Tương lai quân đội Mỹ thời Trump 2.0

Khi ông Donald Trump chiến thắng trong cuộc đua giành chức tổng thống và sẵn sàng đảm nhận trò chơi Tổng tư lệnh Lực lượng vũ trang Mỹ lần thứ hai vào ngày 20/1/2025, có thông tin nói rằng các quan chức Bộ Quốc phòng Mỹ tổ chức các cuộc thảo luận không chính thức về chủ đề Lầu Năm Góc sẽ hoạt động như thế nào dưới quyền ông Trump, làm mối quan hệ “rắc rối” giữa ông với lãnh đạo quân sự cấp cao trong nhiệm kỳ đầu lần đầu tiên (2016 - 2020).

Sử dụng quân đội giải quyết vấn đề nội địa

Theo xác định của Prakash Nanda, nhà phân tích chính trị, ngoại giao và các vấn đề chiến lược của Hội đồng Quốc gia nghiên cứu lịch sử (Ấn Độ), rõ ràng, ông Trump “có vấn đề” với tướng Mark Milley, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ (nay đã nghỉ hưu) về vấn đề sử dụng vũ khí hạt nhân.

Những người đứng đầu quân đội cũng không đồng tình với việc Tổng thống Trump có xu hướng sử dụng quân đội để giải quyết các vấn đề nội địa khi ông thấy cần thiết.

Theo Hiến pháp nước Mỹ, quân đội nước này đóng vai trò bảo vệ đất nước và thực hiện chính sách quốc gia này. Nhiệm vụ chính của quân đội là bảo vệ nước Mỹ trước các mối đe dọa từ bên ngoài. Quốc hội có thẩm quyền tuyên chiến và quyết định việc duy trì hoặc sử dụng quân đội trong các cuộc xung đột. Quân đội Mỹ không được phép tham gia các hoạt động thi hành luật trong nước, trừ khi được quốc hội hoặc tổng thống cho phép. Trong những vấn đề đặc biệt như thiên tai hoặc nổi loạn, quân đội có thể hỗ trợ theo yêu cầu của chính quyền liên bang hoặc bang.

Mùa hè năm 2020, trong giai đoạn đỉnh cao của các cuộc biểu tình Đòi công lý cho người da màu liên quan sát hại người nghiện ma túy George Floyd khi bị cảnh báo đuổi chế độ, ông Trump đã cân nhắc việc phát triển khai quân đội đàn áp dụng những biểu hiện đó. Tuy nhiên, công việc đó đã được các quan chức Lầu Năm Góc Phản đối, trong số này có cả Bộ trưởng Quốc phòng Mark Esper, người sau đó được ông Trump cách chức.

Viết trên EA Times, học giả Nanda cho rằng hiện nay ông Trump có thể không còn thú vị khi sử dụng quân đội trong những tình huống tương tự. Tuy nhiên, các nhà phân tích vẫn chưa quên công việc mới ở đây, ông Trump nói với cử tri rằng mình không sẵn sàng sử dụng quân đội thực hiện kế hoạch xâu chuỗi xuất hàng triệu người nhập cư không có giấy tờ đang sống ở Mỹ.

Ông Trump cũng phản đối những phong trào “thức tỉnh” trong quân đội Mỹ, đưa ra giới hạn như những chính sách giúp quân đội thân thiện hơn với số lượng người thiểu số, cộng đồng LGBTQ+ (các cộng đồng và cá nhân có dạng giới hoặc xu hướng giáo dục khác biệt so với chuẩn mực xã hội thông thường) và phụ nữ.

Trên thực tế, trong quá trình vận động tranh cử, các quan chức thuộc đảng Cộng hòa của ông Trump tuyên bố rằng nếu thắng cử, họ sẽ nỗ lực cho các đảng Dân chủ cánh tả có xu hướng “thức tỉnh” bị sa thải quân đội “càng sớm càng tốt”.

Tại một cuộc mít tinh vận động tranh cử, ông Trump nói ông ủng hộ ý tưởng loại bỏ “tận gốc” các tướng lĩnh và chính sách “thức tỉnh” khi được hỏi về việc chính quyền Tổng thống Joe Biden sa thải Matthew Lohmeier, cựu sĩ quan lực lượng Không gian vũ trụ, vì ông này tuyên bố trên một podcast rằng hệ tư tưởng Marxist đang ác quỷ nhập vào quân đội Mỹ. Ông Trump cũng đã nói về vấn đề mà ông mô tả là “chiến đấu với quân thù bên trong quân đội Mỹ”.

