Vũ khí hạt nhân không phải là cốt lõi xung đột Israel - Iran

Xung đột Iran - Israel đã bước qua hai tuần với thiệt hại cả 2 bên đều nặng nề. Mặc dù Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) từng tuyên bố không phát hiện bằng chứng về kế hoạch chế tạo vũ khí hạt nhân có hệ thống từ phía Tehran. Tuy nhiên, tối 21/6, Mỹ thực hiện ném bom 3 cơ sở hạt nhân của Iran càng khẳng định vấn đề hạt nhân không phải là “chìa khóa” chấm dứt xung động giữa 2 nước này.

Tháng 6/2025, khi Israel bất ngờ tấn công vào một cơ sở quân sự nằm gần thành phố Bushehr - nơi đặt nhà máy điện hạt nhân lớn nhất Iran - thế giới một lần nữa nín thở dõi theo. Nguy cơ bùng nổ một cuộc chiến khu vực thậm chí mang màu sắc hạt nhân không còn là giả định. Tuy nhiên, để hiểu trọn vẹn lý do Israel "ra tay", người ta cần nhìn xa hơn chuyện hạt nhân - tới một "mạng lưới ngầm" mà Tehran đã cất công xây dựng suốt hàng thập kỷ: Liên minh các lực lượng chống Israel trên khắp Trung Đông.

Tên lửa của Iran tấn công thủ đô Tel Aviv của Israel.

Cốt lõi là quyền lực khu vực

Về hình thức, mối đe dọa hạt nhân từ Iran luôn là lý do mà Israel viện dẫn để biện minh cho các hành động quân sự, từ các vụ ám sát nhà khoa học, tấn công mạng cho đến những đòn đánh trực tiếp vào lãnh thổ Iran. Nhưng theo giới phân tích, đó chỉ là “lớp vỏ chiến lược”. Cốt lõi sâu xa hơn nằm ở nỗ lực triệt phá một mạng lưới mà Iran gọi là “Trục Kháng chiến” - bao gồm Hezbollah ở Lebanon, Hamas ở Gaza, các nhóm vũ trang ở Syria, Iraq và Houthi tại Yemen.

Trong hàng chục năm qua, Iran đã dùng những lực lượng này như “cánh tay nối dài” để bao vây Israel từ nhiều phía - Bắc, Nam, Đông và cả ngoài biển. Họ không chỉ đơn thuần là đồng minh, mà là công cụ chiến lược để Tehran vừa đánh vào Israel gián tiếp, vừa mở rộng ảnh hưởng ra toàn Trung Đông.

Xung đột Iran - Israel căng thẳng leo thang. (Ảnh: CNN)

Israel phản đòn

Xung đột Gaza sau ngày 7/10/2023 là dấu mốc khiến Israel thay đổi chiến lược. Không còn chỉ kiềm chế hoặc đánh lẻ từng nhóm vũ trang, Tel Aviv quyết dốc toàn lực để bóp nghẹt toàn bộ “trục kháng chiến”.

Quân đội Israel đồng loạt tấn công Gaza, không kích dữ dội miền Nam Lebanon, liên tục đánh vào các mục tiêu Iran và nhóm vũ trang ở Syria, Iraq. Các lãnh đạo Hamas bị tiêu diệt, nhiều chỉ huy Hezbollah bị ám sát, kho vũ khí của nhóm Houthi bị phá hủy bởi các đòn phối hợp từ Mỹ và Israel.

Những động thái này cho thấy, mục tiêu chiến lược của Israel giờ không còn là “ngăn Iran sở hữu bom nguyên tử”, mà là triệt tiêu hệ sinh thái vũ trang mà Iran bảo trợ, qua đó làm suy yếu ảnh hưởng khu vực của Tehran.

Hình ảnh vệ tinh nhà máy làm giàu uranium của Iran.

Lá chắn hạt nhân Iran

Iran khẳng định chương trình hạt nhân là vì mục tiêu dân sự - điện năng và y học, nhấn mạnh sự nguy hiểm của chiến tranh hoá học trong cuộc chiến với Iraq cũ như lý do cần tự lực.

Tehran nhiều lần tuyên bố chương trình hạt nhân của mình là vì mục đích dân sự, dẫn chứng cả một fatwa (sắc lệnh tôn giáo) do Lãnh tụ tối cao Ali Khamenei ban hành, cấm vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, không ít nhà phân tích tin rằng Iran vẫn duy trì lựa chọn “vũ khí hạt nhân tiềm năng” như một lá chắn chiến lược. Trong trường hợp bị đe dọa nghiêm trọng - như nếu Israel phá hủy hoàn toàn các lực lượng ủy nhiệm - Tehran có thể xem xét thay đổi lập trường, chuyển sang sở hữu vũ khí hạt nhân thực sự như phương án phòng vệ cuối cùng.

Nói cách khác, vũ khí hạt nhân không phải công cụ tấn công, mà là lằn ranh đỏ để ngăn Israel và Mỹ can thiệp sâu hơn vào Iran.

Hệ thống ủy nhiệm suy yếu?

Trên thực tế, chiến lược dùng các lực lượng ủy nhiệm của Iran đang gặp khó. Sau hàng loạt đòn tấn công chớp nhoáng của Israel, các nhóm như Hezbollah, Houthi, thậm chí cả Hamas đều bị tổn thất nghiêm trọng về chỉ huy, cơ sở hậu cần và lòng tin từ dân chúng khu vực.

