhưng nhận thức đúng và hành động kịp thời sẽ giúp giảm đi phần nào những tác hại của bụi mịn đang âm thầm tích tụ trong mỗi hơi thở của chúng ta”, bác sĩ Hoàng nhấn mạnh.