Cách đây không lâu, tờ EA Times có bài phân tích chỉ ra lý do tại sao nhiều cựu chiến binh cam kết hỗ trợ ứng viên Kamala Harris thay vì ông Trump, bất chấp sự đóng góp được đánh giá là “đáng kể” của ông trong nhiệm kỳ tổng thống nhằm củng cố sức mạnh và vị trí của quân đội Mỹ. Theo bài báo, ông Trump đã nỗ lực hiện thực hóa lực lượng hạt nhân chiến lược và hệ thống chỉ huy và kiểm soát hạt nhân của nước Mỹ, lần đầu tiên kể từ khi kết thúc Chiến tranh lạnh. Ông đã nâng tầm hệ thống phòng thủ mạng của quốc gia bằng cách nâng cấp Bộ chỉ huy Không gian mạng thành một bộ chỉ huy tác chiến lớn và giảm bớt các chế độ thủ tục đối với các hoạt động liên quan không gian mạng. Ông Trump cho phép chi hơn 2,2 tỷ lệ USD để hiện đại hóa quân đội. Ông trao quyền nhiều hơn cho các cơ sở công nghiệp quốc gia của Mỹ, chỉ đạo chính phủ lần đầu tiên đánh giá về chuỗi cung ứng phòng quốc gia và sản phẩm của nước này kể từ những năm 1950.

Ông Trump cũng quyết định ba lần tăng lương cho quân nhân và gia đình họ, tăng lương lớn nhất cho quân đội trong một thập kỷ.

“Dựa vào hành động của ông tư cách là tổng thống và các bài phát biểu của ông trong cuộc đua tranh cử gần đây, có khả năng Tổng thống Trump (trong nhiệm vụ một lần hai) sẽ tăng chi tiêu quốc gia phòng và tăng cường khả năng chống đe dọa”, ông Nanda nhận định.

Khả năng này được nói tới trong bối cảnh quân đội Mỹ lo ngại thế của siêu cường này đang mòn mòn trước các kho lưu trữ đối thủ. Nadia Schadlow, nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Hudson, từng là Phó cố vấn An ninh Quốc gia về Chiến lược dưới thời Tổng thống Trump (nhiệm kỳ trước) lập luận: “Tăng cường vị thế quân sự của Mỹ là chốt cho củng cố cố gắng, đảm bảo lợi ích kinh tế và giá trị chính của nước Mỹ. Sự thịnh vượng trong tương lai của đất nước sẽ bị suy giảm nếu các đối thủ giành được ưu thế hoặc nếu một cuộc xung đột toàn cầu nổ ra”. “Một báo cáo gần đây do các quan chức của các đảng Cộng hòa và Dân chủ thực hiện cho thấy rằng quân đội Trung Quốc đang trên con đường trở thành thành “đối thủ cạnh tranh quân sự ngang hàng, dù không muốn nói là vượt trội của Của tôi".

Theo bà Schadlow, điều này có nghĩa là Mỹ phải có khả năng sẵn sàng thực hiện các công việc kéo dài trong quá trình hoạt động của các chiến dịch quân sự trên nhiều chiến trường khi cần thiết.

Trong báo cáo được công bố vào tháng 7 vừa qua, Ủy ban Chiến lược quốc phòng, cơ quan được Quốc hội Mỹ thành lập để đánh giá và đưa ra các đề nghị liên quan chiến lược quốc phòng quốc gia, tuyên bố rằng “nếu không có sự thay đổi đáng kể từ phía Mỹ, cân quyền lực sẽ tiếp tục thay đổi theo hướng có lợi cho Trung Quốc”. Tổng chi tiêu hằng số phòng quốc tế của Trung Quốc ước tính lên tới 711 tỷ USD và hồi phục tháng 3/2024, chính phủ Trung Quốc công bố việc tăng chi tiêu hằng số phòng quốc tế thêm 7,2%.

“Năm nay Nga sẽ dành 29% ngân sách liên bang cho phòng quốc gia, tiếp tục tái sinh thiết quân đội và nền kinh tế sau giai đoạn đầu cuộc tấn công vào Ukraine. Nga sở hữu các khả năng chiến lược, không gian vũ trụ, không gian truyện đáng kể và dưới thời Vladimir Putin, quay trở lại vai trò lãnh đạo toàn cầu của mình trong Chiến tranh lạnh”, báo cáo của Ủy ban Chiến lược quốc gia Mỹ được xác định trong phòng.

Hồi tố rút quân khỏi Afghanistan?

Không thể chỉ chọn là sẽ có những bước đi thay đổi cách thức vận hành quân đội và Bộ Quốc phòng Mỹ, ông Trump vẫn được cho là có thể xem xét hồi tố đối với một số quan chức trong quân đội, xem xét lại một số bước đi của phòng chức năng quốc gia trong nhiệm kỳ của ông Biden. Nhóm chuyển giao quyền lực của Tổng thống đắc cử Donald Trump đang tập hợp danh sách các quan chức cấp cao kể cả đã nghỉ hay đương chức trong quân đội đội Mỹ, những người trực tiếp tham gia vào việc rút quân khỏi Mỹ Afghanistan, nghiên cứu có khả năng đưa ra một số người xây dựng tòa bình minh, NBC dẫn hai nguồn tin, một tổ chức giấu tên và “một nguồn có thể hiểu về vấn đề”, cho hay.