Trong khi đó, Mỹ cũng mạnh tay hơn trong việc phối hợp tiêu diệt nhóm vũ trang thân Iran ở Iraq và Syria. Ngay cả tại Yemen - nơi Houthi từng đe dọa tuyến hàng hải toàn cầu - các cuộc tấn công của liên quân đã buộc họ phải lui về phòng ngự.

Điều đó cho thấy, Israel đã đạt được phần nào mục tiêu: cô lập và làm tê liệt trục kháng chiến - từ đó buộc Iran phải trực tiếp “lộ diện” nếu muốn tiếp tục đối đầu.

Một tổ hợp quân sự - hạt nhân ở miền Trung Iran bị tấn công phủ đầu bằng máy bay ném bom tàng hình B-2 Spirit.

Đòn phủ đầu của Mỹ

Tối 21/6, Trung Đông rúng động khi Tổng thống Donald Trump tuyên bố ném bom thành công 3 cơ sở hạt nhân của Iran bằng máy bay ném bom tàng hình B-2 Spirit.

Một tổ hợp quân sự - hạt nhân ở miền Trung Iran bị tấn công phủ đầu theo đó Lầu Năm Góc tuyên bố “Iran đã mất khả năng phát triển vũ khí hạt nhân trong tương lai gần”. Nhưng đáng chú ý, tuyên bố này không đi kèm với kế hoạch giảm hiện diện quân sự trong khu vực. Trái lại, Mỹ triển khai thêm hải quân đến Vịnh Ba Tư, tiếp tục tấn công các lực lượng vũ trang thân Iran ở Syria và Iraq.

Điều đó cho thấy rõ: mục tiêu chính không nằm ở việc loại bỏ nguy cơ hạt nhân, mà là đánh gãy xương sống quân sự - chiến lược của Iran, qua đó phá vỡ khả năng hậu thuẫn cho các lực lượng ủy nhiệm như Hezbollah, Houthi hay nhóm vũ trang ở Iraq.

Đòn B-2 vì thế không đơn thuần là một động thái ngăn chặn hạt nhân, mà là bước đi trong kế hoạch tổng thể nhằm triệt tiêu tầm ảnh hưởng khu vực của Iran - đúng như cách Israel đã và đang thực hiện.

Vũ khí hạt nhân là hệ quả

Cả Iran và Israel đều đang chơi một ván cờ chiến lược mà đòn răn đe hạt nhân là quân cờ đặc biệt. Israel không xác nhận cũng không phủ nhận việc sở hữu vũ khí hạt nhân - nhưng giới tình báo cho rằng nước này có hàng trăm đầu đạn. Iran, trong khi đó, dù chưa chế tạo bom, vẫn giữ năng lực sẵn sàng nâng cấp nếu cần.

Rủi ro lớn nhất là nếu Iran tin rằng hệ thống ủy nhiệm đã sụp đổ và bản thân họ bị dồn vào chân tường, việc theo đuổi vũ khí hạt nhân có thể được xem như “tấm vé sinh tồn cuối cùng”. Khi đó, chiến tranh hạt nhân Trung Đông không còn là giả thuyết.

Điều đáng chú ý là cuộc đối đầu Israel - Iran ngày nay không còn chỉ nằm trong biên giới Trung Đông. Nó phản ánh sự phân cực toàn cầu: một bên là liên minh do Mỹ, Israel, EU dẫn đầu, bên kia là Iran cùng các đối tác chiến lược như Nga, Trung Quốc.

Khi Mỹ hỗ trợ Israel bằng hệ thống phòng thủ tân tiến, còn Iran nhận hậu thuẫn chính trị và công nghệ từ Nga - cuộc chiến trở thành một phần trong “cuộc cạnh tranh quyền lực toàn cầu”. Gaza, Syria hay eo biển Hormuz chỉ là những “mặt trận địa phương” của một cuộc xung đột phức hợp.

Nhìn toàn cục, vũ khí hạt nhân là một phần quan trọng trong bàn cờ chiến lược Israel - Iran, nhưng không phải nguyên nhân gốc rễ của xung đột. Mục tiêu thực sự của Tel Aviv là phá vỡ hệ thống liên minh vũ trang mà Iran dày công xây dựng, còn Tehran muốn bảo vệ “tài sản chiến lược” ấy để duy trì vị thế khu vực.

Ngày 24/6, Tổng thống Trump công bố ngừng bắn giữa Israel và Iran và kêu gọi “cả hai bên không được vi phạm”. Việc Mỹ lên tiếng ngay sau vụ tấn công B‑2 và các đòn phủ đầu nhắm vào cơ sở hạt nhân cho thấy chiến lược xuyên suốt: làm tê liệt Iran cả về quân sự lẫn chiến lược, rồi đưa ra giải pháp “trả lẽ” hoà bình. Nhưng sự thật đằng sau là mục tiêu hạ gục ảnh hưởng của Tehran, chứ không phải chỉ ngăn hạt nhân.

 https://vtcnews.vn/vu-khi-hat-nhan-khong-phai-la-cot-loi-xung-dot-israel-iran-ar950763.html