Ẩn họa kinh hoàng đằng sau trào lưu tẩy trắng da ở châu Phi

Nguy cơ mắc ung thư, biến dạng thai nhi

Lần đầu tiên Tiến sĩ Isima Sobande được nghe về các bà mẹ tẩy trắng da của con mình là khi cô đang theo học tại một trường y khoa.

Cô vốn chỉ coi đó là một “huyền thoại đô thị” cho đến khi tận mắt trông thấy những cảnh tượng hãi hùng.

Hôm đó, một người mẹ bồng đứa trẻ 2 tháng tuổi đang khóc trong đau đớn đến một trung tâm y tế ở Lagos (Nigeria), một trong những thành phố đông dân nhất châu Phi. Trên người đứa trẻ mọc chi chít nhọt với kích thước rất lớn.

Người mẹ giải thích rằng chị đã pha trộn một loại kem có chứa steroid với bơ hạt mỡ rồi thoa da lên da con mình để làm cho nó trắng hơn. Ca bệnh ấy khiến Sobande thất kinh và vô cùng đau buồn.

Không chỉ bị sốc, các bác sĩ trẻ bây giờ đã có một cái nhìn khác về tẩy trắng da, còn được gọi là làm sáng (lightening) hoặc làm trắng (whitening). Theo Sobande, đối với rất nhiều người, đó là con đường để tìm một công việc tốt hoặc xây dựng một mối quan hệ.

Bác sĩ da liễu Edmund Delle cầm trên tay tấm hình một người phụ nữ mắc chứng đổi màu da ochronosis. Ảnh: AFP.

"Các thế hệ trước sử dụng các loại kem, thế hệ sau sử dụng thuốc viên và thuốc tiêm. Điều kinh dị là chúng ta không thể biết được những thứ này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến cơ thể khi chúng dần tích tụ theo thời gian”.

Những thống kê về ngành công nghiệp tẩy trắng da của châu Phi dù tồn tại, thường đã cũ hoặc không đáng tin cậy. Trong khi bằng chứng từ các loại sản phẩm, nhà cung cấp và dịch vụ đã chỉ ra một thị trường rộng khắp lục địa với hàng chục triệu người, thậm chí nhiều hơn thế.

Tính riêng ở Nigeria, 77% phụ nữ, tức hơn 60 triệu người - đang sử dụng các sản phẩm làm sáng trên cơ sở thường xuyên, tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết từ năm 2011.

Rubab Abdoolla, một nhà phân tích làm đẹp cho biết: “Nhiều khách hàng muốn có cái nhìn sâu sắc hơn về thị trường làm sáng da. Người giàu có xu hướng lựa chọn các sản phẩm đắt tiền đã được đăng ký và có sẵn hướng dẫn liều lượng sử dụng.

Những người khác nhiều khả năng sẽ mua kem trộn, thường được bày bán nơi phố lẻ và chứa các thành phần như hydroquinone, steroids, thủy ngân, chì với liều lượng cao".

"Những hóa chất này gây hại cho hệ hô hấp, thận và sinh sản, chúng gây ung thư, ảnh hưởng đến hệ thần kinh, làm biến dạng thai nhi”, một quan chức của cơ quan kiểm soát thuốc Nigeria cảnh báo.

Chính quyền đang phải vật lộn để kiểm soát các sáng kiến tẩy trắng mới, trong đó có cả một hợp chất gọi là glutathione, được dùng như thuốc tiêm hoặc thuốc viên.

Cụ thể, Nigeria, Nam Phi và Kenya đều cấm các sản phẩm tẩy trắng da với lượng hydroquinone và thủy ngân cao.

Vào tháng 7, Cơ quan thực phẩm và dược phẩm Ghana đã ban hành một tuyên bố, cảnh báo việc uống thuốc glutathione để tẩy trắng thai nhi có thể gây ra những "tác dụng phụ độc hại nghiêm trọng" như "hen suyễn, suy thận và đau ngực".

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) nhấn mạnh rằng hợp chất này chưa được phê chuẩn cho bất kỳ loại thuốc tiêm nào trên thị trường hiện nay.

