Tương lai TikTok tại Mỹ: Thỏa thuận trong tầm tay hay ảo vọng xa vời?

Hôm 15/9, Mỹ và Trung Quốc chính thức đạt thỏa thuận khung để chuyển quyền sở hữu ứng dụng video ngắn TikTok sang một công ty do Washington kiểm soát. Tuy nhiên, cả hai quốc gia này đều không cung cấp thông tin chi tiết về thoả thuận cũng như trả lời một số câu hỏi quan trọng.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent cho biết mục tiêu của thỏa thuận là chuyển giao quyền sở hữu cho Mỹ. Đồng thời, lệnh cấm TikTok tại Mỹ có thể gia hạn thêm 90 ngày để hoàn tất thoả thuận.

Đây là lần thứ hai trong năm nay Mỹ và Trung Quốc tuyên bố sắp đạt thỏa thuận về TikTok. (Ảnh: CNBC)

Đồng thuận?

Có rất ít người biết thoả thuận Mỹ - Trung Quốc về TikTok có đang thực sự được tiến hành hay không và gồm những công ty nào tham gia, liệu Washington có nắm giữ cổ phần trong TikTok.

Theo Xinhua, trưởng đoàn đàm phán thương mại với Mỹ Lý Thành Chương thông tin hai bên đã đạt "sự đồng thuận cơ bản về khuôn khổ" để giải quyết đúng đắn những vấn đề liên quan đến TikTok nhằm giảm rào cản đầu tư và thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại liên quan.

Phó Cục trưởng Cục Quản lý Không gian mạng Trung Quốc Vương Kinh Đào phát biểu với phóng viên tại Madrid rằng đã có sự đồng thuận về việc cho phép "sử dụng quyền sở hữu trí tuệ như thuật toán của TikTok" - một điểm mấu chốt trong thỏa thuận.

Ông Vương Kinh Đào thông tin thêm hai bên cũng nhất trí giao phó cho đối tác xử lý dữ liệu người dùng Mỹ và bảo mật nội dung.

Theo đại diện thương mại Mỹ Jamieson Greer, nhóm đàm phán "tập trung vào TikTok và đảm bảo đây là thỏa thuận công bằng cho người Trung Quốc", nhưng cũng "hoàn toàn tôn trọng mối quan ngại về an ninh quốc gia của Mỹ".

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

Trong những cuộc đàm phán trước đây, chính quyền Trung Quốc bày tỏ sự miễn cưỡng mạnh mẽ trong việc cho phép xuất khẩu thuật toán đề xuất của TikTok, vốn được xem là tài sản giá trị nhất của chủ sở hữu ByteDance và là động lực chính thúc đẩy sự phổ biến toàn cầu của ứng dụng này.

Vào năm 2020, khi chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump lần đầu thúc đẩy việc bán hoạt động kinh doanh của TikTok tại Mỹ, Trung Quốc lập tức tiến hành cập nhật quy tắc kiểm soát xuất khẩu, bao gồm thuật toán đề xuất. Tuy nhiên, trên thực tế thuật toán này trao cho chính phủ quyền quyết định về mọi hoạt động chuyển nhượng.

Trong nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Joe Biden, Quốc hội và Nhà Trắng sử dụng lý do an ninh quốc gia để phê duyệt lệnh cấm TikTok. Tuy nhiên, nếu công ty mẹ của ứng dụng này bán cổ phần kiểm soát thì lệnh cấm sẽ được dỡ bỏ.

Lệnh cấm TikTok tại Mỹ có thể tiếp tục gia hạn. (Ảnh: Reuters)

Nhiều quan chức Mỹ lo ngại về nguồn gốc và quyền sở hữu của ByteDance, chỉ ra luật pháp ở Trung Quốc yêu cầu công ty trong nước phải giao nộp dữ liệu theo yêu cầu của chính phủ. Một mối lo ngại khác chính là thuật toán độc quyền đưa ra những gì người dùng thấy trên ứng dụng.

Quyết định từ phía Quốc hội

Mọi thoả thuận đều cần đến sự chấp thuận của Quốc hội Mỹ, nơi từng thông qua luật yêu cầu ByteDance phải thoái vốn khỏi TikTok hoặc phải đối mặt với lệnh cấm tại Mỹ vào năm 2024. Và kể từ khi luật có hiệu lực, ông Trump có đến 3 lần gia hạn thời hạn thời gian thực thi.

