Xe tăng Nga tiến hoá thế nào để tồn tại trên chiến trường

Xe tăng đã hết thời?

Nhiều năm qua, không ít chuyên gia khẳng định xe tăng đã hết thời trong chiến tranh hiện đại. Những tháng đầu của chiến dịch quân sự đặc biệt tưởng như củng cố luận điểm ấy khi các đợt xung phong ồ ạt dần biến mất, xe tăng bị đẩy lùi khỏi tuyến đầu vì ATGM, súng chống tăng và mạng lưới trinh sát không người lái của Ukraine.

Từ mũi đột phá, chúng dần trở thành thứ vũ khí hoạt động sâu trong đội hình, bắn tầm xa như những khẩu “súng bắn tỉa hạng nặng” bằng nòng 125 mm. Sự xuất hiện của UAV trinh sát khiến mọi di chuyển của xe tăng lập tức bị lộ, buộc kíp lái phải dùng hầm ẩn, vị trí dự phòng, thậm chí phủ lá khô lên dấu xích sau mỗi lần xuất kích để tránh bị phát hiện từ trên cao.

Thế nhưng chiến trường lại chứng minh điều ngược lại. Những chiếc “xe tăng chết rồi” ấy đang tái sinh theo cách không ai tưởng tượng được. Biểu tượng rõ nhất là những khung giàn thép khổng lồ, thường được lính Nga gọi là “vỉ nướng khổng lồ” mọc lên trên tháp pháo, biến xe tăng thành những cỗ máy dị dạng nhưng có thể chịu nhiều cú đánh liên tiếp từ FPV. Đây không phải lớp giáp cho vui mắt, mà là dấu hiệu của một loại xe tăng hoàn toàn mới: xe tăng đột kích dành riêng cho môi trường bị UAV bủa vây.

Xe tăng Nga với giáp chống UAV và con lăn kháng mìn. (Ảnh Topwar)

Sự thay đổi còn đến từ chiến thuật. Thay vì trung đoàn, lữ đoàn tấn công, chiến trường Ukraine chứng kiến thời đại của các tổ xung kích siêu nhỏ, đôi khi chỉ hai đến ba người nhằm len vào những mắt xích yếu nhất trong phòng tuyến Kiev. Nhưng ngay cả những tổ nhỏ như vậy cũng liên tục bị UAV và mìn rải từ trên cao chặn lại. Đó là lúc xe tăng quay lại tuyến đầu, không còn ở vai trò mũi nhọn truyền thống mà trở thành bệ đỡ cho bộ binh trong những khu vực mà đi bộ đơn thuần là tự sát.

Tiến hóa để sống sót trước FPV

Khi hình thức tấn công bằng nhóm nhỏ không phát huy hiệu quả, các đơn vị Nga chuyển sang lập tổ hợp đột kích thiết giáp gồm một xe tăng và vài BMP nặng, mỗi chiếc chở 7-8 lính xung kích. Dù quy mô nhỏ, việc chuẩn bị cho một trận đánh kiểu này mất thời gian tương đương cả một tiểu đoàn hay trung đoàn mở chiến dịch. Không phải vì thừa thãi cẩn trọng, mà vì đây là yêu cầu sinh tồn giữa chiến trường UAV.

Để chịu được sức công phá từ FPV mang đầu nổ nhiệt áp, tháp pháo xe tăng được phủ kín thép, lưới và nhiều lớp thanh chống. Mùa hè thu 2025, một biến thể mới xuất hiện: giáp dây cáp xẻ sợi, khiến xe tăng trông như những con nhím bọc thép. Các sợi dây thép mềm hấp thụ xung nổ, khiến FPV khó xuyên phá lớp ngoài. Trước đó, kíp điều khiển FPV thường cho 3-4 chiếc đánh phá giàn chắn, rồi dồn quả cuối vào khu vực chứa đạn; với “giáp nhím”, chiến thuật này khó thành công hơn nhiều.

