"Tuyên bố New York": Bước ngoặt cho hòa bình ở Trung Đông

Tuyên bố quy định các hành động cụ thể để giải quyết xung đột Israel - Palestine và hiện thực hóa tầm nhìn về một giải pháp hòa bình giữa hai nhà nước.

Trước cuộc bỏ phiếu, Đại sứ Pháp Jérôme Bonnafont cho biết, Tuyên bố New York đề ra lộ trình duy nhất để thực hiện giải pháp hai nhà nước, đồng thời kêu gọi thiết lập một lệnh ngừng bắn ngay lập tức ở Gaza, trả tự do cho tất cả các con tin đang bị giam giữ và thành lập một Nhà nước Palestine vừa có hiệu lực, vừa có chủ quyền. Giải giáp Hamas, loại trừ khả năng tổ chức nắm quyền quản lý đối với Gaza, bình thường hóa quan hệ giữa Israel với các nước Arab, các bảo đảm an ninh tập thể cũng được đưa ra trong lộ trình này. Liên hợp quốc ủng hộ việc thiết lập một phái bộ ổn định quốc tế tạm thời dưới sự bảo trợ của Liên hợp quốc nhằm bảo vệ dân thường, giám sát lệnh ngừng bắn, hỗ trợ thực hiện hòa bình hậu xung đột...

Việc bỏ phiếu thông qua tuyên bố trên mở đường cho hội nghị thượng đỉnh của Liên hợp quốc về giải pháp hai nhà nước, dự kiến được tổ chức tại New York (Mỹ) ngày 22-9, ngay trước tuần lễ cấp cao của Đại hội đồng Liên hợp quốc. Nhiều quốc gia, trong đó có Pháp, Anh, Canada, Bồ Đào Nha, Australia… đã cam kết chính thức công nhận Nhà nước Palestine. Giám đốc Liên hợp quốc tại Nhóm Khủng hoảng quốc tế Richard Gowan nhận định, với tuyên bố này, "ít nhất các quốc gia ủng hộ Palestine có thể bác bỏ cáo buộc của Israel rằng họ ngầm dung túng cho Hamas".

Viễn cảnh hai nhà nước chung sống bên cạnh nhau không phải vấn đề mới. Năm 1947, Liên hợp quốc đã bỏ phiếu thành lập hai nhà nước cho hai dân tộc Do Thái và Arab với một danh sách điều kiện. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo Arab đã bác bỏ kế hoạch này và chỉ có Israel được thành lập ngay sau đó. Đến nay, 147 trong số 193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc đã công nhận Palestine, trong đó 114 quốc gia duy trì quan hệ ngoại giao đầy đủ với Chính quyền Palestine.

Tổ chức Giải phóng Palestine, đại diện hợp pháp và duy nhất của nhân dân Palestine được quốc tế công nhận, đã thừa nhận quyền tồn tại của Nhà nước Israel từ năm 1988. Ngược lại, Israel chưa bao giờ công nhận Nhà nước Palestine. Chính sự mất cân bằng này khiến động thái do Pháp khởi xướng, dù bị Chính phủ Israel phản đối, được xem là bước chuyển mới cho việc giải quyết cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ. Động lực ngoại giao do các cường quốc phương Tây tạo ra có thể đóng vai trò bước ngoặt. Điều này đưa họ lên vị trí hàng đầu trong sự đồng thuận toàn cầu đã được phản ánh tại các Nghị quyết 242 và 338 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Hiệp định Oslo, Sáng kiến Hòa bình Arab năm 2002.

Tuy nhiên, bối cảnh hiện tại vẫn còn nhiều căng thẳng và bất định. Tính đến ngày 12-9, số người thiệt mạng ở Gaza đã lên tới 64.750. Cuộc khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng hơn khi Israel liên tiếp thực hiện các cuộc tấn công cùng với lệnh phong tỏa ngăn cản hàng viện trợ vào vùng lãnh thổ này, gây ra nạn đói trầm trọng. Sau hai năm chiến tranh tàn khốc ở Gaza, việc mở rộng các khu định cư của Tel Aviv ở Bờ Tây, cùng những cam kết sáp nhập vùng lãnh thổ này, khiến giải pháp hai nhà nước đang dần xa vời.

Phản ứng về Tuyên bố New York vừa được thông qua, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đáp trả, "sẽ không có Nhà nước Palestine". Trong khi đó, Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas có thể không được tham dự hội nghị thượng đỉnh sắp tới của Liên hợp quốc sau khi chính quyền Mỹ tuyên bố sẽ từ chối cấp thị thực cho ông.

Theo các nhà phân tích, giải pháp hai nhà nước cho hai dân tộc vẫn là con đường khả thi duy nhất dẫn đến hòa bình và an ninh lâu dài cho cả người Israel và người Palestine. Dù Tuyên bố New York không mang tính ràng buộc pháp lý, song văn kiện này có ý nghĩa to lớn, thể hiện ý chí mạnh mẽ của các thành viên Liên hợp quốc đối với vấn đề Israel - Palestine và hòa bình ở Trung Đông nói chung. Tuyên bố này củng cố khuôn khổ Sáng kiến Hòa bình Arab, hướng tới một nền hòa bình toàn diện trong khu vực. Khuôn khổ này rất quan trọng cho tương lai của Gaza, nơi cùng với Bờ Tây sẽ hình thành nên Nhà nước Palestine, đặc biệt là cho công cuộc tái thiết Gaza sau xung đột.