Một số nhà lập pháp đảng Dân chủ lập luận rằng ông Trump không có thẩm quyền pháp lý để gia hạn thời hạn và cho rằng thỏa thuận được xem xét vào hồi tháng 4 sẽ không đáp ứng đủ yêu cầu pháp lý.

Không rõ ông Trump tiếp tục gia hạn lệnh cấm bao nhiêu lần nữa khi chính phủ vẫn đang cố gắng đàm phán để đạt thỏa thuận với TikTok. Dù không có cơ sở pháp lý rõ ràng đối với việc gia hạn, nhưng cho đến nay vẫn chưa có thách thức pháp lý nào xảy ra với chính quyền.

Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Pam Bondi gửi thư cho Apple, Google và nhiều công ty công nghệ khác, thông báo rằng Bộ Tư pháp sẽ từ bỏ mọi khiếu nại về hành vi vi phạm pháp luật tiềm ẩn. Những khiếu nại này được công khai vào hồi tháng 6.

Reuters dẫn lời nguồn tin riêng đưa tin nhiều nhà lập pháp đang có kế hoạch xem xét kỹ lưỡng thỏa thuận mới nhất để xem liệu nó có tuân thủ luật pháp hay không.

Quyền sở hữu của Trung Quốc

Một vấn đề nữa đang đặt ra là liệu ByteDance có thoái hoá toàn bộ vốn khỏi TikTok Mỹ sau thỏa thuận lần này hay không? Trong cuộc họp báo tại Phòng Bầu dục, Tổng thống Trump nhấn mạnh: "Chúng tôi chưa quyết định điều đó, nhưng tôi nghĩ nó sẽ như vậy và tôi sẽ nói chuyện với Chủ tịch Tập Cận Bình vào ngày 19/9 để xác nhận".

Tương lai của TikTok tại Mỹ vẫn đang là dấu chấm hỏi.

Hồi tháng 4, Thượng nghị sĩ Tom Cotton tuyên bố nhà đầu tư Mỹ muốn mua TikTok phải cắt đứt mọi mối quan hệ với Trung Quốc. Trong đó có một số cổ đông hiện tại của ByteDance, bao gồm công ty Mỹ Susquehanna International Group, General Atlantic, KKR và Andreessen Horowitz.

Nếu Quốc hội bác bỏ thỏa thuận mới nhất, Tổng thống Trump có thể không còn nhiều lựa chọn.

Vào tháng 1, Tòa án Tối cao nhất trí với phán quyết luật cấm TikTok không vi phạm quyền bảo vệ của Tu chính án thứ nhất trong Hiến pháp Mỹ chống lại việc chính phủ hạn chế quyền tự do ngôn luận.

Nhiều quan chức cũng kỳ vọng thỏa thuận cuối cùng sẽ giống với thỏa thuận được nêu vào hồi tháng 4. Theo đó, thoả thuận sẽ tách hoạt động của TikTok tại Mỹ thành công ty mới có trụ sở tại nước này, do nhà đầu tư trong nước sở hữu và điều hành phần lớn.

Vị trí của TikTok ở Mỹ

Hiện tại, TikTok vẫn tiếp tục hoạt động tại Mỹ với 170 triệu người dùng. Nhiều gã khổng lồ công nghệ như Apple, Google và Oracle được thuyết phục tiếp tục cung cấp và hỗ trợ TikTok với lời hứa Bộ Tư pháp của ông Trump sẽ không sử dụng luật này để tìm kiếm những khoản tiền phạt có thể rất lớn đối với họ.

Người Mỹ thậm chí còn chia rẽ sâu sắc hơn về cách xử lý TikTok so với hai năm trước. Trong cuộc khảo sát gần đây cho thấy khoảng 1/3 người Mỹ cho biết họ ủng hộ lệnh cấm TikTok, giảm so với mức 50% vào tháng 3/2023. Trong khi đó, khoảng 1/3 nói rằng họ sẽ phản đối lệnh cấm và một tỷ lệ tương tự lại thể hiện sự không chắc chắn.

Theo báo cáo, trong số những người ủng hộ lệnh cấm TikTok, có khoảng 8/10 người nêu ra mối lo ngại về việc bảo mật dữ liệu của người dùng có nguy cơ bị xâm phạm là yếu tố chính dẫn đến quyết định của họ.