Giáp lông nhím trên thiết giáp Nga. (Ảnh Topwar)

Giáp dày đến đâu cũng không đủ nếu xe tăng cán phải bãi mìn rải bởi UAV, vì vậy một cụm phá mìn luôn được gắn phía trước để dọn lối cho BMP và bộ binh. Dù vài tấn thép khiến công suất bị kéo xuống, động cơ vẫn đủ sức duy trì tốc độ đột kích, bởi ở giai đoạn này, sống sót trước FPV quan trọng hơn mọi thông số cơ động.

Song hành với xe tăng, BMP cũng được phủ lưới chống UAV từ nóc đến hai bên. Dù Nga thiếu BMP hạng nặng, những phiên bản hiện có vẫn là phương tiện duy nhất giúp bộ binh mang theo lượng lớn vũ khí và đạn dược tiếp cận mục tiêu trong bão UAV.

Chuẩn bị cho một cuộc đột kích dài… 10 phút

Một đợt tấn công thiết giáp như vậy phải chuẩn bị từ hai đến ba tuần. Mọi thứ xoay quanh hai chữ “tàng hình”: đào hố giả, đặt mô hình nhiệt, dựng hầm chứa hình nộm, tạo tuyến di chuyển giả, thậm chí tổ chức radio giả để đánh lừa trinh sát Kiev. Kỹ thuật viên UAV và pháo binh còn có nhiệm vụ đặc biệt: phá rối nhịp luân phiên quân số của Ukraine, buộc lính trong lô cốt phải ở lại lâu hơn, kiệt sức hơn đúng thời điểm Nga tấn công.

Vì nguy cơ bị UAV phát hiện, xe tăng và BMP không bao giờ tập trung tại một vị trí như quân đội Israel từng làm trước khi tấn công Gaza. Thay vào đó, chúng nằm rải rác tại nhiều hầm ẩn, mỗi đêm lại di chuyển qua các lối dự phòng để tránh bị theo dõi. Kíp lái bị cấm khởi động động cơ trước giờ tấn công để tránh lộ nhiệt; khi lệnh bắt đầu vang lên, xe lập tức xuất phát trong tình trạng động cơ lạnh, ưu tiên tính bí mật hơn tuổi thọ máy.

Dây và thanh thép bất ngờ trở thành vũ khí chống máy bay không người lái hiệu quả. (Ảnh Topwar)

Trong khoảnh khắc đột phá, bộ binh - UAV trinh sát - UAV tấn công - pháo binh - tác chiến điện tử cùng hòa nhịp, tạo nên một “hành lang chết” khiến các đơn vị Ukraine khó tăng viện hay rút quân. Ba UAV trinh sát quần lượn phía trước, hàng loạt FPV bắn phá điểm tựa, pháo cối đánh chặn đường rút, trong khi các trạm gây nhiễu trên chỉ huy và phương tiện bọc thép ngăn đối phương điều khiển UAV từ xa.

Khoảng thời gian vàng cho toàn bộ hoạt động - từ lúc xe tăng khởi động đến khi bộ binh xuống xe chỉ từ 10 đến 15 phút. Trong những trường hợp đặc biệt, đội hình còn phải vượt 20-30 km. Họ liên tục bị UAV hạng nặng và hàng chục FPV bám đuổi, nhưng nhờ thiết bị phá mìn dạng con lăn dẫn đường, đội hình vẫn mở được lối để áp sát mục tiêu.

Nếu cuộc đột kích thành công, xe tăng bắn vài quả đạn vào lô cốt rồi rút ngay theo đúng đường đã mở, để bộ binh làm nốt phần còn lại. Vai trò của xe tăng vì thế đã thay đổi: không còn là “vũ khí quyết định” như các học thuyết trước đây, mà là lá chắn thép giúp bộ binh tiến lên trong thời đại UAV thống trị.