"Các sản phẩm này có khả năng không an toàn, không hiệu quả và có thể chứa các thành phần hoặc chất gây ô nhiễm chưa xác định"

“Nghiện” như phẫu thuật thẩm mỹ

Những người bắt đầu sử dụng các biện pháp làm sáng da nói rằng họ luôn phải phụ thuộc vào chúng.

"Trước khi bạn biết điều đó, nó đã trở thành một loại nghiện ngập", Dabota Lawson, một doanh nhân xã hội và mỹ phẩm Lagos nhận định.

Bà nói trào lưu này chẳng khác gì việc phẫu thuật thẩm mỹ, khiến người ta cảm thấy chưa bao giờ là đủ.

Kem làm sáng da được pha trộn trong các tiệm làm đẹp hoặc các cửa hàng trên phố lẻ. Ảnh: AFP.

Tiêm tĩnh mạch và uống thuốc glutathione - một chất chống oxy hóa tự nhiên được tìm thấy trong cơ thể có tác dụng phụ làm sáng là những ranh giới mới của tẩy trắng da.

Tại phòng khám của mình ở ngoại ô Lagos, bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ Aranmolate Ayobami tính phí 150.000 naira (415 đô la) cho một đợt tiêm glutathione trong 5 tuần.

Ayobami mua thuốc tiêm từ các công ty mà ông tin tưởng ở Mỹ hoặc các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất; đồng thời chỉ đưa ra liều lượng nhất định trong một khoảng thời gian giới hạn, anh ấy nói.

Nhưng đôi khi khách hàng sẽ mang lại sản phẩm rẻ hơn mà họ đã mua qua mạng và thúc giục ông tiêm chúng. "Chúng tôi cố gắng ngăn cản điều đó", ông nói.

Nếu hàng triệu người châu Phi làm sáng làn da của họ mà không hối hận, thì những người khác lại vô cùng lo lắng.

"Tẩy trắng da là một biểu hiện của những người đang cố gắng để có được quyền lực và đặc quyền phù hợp với độ trắng", Yaba Blay, một nhà nghiên cứu tại đại học Trung tâm Bắc Carolina cho biết."Chúng tôi thấy những người đang cố gắng để được coi là có giá trị hơn thông qua làn da của họ".

Còn nhớ bộ phim "Black Panther" (Tựa Việt: Chiến binh báo đen) đã vẽ nên một bức tranh văn hoá châu Phi đậm đà bản sắc, từ làn da, trang phục đến kiểu tóc tự nhiên, được kỳ vọng sẽ thay đổi các tiêu chuẩn làm đẹp lâu đời.

Nhưng liệu dòng chảy tích cực này có lan tới lục địa đen hay không lại là một chuyện khác. "Sự thật là vẻ đẹp của tôi được chấp nhận ở nước ngoài nhiều hơn ở quê nhà", Ajuma Nasenyana, một người mẫu ở miền bắc Kenya, từng trình diễn cho bộ sưu tập của Victoria\'s Secret và Vivienne Westwood cho biết.

Còn bác sĩ Sobande nhận định: "Chúng ta đang sống trong một môi trường tích cực hơn vài năm trước đây. Nhưng sẽ mất rất nhiều nỗ lực để thay đổi những tư duy cũ kỹ".

Ngân Hà (Theo AFP)

Ăn gì để trắng da? Em 15 tuổi, da mặt rất đen. Xin hỏi bác sĩ những thực phẩm nào làm trắng da? (Linh)

Thuốc uống trắng da có hại không? Sau trào lưu tắm lột da, tiêm thuốc vì "cuồng" trắng da, nhiều chị em chuyển sang sử dụng thuốc với mong muốn hiệu quả ...

Hiểm họa từ việc tự trộn dung dịch để truyền, điện di làm trắng da Theo bác sĩ Phương Thảo, với những lợi ích không rõ ràng, nguy cơ gây hại, người tiêu dùng nên suy nghĩ cẩn thận trước ...