Theo công ty tin Mỹ, các quan chức thuộc nhóm ông Trump đang xem xét thành lập một ủy ban để điều tra công việc rút quân khỏi Afghanistan vào năm 2021, cụ có thể là thu thập thông tin về những người trực tiếp tham gia vào công việc ra quyết định định nghĩa, cách thực hiện. Nhóm còn xem xét sự kiện này có hội đủ yếu tố để khởi tố các tướng lĩnh vực liên quan sạc phản quốc hay không. “Họ đang xem xét vấn đề này rất nghiêm trọng”, nguồn tin nói với NBC.

Tổng thống đắc cử Donald Trump đã lên kế hoạch rút quân từ Mỹ khỏi Afghanistan là một “sự kiện đau khổ” và “ngày đáng xấu hổ nhất trong lịch sử đất nước chúng ta”. Tuy nhiên, vẫn chưa xác định được cơ sở dựa vào đâu mà người ta có thể đưa ra báo cáo "tiền quốc" vì các tướng lĩnh quân đội thực hiện theo lệnh của Tổng thống Joe Biden.

Cũng cần phải nhắc lại rằng chính ông Trump là người khởi xướng việc rút quân. Mỹ đưa quân vào Afghanistan vào tháng 10/2001, sau sự kiện khủng bố ngày 9/11, với mục tiêu tiêu tổ chức al-Qaeda và Nữ chính quyền Taliban. Cuộc chiến kéo dài gần 20 năm, với hàng ngàn binh sĩ Mỹ thiệt mạng và hàng ngàn tỷ USD chi phí. Sự kiện can quân sự chứng ra ngày càng không hiệu quả, đặc biệt sau khi Osama bin Laden bị tiêu diệt vào năm 2011. Tổng thống Donald Trump trong nhiệm kỳ đầu tiên cam kết thúc dứt điểm “các cuộc chiến bất tận” và bắt đầu Đàm phán với Taliban để đạt được sự đồng thuận hòa bình.

Tháng 2/2020, chính quyền Trump ký Thỏa thuận Doha với Taliban. Nội dung chính là Taliban cam kết hỗ trợ hỗ trợ liên tục và không tấn công năng lượng Mỹ. Đổi lại, Mỹ sẽ rút toàn bộ lực lượng khỏi Afghanistan trước ngày 5/1/2021, nếu điều kiện được đáp ứng. Taliban hứa tiến trình đối thoại nội bộ với chính phủ Afghanistan. Kế hoạch này được coi là bước đầu tiên để hoàn thành sự hiện diện của quân đội Mỹ tại Afghanistan. Tuy nhiên, ông Trump đã thất bại trong cuộc đua vào Nhà Trắng lần thứ hai và người chiến thắng là ứng cử viên Joe Biden của Dân chủ. Khi chức năng vào tháng 1/2021, Tổng thống Joe Biden tiếp tục cam kết chấm dứt hiện diện của Mỹ tại Afghanistan.

Tháng 4/2021, ông Biden thông báo sẽ hoàn tất việc rút quân vào ngày 31/8/2021. Lý do là “không thể kéo dài mãi một cuộc chiến mà quân đội Afghanistan không thể tự giải quyết”. Ông Biden quyết định rút quân mà không phụ thuộc vào điều kiện Taliban thực hiện đồng thuận. Tháng 5/2021, quân đội Mỹ bắt đầu giảm dần năng lượng, sau đó đóng cửa các căn cứ lớn như căn cứ không quân Bagram (tháng 7/2021). Tháng 8/2021, Taliban nhanh chóng chiếm lĩnh lãnh thổ khi quân đội Afghanistan lắng xuống. Ngày 15/8/2021, Taliban tiến vào thủ đô Kabul mà không gặp nhiều kháng cự. Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani rời khỏi đất nước. Sự phát triển nhanh chóng của chính phủ Afghanistan là công việc của Mỹ và đồng minh không diễn ra trước đó.

Từ ngày 16-31/8/2021, Sân bay quốc tế Hamid Karzai trở thành tâm điểm của một chiến dịch di cư lớn. Hàng ngàn công dân Mỹ, những người Afghanistan từng ủng hộ Mỹ, và những người tị nạn cố gắng rời xa đất nước. Những hình ảnh chiến loạn, bao gồm việc dân dân bám vào máy bay để được di tản, gây sốc toàn cầu. Ngày 26/8/2021, một nhiệm vụ đánh bom chết do nhóm Hồi giáo cực đoan IS thực hiện tại sân bay tạo 13 binh sĩ Mỹ và hàng trăm người Afghanistan thiệt hại mạng. Ngày 30/8/2021, chuyến đi cuối cùng của người Mỹ rời Afghanistan, chính thức chấm dứt sự hiện diện quân sự kéo dài 20 năm.

Sau sự kiện này, nhiều ý kiến ​​rút gọn phương pháp rút quân thiếu kế hoạch, dẫn đến cơn ác mộng và thương vong. Đặc biệt, sự xây dựng nhanh chóng của chính phủ Afghanistan đã quyết định rút quân được đặt dấu hỏi. Uy tín của Mỹ bị tổn hại, khi đồng minh lo về kết nối của Washington trong việc bảo vệ lợi ích toàn cầu.

https://antg.cand.com.vn/Ho-so-mat/tuong-lai-quan-doi-my-thoi-trump-2-0-i751200/